— Ці можна сёння прадказаць, у якім напрамку будзе змяняцца сітуацыя з пакліканнямі на нашым кантыненце? Якога развіцця падзей можна чакаць?

— У паасобных краінах Еўропы склалася розная сітуацыя. З аднаго боку, ёсць краіны, «багатыя» на пакліканні — Польшча, Румынія, Харватыя, Італія, з іншага боку — ёсць Францыя, Германія, Аўстрыя, якія моцна адстаюць ад іх. Там, дзе ўзровень жыцця вышэй і ахоплівае больш шырокія пласты грамадства, менш пакліканняў да святарства і жыцця, прысвечанага Богу. Там, дзе сям’я разбітая, нямоцная, складана знайсці маладых людзей, душы якіх не былі б параненыя. Гэта азначае, што кандыдытаў да святарства, якія некалі самі павядуць за сабою людзей, чакаюць вялікія цяжкасці. Апрача таго, маладыя людзі сёння маюць шмат варыянтаў рознага жыцця і таму знаходзяцца ў стане пастаяннага стрэсу, бо ўвесь час ім даводзіцца рабіць выбар, што само па сабе вельмі складана. Але я лічу, што Бог заўсёды мае магчымасць даваць людзям пакліканне, збаўляць іх і адначасова рабіць здольнымі выканаць тое, што неабходна Ягонаму люду. Я ўпэўнены, што Бог не пакіне свой народ, але мы ўсе павінны дзейнічаць так, каб было як мага больш пакліканняў, і ў той жа час трэба пакінуць моладзі права вольнага выбару. Калі ў Карынце, дзе была вельмі складаная сітуацыя, магла ўзнікнуць жывая хрысціянская супольнасць, то чаму ж гэта немагчыма ў нашых гарадах і краінах, дзе людзі жывуць у дастатку?

— Падчас канферэнцыі на тэму душпастырства пакліканняў, якая адбылася ў пачатку ліпеня ў Канстанціне па ініцыятыве Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў Еўропы, ксёндз арцыбіскуп узгадаў прыгожы прыклад Марыі, якая не хавала сваёй таямніцы, а падзялілася ёю са св. Альжбетай. У тую хвіліну я думала пра новыя супольнасці, якія праводзяць евангелізацыю на вуліцах вялікіх гарадоў. Ці ў стане яны паказаць маладым людзям вартасць шляху святарскага ці манаскага жыцця?

— Новыя супольнасці жывуць новым энтузіязмам. Праблема ў тым, ці з’яўляецца гэты энтузіязм толькі часовым захапленнем, якое выбухае моцна, але ненадоўга, ці гэта на самай справе агонь, які будзе палаць доўгі час. Мне здаецца, сёння ў гэтым напрамку існуе патрэба пэўнага ўзаемадапаўнення. Патрэбна новае, каб вызваліць і ажывіць у супольнасцях тое, што сапраўды ў іх адбываецца, але вельмі павольна, патрэбны росквіт рухаў і новых формаў апостальства, бо яны дапамагаюць усвядоміць моц Евангелля. Аднак, калі новая евангелізацыя не будзе прынятая ў парафіях — а, значыць, і ў сем’ях, — яна не здолее змяніць грамадства. Іншымі словамі, новая евангелізацыя павінна апраўдаць сябе ў супольнасцях, г. зн. у звычайных умовах, у якіх сёння жывуць людзі. У гэтым я бачу праблему, якой мы павінны заняцца пры дапамозе новых рухаў. Але неабходна таксама назіраць за тым, што адбываецца ў паасобных парафіях: якім чынам мы, дарослыя, можам пасадзейнічаць паглыбленню і такому ажыўленню веры, каб зноў радавацца таму, што мы хрысціяне, каб гэта было відавочна, каб мець удзячнасць за тое, што мы імі з’яўляемся і можам пра тое сведчыць, бо гэта — найлепшая форма «росту закваскі» ў асяроддзі.

Дух Святы не згубіў сваёй моцы з пачаткаў хрысціянства, Ён мае дастаткова сілы і магчымасцяў. Пытанне ў тым, ці дастаткова мы адкрытыя і ці маем адвагу пайсці за Ім, а таксама ці будзем мы ў стане «заразіць» гэтым маладых людзей. Гэта, на мой погляд, дзве галоўныя задачы: з аднаго боку — слухаць Евангелле, дзяліцца ім з іншымі і сведчыць пра яго, а з іншага боку — прыстасоўвацца да канкрэтных сітуацый і, урэшце, спалучаць абедзве гэтыя справы. Такім чынам мы зможам рэалізаваць тое, чым мы, як хрысціяне, жывем, г. зн. служэнне Богу і людзям. Калі мы зможам гэта ажыццявіць, будзе лягчэй жыць.

