З 24 лютага Святы Айцец знаходзіўся на лячэнні ў клініцы, дзе яму была зроблена аперацыя — трахеатамія. Увесь гэты час Папа не мог гаварыць. Але, як падкрэсліў прапаведнік папскага дома а. Раньеро Канталамессо, «вымушанае маўчанне Папы было мацнейшае за гром». Айцец Раньеро параўнаў маўчанне Яна Паўла ІІ з маўчаннем Езуса, які пасля трох гадоў навучання і абвяшчэння Валадарства Божага, у апошні тыдзень змоўк: «Хто з нас асмеліўся б сказаць, што апошні тыдзень Езуса быў для свету бясплённы? Гэта было б блюзнерствам, бо менавіта ў гэты тыдзень Езус учыніў найважнейшае для ўсяго свету».
Знясілены цяжкаю хваробаю, Святы Айцец ні на хвіліну не перастае служыць Касцёлу. Ён дае сведчанне праўдзе, якую абвяшчае ад пачатку свайго пантыфікату: жыццё, хоць бы і самае слабое, хоць бы і самае балеснае, з’яўляецца святым.
Увесь гэты час Касцёл ва ўсім свеце моліцца за здароўе Папы. За яго моляцца таксама прадстаўнікі іншых канфесій, усе людзі добрай волі.
У нядзелю, 13 сакавіка, яшчэ з вакна клінікі Джэмэллі Ян Павел ІІ упершыню за час хваробы прывітаў вернікаў, сабраных на малітву «Анёл Панскі», а вечарам, як ужо адзначалася, вярнуўся ў Ватыкан. І гэта стала самаю радаснаю і важнаю навіною, якую тут жа перадалі ўсе найбольш значныя тэлестанцыі свету...
Калі 4-ы нумар нашага часопіса рыхтаваўся да друку, у рэдакцыю зайшоў біскуп Антоні Дзям’янка. Ён прынёс артыкул кардынала Зянона Грахалеўскага, у якім Яго Эмінэнцыя разважае пра глыбокі і творчы сэнс крыжовага шляху Святога Айца Яна Паўла ІІ «у перспектыве спаўнення асаблівай місіі, даручанай яму Хрыстом».
З удзячнаю радасцю прапануем гэты артыкул увазе нашых чытачоў.
Гэта можа здавацца парадоксам, аднак, тым не менш: калі Папа, закрануты хваробаю, знаходзіцца па-за Ватыканам, у шпіталі, тады ён у пэўным сэнсе яшчэ больш прысутны сярод сваіх найбліжэйшых супрацоўнікаў. Ён больш прысутны ў іх думках, у іх малітве, у іх духоўнай лучнасці з ім, у пачуцці адказнасці за заданне, даручанае кожнаму з іх. Ён адчувальна прысутны асабліва праз прыклад цярпення, уключанага ў справу евангелізацыі, у справу рэалізацыі місіі Пятра.
У гэтым аспекце хацелася б звярнуць увагу на тое, што калі гаворка ідзе пра эфектыўнасць дзеяння, логіка веры адрозніваецца ад чыста чалавечага мыслення, паводле якога гэтая эфектыўнасць залежыць ад фізічнай падрыхтоўкі, кемлівасці і асабістых намаганняў. У сферы духу, гэта значыць, калі гаворка ідзе пра духоўна-рэлігійную творчасць, усё інакш.
Святы Айцец у сваім цярпенні — калі абмежаваны яго фізічны стан, але нягледзячы на гэта, ён сведчыць пра Хрыста і ўзмацняе братоў у веры, — з’яўляецца вельмі красамоўным прыкладам гэтай логікі веры. Тым самым ён ёсць моцным выклікам для святароў і для ўсіх веруючых, бо даводзіць да іх свядомасці праўду пра тое, што рэалізацыя святарства і ўвогуле плённасць усялякай місіі, даручанай Хрыстом, залежыць не столькі ад фізічнага стану і ад магчымасці выканання знешніх абавязкаў, колькі перадусім ад сведчання пра Хрыста, ад асабістай святасці, ад умення даваць сябе іншым. Святы Айцец, які церпіць, паказвае нам, што быць апосталам можна не толькі праз слова, але яшчэ больш праз уласную паставу, малітву, цярпенне, якія мы злучаем з цярпеннем Хрыста за збаўленне людзей; што нават у самай вялікай фізічнай немачы мы можам быць незвычайна плённымі, духоўна творчымі, можам будаваць Касцёл. Бо Хрыстус найбольш учыніў, калі, з чалавечага пункту гледжання, ужо нічога не мог учыніць, калі Яго прыбівалі да крыжа. Менавіта тады Ён здзяйсняў справу адкуплення.
Я ўпэўнены, што Святы Айцец сваім цярпеннем, злучаным з цярпеннем Хрыста, робіць сёння вельмі вялікі ўнёсак у пабудову Божага Валадарства на зямлі і творча рэалізуе заданне ўзмацнення братоў у веры, даручанае яму Хрыстом. Я захапляюся яго здольнасцю аддаваць сябе цалкам і да канца: «Totus tuus!» (пасля апошняй аперацыі першую сваю кароткую прамову, па неабходнасці — пісьмовую, ён скончыў словамі: «Застаюся заўсёды „Totus tuus“»).
