ксяндзом Францішкам Кісялём
Узніміце галовы! Не бойцеся глядзець у вечнасць. Там нас чакае Айцец, які з’яўляецца любоўю. Дзеля гэтай любові варта жыць. Майце адвагу жыць дзеля любові. Майце адвагу!
– Ксёндз Францішак, кожны вернік, вядома, ведае, што трэба маліцца за жывых і памерлых. Гэта, як сказана ў Катэхізісе, з’яўляецца адным з важных учынкаў міласэрнасці для душы бліжняга. Неяк давялося пачуць дыскусію дзвюх жанчын пра тое, што важней: маліцца за жывых альбо за памерлых? Калі б яны запыталі пра гэта ў Вас, што б Вы ім адказалі?
– Маліцца трэба і за жывых, і за памерлых, кожная размова з Богам вельмі важная. Молячыся за жывых, у тым ліку, вядома, і за сябе, мы, так бы мовіць, працуем на вечнасць, а молячыся за тых, хто ўжо пераступіў парог вечнасці, мы дапамагаем ім атрымаць Божае прабачэнне іх правінаў, зноў жа – дзеля шчаслівай вечнасці.
– А з якімі інтэнцыямі найчасцей звяртаюцца да святара вернікі: маліцца за жывых ці за памерлых?
– Не буду гаварыць за іншыя парафіі, а ў Полацку больш моляцца за жывых. І гэта правільна, бо годнае, святое жыццё рыхтуе нам шчаслівую вечнасць. Але адначасова штодня мы павінны памятаць у малітвах і пра тых, хто даўно альбо яшчэ зусім нядаўна жыў на гэтай зямлі і каму, апроч малітвы, мы ўжо нічым не можам дапамагчы. Да таго ж, толькі праз малітву мы можам лучыцца з нашымі памерлымі.
– Дарэчы, у полацкім касцёле святога Андрэя Баболі ўжо колькі гадоў трывае добрая традыцыя: кожны панядзелак тут адпраўляецца супольная святая Імша за памерлых з Нешпарамі.
– Так, людзі ўжо прызвычаіліся да гэтага, і кожны ведае, што калі ён з нейкай прычыны не мае пакуль што магчымасці замовіць інтэнцыю на асобную Імшу, то ў панядзелак ён заўсёды можа маліцца за сваіх родных і блізкіх на супольнай Імшы.
– А ці памятаюць людзі тых, хто памёр даўно, скажам, у часе мінулых войнаў?
– Не вельмі часта, але звяртаюцца і з такімі інтэнцыямі. Як правіла, гэта робяць тыя, у чыіх сем’ях вера перадавалася з пакалення ў пакаленне, дзе ёсць трывалая повязь паміж тымі, хто з іх роду жыў даўней, і тымі, хто моліцца ў касцёле цяпер. Ну а ў лістападзе вернікі зазвычай успамінаюць у сваіх малітвах усіх сваякоў роду, каго толькі могуць успомніць.
– Ваш нябесны апякун, святы Францішак з Асізі, называў смерць сваёй сястрой і знаходзіў для яе вельмі цёплыя, прыгожыя словы, а мы так баімся самога гэтага паняцця – смерць… Што гэта, недахоп веры?
– Магчыма, й так. Чалавеку ўвогуле ўласцівая боязь перад невядомым. Ён прызвычайваецца да месца свайго жыхарства і найчасцей не спяшаецца мяняць тое, што мае, на штосьці іншае, нават калі і разумее, што тое іншае будзе лепшым і цікавейшым. Скажам, чалавек жыве ў старой кватэры, наракае на нейкія нязручнасці ў ёй, але калі надыходзіць час пераезду ў іншую, часта адчувае не толькі радасць, але й трывогу, а то і боязь. Бо тое, як ён жыў, яму вядома, а тое, што яго чакае на новым месцы, не. І гэтая невядомасць пужае. Пераступіць жа парог вечнасці – гэта не ў новую кватэру пераехаць, а апынуцца ў цалкам новай рэальнасці. Таму і плач па памерлых блізкіх людзях таксама зразумелы. Амаль кожнае расстанне паміж людзьмі суправаджаецца большым альбо меншым сумам, а развітваючыся з памерлым, мы ніяк не можам прагназаваць нашай з ім сустрэчы, і гэта, хіба што, прыносіць нам найбольшы боль.