— У розных семінарыях практыкуюцца шматлікія формы навучання: ёсць семінарыі, дзе традыцыйна семінарысты жывуць і вучацца разам; ёсць спробы ўвядзення іншых формаў — такіх, як, напрыклад, у Аўстрыі. Якая з іх найлепшая?

— Я лічу, што вельмі важным крокам наперад з’яўляецца ўвядзенне (тры гады таму) у Аўстрыі «падрыхтоўчага году», г. зв. прапедэўтыкі, якая ўжо, відавочна, апраўдала сябе. Сёння ў семінарыі прыходзіць шмат людзей, якія раней жылі ў розных умовах, часам яны прыходзяць проста з вуліцы. На працягу падрыхтоўчага году мы маем магчымасць бліжэй пазнаць і ацаніць кандыдатаў з пункту гледжання іх прыдатнасці да душпастырскай працы. Менавіта па гэтай прычыне падрыхтоўчы год вельмі істотны.

Што датычыцца агульнай адукацыі кандыдатаў да святарства, я б сказаў, што яна трымаецца на трох «кітах»: па-першае, гэта семінарыйная супольнасць. Ёй няма альтэрнатывы. Семінарысты павінны жыць у супольнасці, дзе яны вучацца дзяліцца сваім жыццём на розных яго этапах, каб узаемна ўзбагачацца, выпраўляцца і ўзмацняцца. Па-другое, гэта сур’ёзная тэалагічная адукацыя, таму што патрабаванні да жыцця ў наш час вельмі высокія, і веды святароў павінны быць адпаведнымі, бо непазбежныя дыскусіі, у тым ліку інтэлектуальныя, з людзьмі, якія прытрымліваюцца самых розных поглядаў.

Па-трэцяе, святар павінен мець вопыт душпастырскай працы. Так, напрыклад, у Інсбруку быў уведзены такі звычай: кожную суботу і нядзелю семінарысты праводзілі ў г. зв. стандартнай парафіі, а на працягу ўсяго года працавалі ў вызначаных парафіях, дзе мелі магчымасць набыць вопыт душпастырскай працы з міністрантамі, моладдзю, сем’ямі, парафіяльнымі радамі і г. д. Такі вопыт дапамагае пазней у жыцці семінарыйнай супольнасці і адначасова заахвочвае да глыбейшага вывучэння тэалогіі. Студэнты пачынаюць адчуваць патрэбу сур’ёзнага абгрунтавання таго, што яны робяць і што хочуць несці людзям. Мне здаецца, што эксперымент, які мы распачалі, абумоўлены патрэбамі часу, і ён паўплывае на жыццё ў семінарыйнай супольнасці. Сёння ўжо немагчыма заставацца нейкім чынам закрытым, адасобленым.

Тры «кіты», пра якія я згадаў раней, з’яўляюцца, на маю думку, вырашальнымі для рэалізацыі формулы сучаснай адукацыі будучых святароў. З гэтага вынікае неабходнасць дзяліць з іншымі жыццё ў супольнасці, быць адкрытымі на тэалогію і культуру на універсітэцкім узроўні і, безумоўна, быць адкрытымі ў адносінах да людзей у канкрэтных сітуацыях.

Я таксама ўпэўнены, што ў семінарыі павінны быць, прынамсі, тры адказныя асобы: рэктар, намеснік рэктара, які адначасова можа выконваць функцыю прэфекта студэнтаў, а таксама духоўны айцец, да якога семінарысты заўсёды маглі б звярнуцца і якому маглі б даверыць асабістыя праблемы. Гэтыя айцы павінны мець магчымасць пастаянна кантактаваць з семінарыстамі, каб служыць ім парадай.

— І ўсё ж семінарысты — гэта звычайныя маладыя людзі, такія, як усе іншыя. І яны, як іх аднагодкі, сутыкаючыся са светам і яго праблемамі, павінны выбіраць. І, напэўна, ім неабходна вельмі моцная псіхіка, а таксама добры духоўны кіраўнік.

— Безумоўна, гэта вельмі сур’ёзная праблема. Кожны, хто збіраецца духоўна спадарожнічаць іншым людзям, сам павінен мець добрую духоўную апеку, бо інакш яму будзе складана ўвайсці ў жыццё парафіі. І таму Касцёл клапоціцца пра добрую падрыхтаванасць духоўных кіраўнікоў. Гэта павінны быць людзі чулыя, з добрай псіхалагічнай падрыхтоўкай, уменнем абудзіць да сябе давер, знайсці падыход да кожнага чалавека, бо гэта з’яўляецца асновай добрых адносінаў паміж людзьмі. (...)