У лістах да святароў, якія адыходзяць на пенсію, я часта звяртаю ўвагу на тое, што сапраўды можна пайсці на пенсію ад абавязкаў, напрыклад, пробашча ці ад абавязкаў катэхета, але няма пенсіі ад святарства. Святар заўсёды застаецца святаром. Нават вельмі хворы, ён можа не менш эфектыўна, а, можа, і яшчэ больш, рэалізаваць сваё святарства, бо фактычна ажыццяўленне святарства, напэўна, больш за ўсё вымяраецца веліччу ахвяры, складзенай Хрысту, а магчымасцяў для гэтага кожны мае дастаткова.
Гэта датычыць таксама ўсіх веруючых. На працягу некалькіх гадоў я выконваў абавязкі капелана ў адным з дамоў для састарэлых людзей у Рыме і стараўся ўключыць іх у апостальства Касцёла праз малітву і цярпенне. Я тлумачыў, што гэта няпраўда, нібы яны ўжо нічога не могуць рабіць і па прычыне свайго ўзросту ці хваробы не могуць прынесці ніякай карысці. Я казаў ім, што было б дрэнна, калі б іх разнастайныя цярпенні засталіся бясплённымі і вялі б толькі да ўсё большай прыгнечанасці; што, перажываныя з любоўю і злучаныя з цярпеннем Хрыста за збаўленне свету, яны могуць стаць магутным сродкам апостальства і асабістай святасці. Неаднойчы я захапляўся велікадушнасцю гэтых асобаў у ахвяраванні сваіх цярпенняў у інтэнцыі плённасці якога-небудзь падарожжа Святога Айца альбо ў іншай канкрэтнай апостальскай інтэнцыі. Такі падыход да цярпення быў бы для іх адначасова велізарным духоўным узмацненнем і абуджаў бы пачуццё неабходнасці і спакой духу.
Урэшце, калі нашыя дзеянні не напоўнены любоўю, то ўсё становіцца мала плённым у перспектыве апостальства і збаўлення. Святы Павел выказаўся пра гэта вельмі выразна: «Калі б я гаварыў мовамі людзей або анёлаў, а любові не меў бы, я быў бы як медзь звінячая, або цымбалы гудзячыя. І калі б я меў дар прароцтва ды зведаў усе таямніцы і ўсялякае веданне, і меў усю веру, што і горы пераносіў, але любові не меў бы, я быў бы нішто. І калі б я раздаў на бедных усю сваю маёмасць, і цела сваё аддаў на спаленне, а любові не меў бы, дык няма мне ніякае з гэтага карысці» (пар. 1 Кар 13, 1-3).
У пасляслоўі да сваёй апошняй кнігі «Памяць і самасвядомасць» (Кракаў, 2005) Святы Айцец, між іншым, вельмі ўважліва тлумачыць гэты дынамізм перамены цярпення праз любоў. У гэтым тлумачэнні мы знаходзім таксама вельмі выразныя адносіны да рэчаіснасці сучаснага свету і асабістага цярпення: «Хрыстус, які церпіць за ўсіх нас, надаў цярпенню новы сэнс, увёў яго ў новае вымярэнне, у новы парадак — парадак любові. Гэта праўда, цярпенне ўваходзіць у гісторыю чалавека разам з першародным грахом. Гэта грэх з’яўляецца тым „джалам“ (пар. 1 Кар 15, 55–56), якое прычыняе боль, якое смяротна раніць чалавечае існаванне. Але мука Хрыста на крыжы надала цярпенню абсалютна новы сэнс, мука Хрыста ўнутрана яго перамяніла. Яна ўвяла ў чалавечую гісторыю, якая з’яўляецца гісторыяй граху, бязвіннае цярпенне, прынятае выключна з любові. Гэта цярпенне, што адчыняе дзверы надзеі на вызваленне, на канчатковае выдаленне „джала“, што раздзірае чалавецтва. Гэта цярпенне, якое спальвае і паглынае зло агнём любові і выводзіць нават з граху разнастайныя плады дабра.
Кожнае чалавечае цярпенне, кожны боль, кожная слабасць тоіць у сабе абяцанне вызвалення, абяцанне радасці: „Цяпер радуюся ў муках маіх за вас“, — піша св. Павел (Клс 1, 24). Гэта датычыць кожнага цярпення, выкліканага злом. Датычыць таксама велізарнага грамадскага і палітычнага зла, ад якога дрыжыць і разрываецца сучасны свет: зло войнаў, зняволення асобных людзей і народаў, зло сацыяльнай несправядлівасці, знявага чалавечай годнасці, расавая і рэлігійная дыскрымінацыя, зло насілля, тэрарызму, катаванняў і ўзбраенняў — усё гэтае цярпенне існуе ў свеце таксама для таго, каб абудзіць у нас любоў, гэты шчодры і бескарыслівы дар асабістага „я“ на карысць тых, каго кранае цярпенне» (171–172).
Святы Айцец зрабіў творчым свой крыжовы шлях у перспектыве спаўнення спецыфічнай місіі, даручанай яму Хрыстом, і сёння ён дае нам прыклад менавіта такога падыходу да цярпення.
прэфект Кангрэгацыі каталіцкай адукацыі (семінарый і навучальных устаноў)
Рым, 2005 г.