– Таму і на могілках у прыціхлым, сумным натоўпе часам можна пачуць, што вось пайшоў чалавек на той свет і, напэўна, сёння ён сустрэнецца з тымі, хто там ужо знаходзіцца.
– Такія спадзяванні, безумоўна, наіўныя, але яны бяруць свой пачатак з нашага зямнога жыцця, бо пра нашае будучае жыццё ў вечнасці мы найчасцей думаем так, як і пра зямное. Але ж мы ніколі не можам прадбачыць, прагназаваць тое, што адбудзецца з чалавекам пасля таго, як ён пераступіць парог вечнасці. Гэтая вялікая таямніца знаходзіцца выключна ў Божых руках. Ды калі ўжо казаць пра тых людзей, што стаяць над свежай магілай,то заўважаецца істотная розніца паміж тым, як паводзяць сябе ў гэтыя хвіліны вернікі і тыя, хто зусім не верыць альбо слаба верыць у Бога. Вернікі праводзяць сваіх родных і блізкіх у апошні шлях даволі стрымана і, я сказаў бы, годна, з малітвай і надзеяй на Божую міласэрнасць. А сярод людзей слабой веры ў такія хвіліны пануюць і галашэнне, і плач, і прычытанні, і беспрасветная роспач. Гэта таксама вытлумачальна: Бог пасылае сваю падтрымку тым, хто яе просіць, хто мае надзею на Бога. Увогуле, штодзённае прабыванне чалавека з Богам дапамагае яму менш зважаць на нязначныя, прамінальныя рэчы і больш дбаць пра істотнае, значнае, тое, што дае спажытак не толькі целу, але найперш душы.
– Учора, дарэчы, на Імшу за памерлых, якую Вы адпраўлялі, прыйшлі жанчыны ў чорных хустках, якія і самі не маліліся, і іншым перашкаджалі, бо ў часе Імшы яны ўсё яшчэ дыскутавалі: быць ім на ёй альбо лепш ісці туды, дзе ляжыць нябожчык.
– Вось гэта якраз той прыклад, калі людзі прыходзяць у касцёл ды замаўляюць Імшу за свайго памерлага не таму, што самі перакананыя ў яе неабходнасці, а больш таму, што іншыя так робяць. Тады зазвычай і сыплюцца пытанні: «Які абразок укласці ў рукі нябожчыка? Паліць у хаце адну свечку альбо дзве? Накрыць памерлага цюлевым пакрывалам альбо не? Якога колеру ружанец трэба даваць у рукі жанчыне, а якога мужчыну?».
– Неяк давялося пачуць, як святар у падобнай размове ўсклікнуў: «А гэты чалавек пры жыцці насіў крыжык ці медалік? Браў ён хоць калі-небудзь у рукі ружанец? Не? Дык навошта вы яго цяпер абчэпліваеце ўсім гэтым? Думаеце, гэта яму дапаможа?».
– Вельмі добра разумею гэтага святара, бо кожнаму ксяндзу баліць душа, калі ён бачыць, як людзі пачынаюць «дбаць» пра шчаслівую вечнасць для свайго блізкага пасля таго, як ён памёр, а яшчэ пару дзён таму, калі чалавек жыў, яны нават не паклапаціліся пра тое, каб паклікаць да хворага святара. Такія людзі проста не ўсведамляюць, што святар найперш патрэбны жывому чалавеку, а ўжо потым мёртваму.
