Прынятае ў мінулым годзе палажэнне «Аб унясенні зменаў і дадаткаў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб свабодзе веравызнанняў і рэлігійных арганізацыях»»1 артыкула № 1/24 сцвярджае наступную норму: «Рэлігійныя арганізацыі ў сваёй дзейнасці павінны кіравацца сваімі статутамі і абавязаны выконваць патрабаванні Канстытуцыі РБ, дадзенага Закона і іншых актаў заканадаўства РБ».

Як відаць з вышэйсказанага, прынцыпам унутранага юрыдычнага парадку рэлігійных арганізацый з’яўляюцца іх уласныя статуты. Грамадзянскі заканадаўца не толькі дапускае такую магчымасць, але адкрыта прапаноўвае яе як неабходную ўмову іх легальнай дзейнасці, выкарыстоўваючы слова павінны і гэтым самым прызнаючы яе ў некаторай ступені неабходным элементам юрыдычнага парадку РБ, які датычыць юрыдычна празнаных рэлігійных арганізацый.

Звяртаючыся да вышэйзгаданай нормы, можна спаслацца на існаванне непасрэднай сувязі паміж юрыдычным парадкам РБ і юрыдычным парадкам Каталіцкага Касцёла, які паводле Закона «Аб свабодзе веравызнанняў і рэлігійных арганізацыях» прызнаны не толькі як рэлігійная арганізацыя, але і непасрэдна згаданая ў дадзеным юрыдычным дакуменце з вызначэннем яе духоўнай і культурнай ролі на тэрыторыі РБ2.

Паводле згаданага палажэння быў вызначаны прыклад звароту грамадзянскага заканадаўства да прадпісанняў рэлігійных арганізацый. Мэтай гэтага артыкула з’яўляецца спроба акрэсліць агульныя прынцыпы супрацьлеглай з’явы, а дакладней, выпадкаў звароту кананічнага права да грамадзянскага.

Гэтая з’ява мае спецыяльнае вызначэнне ў кананічным праве, а менавіта кананізацыя грамадзянскага права. У дадзеным артыкуле акрэсліваецца сама з’ява кананізацыі грамадзянскага права, яго абмежаванні, а таксама даецца апісанне нормаў Кодэкса кананічнага права, у якіх гэтая з’ява мае месца.

1. Паняцце кананізацыі грамадзянскага права

З’ява кананізацыі грамадзянскага права мае месца ў тых выпадках, калі кананічнае права замест урэгулявання пэўнай матэрыі, якая знаходзіцца ў яго кампетэнцыі, прадпісвае частковае або поўнае выкарыстанне нормаў грамадзянскага права3. Нормы грамадзянскага права, якія ў матэрыяльных адносінах, а таксама па сваім змесце маюць іншы юрыдычны парадак, фармальна робяцца ўласнымі нормамі Касцёла і маюць значэнне ўнутранага права для яго вернікаў4.

Аперацыя гэтага тыпу адбываецца не таму, што заканадаўца не ў стане ажыццявіць юрыдычнае рэгуляванне ў канкрэтнай галіне з-за адсутнасці кампетэнцыі ці юрыдычных інструментаў, а для таго, каб пазбегнуць супярэчнасці паміж кананічным правам і грамадзянскім. Існуюць пэўныя сумесныя для дзяржавы і Касцёла сферы, якія належаць да грамадскай сферы, а заканадаўца павінен паклапаціцца пра тое, каб пазбегнуць непатрэбных разыходжанняў паміж двума юрыдычнымі парадкамі, што магло б прывесці да непажаданых канфліктных сітуацый5. У гэтай аперацыі выяўляецца клопат касцёльнага заканадаўцы пра развіццё плённага супрацоўніцтва з дзяржавай і яе юрыдычным парадкам. У кананістыцы адрозніваюць юрыдычную норму, якая адсылае да грамадзянскага права і мае тытул кананізуючай нормы, і юрыдычную норму, на якую яна спасылаецца і якая называецца кананізаванай6. Кананізуючая норма заўсёды павінна інтэрпрэтавацца ў адпаведнасці з дэтальнымі крытэрыямі кананічнага права. Гаворка ідзе пра вызначэнне значнасці і неабходнасці такой адсылкі і акрэсліванні пэўных прадпісанняў, да якіх мы хочам звярнуцца. Гэтыя прадпісанні павінны выконвацца ў кананічным праве на такіх жа ўмовах, якія яны маюць у грамадзянскім праве. У выніку гэтыя нормы будуць інтэпрэтавацца паводле прынцыпаў, якімі кіруецца юрыдычны парадак, з якога яны паходзяць, а дакладней – юрыдычны парадак РБ. Такім чынам кананісту неабходна азнаёміццца не толькі з канкрэтнымі нормамі, але таксама з юрыдычнай культурай і прынцыпамі, якімі кіруецца юрыдычны парадак у РБ. У гэтым працэсе неаднойчы могуць узнікнуць цяжкасці, якія заключаюцца ў тым, што не заўсёды магчыма адразу знайсці адпаведны пункт для кананізуючай нормы ў дадзеным юрыдычным парадку і ўказаць на норму кананізаваную7.

Перад увядзеннем ў 1917 г.8 першага Кодэкса кананічнае права ў спасылках на нормы грамадзянскага права абмяжоўвалася выключна нормамі рымскага права, якое служыла дадатковай крыніцай у выпадках сітуацый грамадскага характару, якія не рэгуляваліся канкрэтнымі кананічнымі нормамі, што часта практыкавалася касцёльнымі судамі. З моманту ўвядзення Кодэкса кананічнага права (далей – ККП) у 1917 г. рымскае права страціла сваю юрыдычныю сілу ў касцёльным юрыдычным парадку, а новы Кодэкс пачаў спасылацца на грамадзянскае права канкрэтных краін. Асаблівае значэнне мае канон 15299 ККП ад 1917 г., які непасрэдна адсылае да грамадзянскага права.

Вышэйзгаданая норма ў існуючым ККП, прынятым 25 студзеня 1983 г., паслужыла асновай для канона 22 таго ж Кодэкса: Can. 22 – Leges civiles ad quas ius Ecclesiae remittit, in iure canonico iisdem cum effectibus serventur, quatenus iuri divino non sint contrariae et nisi aliud iure canonico caveatur10.

Гэты канон быў змешчаны ў Кнізе Першай новага ККП пад назвай De normis generalibus (Агульныя нормы) у раздзеле De legibus ecclesiasticis (Касцёльныя законы). Ён санкцыянуе з’яву, якая ў кананічным праве называецца кананізацыяй грамадзянскага права і заключае ў сабе агульныя прынцыпы, якімі павінен кіравацца Касцёл. Адначасова гэты канон прызнае грамадзянскае права як дадатковую крыніцу кананічнага права ў выпадках непасрэднага звароту касцёльнага заканадаўцы да таго ж права.

---

Працяг >>>