– Мне прыгадалася цяпер адна размова з няверуючым чалавекам пра росіцкую трагедыю. Ён проста не мог зразумець, чаму благаславёныя Юры Кашыра і Антоні Ляшчэвіч засталіся з людзьмі ў касцёле, а не пакінулі яго адразу, калі нямецкі афіцэр прапанаваў ім выйсці з яго. «Што яны хацелі гэтым даказаць нямецкаму афіцэру?» – пытаўся ў мяне той чалавек. І мне давялося доўга тлумачыць, што яны не гітлераўцам штосьці даказвалі, а проста выконвалі свой святарскі абавязак – спавядалі, ядналі з Богам тых, хто апынуўся перад абліччам няўмольнай смерці.
– У гэтым і заключаецца праблема. Непрактыкуючыя хрысціяне проста не разумеюць усяе значнасці сакрамэнту споведзі. І таму, я лічу, нашым вернікам трэба дбаць пра гэта, можа, іншы раз варта і падказаць нейкаму суседу, знаёмаму, якія не арыентуюцца ў пытаннях веры, што трэба паклікаць святара да хворага ў іх сям’і. Бо часам сын альбо дачка ўспрымаюць просьбу іх нямоглых бацькоў альбо дзядоў паклікаць святара як усяго толькі нейкі капрыз.
– Што за гэтым найчасцей стаіць? Абыякавасць?
– Можа, і абыякавасць, але вельмі часта на мяжы забабонаў гэта боязь бачыць у сваім доме святара, бо, маўляў, як паклічам, так і памрэ наш хворы. Ідзеш часам да хворага і чуеш спалоханае перашэптванне ягоных суседзяў: «Чаго тут ксёндз ходзіць? Памёр хто?». Людзі проста не могуць зразумець таго, што святар найперш патрэбны жывым, што ён нясе людзям жыццё, а не смерць. Зразумела, што ніхто не жыве на зямлі вечна, трэба некалі памерці, але толькі як? У ідэале, вядома, трэба жыць кожны дзень з Богам, тады і прыход смерці будзе натуральны, пазбаўлены безвыходнай роспачы і панічнага страху. І прынята яна тады будзе годна, па-хрысціянску.
– Самагубства – цяжкі грэх. На шчасце, ён здараецца не так ужо й часта, але калі ўсё ж здараецца… Як павінны паводзіць сябе ў такіх сітуацыях блізкія нябожчыка?
– Што рабіць тады? Як і ў кожным іншым выпадку: пахаваць і маліцца. Ніхто ніколі не ўвойдзе ў сэрца іншага чалавека, апроч Бога, а тым больш нам не дадзена зразумець, што дзеілася ў ягонай душы ў апошнія хвіліны жыцця. Таму трэба маліцца, а суд аддаць Богу. Трэба проста больш давяраць Яму. Тады і жыць лягчэй, і памерці не так страшна.
– Памятаю адно Ваша казанне на Дзень Задушны, калі Вы гаварылі пра тое, як важна чалавеку сярод штодзённага клопату, мітусні, безлічы праблемаў прыпыніцца і ўзняць свой позірк у Неба, падумаць пра вечнасць. Вы казалі тады, што месяц лістапад – вельмі добрая для гэтага пара.
– Ну так, лістапад нібы знарок для гэтага і ёсць у нашым календары, каб нам, не зважаючы на халоднае надвор’е, вецер і дождж, саграваць сваю душу малітвай за тых, каго ўжо няма з намі і каго мы па-ранейшаму любім, з удзячнасцю ўспамінаем, па кім сумуем. Лістапад – час засяроджанай, няспешнай, задуменнай малітвы, якая ўпрыгожвае гэты месяц, а таксама дапамагае і нам быць больш добрымі і мудрымі.
– І напэўна ж, зусім не выпадкова напрыканцы лістапада пачнецца Адвэнт – наша радаснае малітоўнае чаканне Збаўцы.
– Безумоўна. А чым заканчваецца Адвэнт мы таксама добра ведаем – Нараджэннем Езуса Хрыста, а значыць і ўмацаваннем нашай веры, надзеі, любові. Жыццё працягваецца. Важна толькі, каб чалавек заўсёды памятаў, што найпрыгажэйшае жыццё тое, якое праходзіць з Богам.