Дарагія браты і сёстры!

Вялікі пост — гэта найбольш спрыяльны час для ўнутранай пілігрымкі да Таго, хто з’яўляецца крыніцаю міласэрнасці. Гэта пілігрымка па пустыні нашай убогасці, у якой Ён сам нам спадарожнічае, падтрымліваючы нас на шляху да радасці Вялікадня. Нават у «даліне смяротнага ценю», пра якую гаворыць Псальміст (пар. Пс 23, 4), тады, калі спакушальнік падштурхоўвае нас да роспачы або намаўляе разлічваць толькі на свае ўласныя сілы, Бог клапоціцца пра нас і ўмацоўвае. Такім чынам, і сёння Пан чуе заклік натоўпаў людзей, якія прагнуць радасці, міру і любові. Як ва ўсе часы, яны адчуваюць сябе пакінутымі. Аднак нават у вялікім адчаі, які нясуць з сабою беднасць, самота, насілле і голад, што прыгнятаюць без усялякага адрознення старых, дарослых і дзяцей, Бог не дазваляе запанаваць цемры і страху. Як напісаў мой умілаваны папярэднік Ян Павел ІІ, існуе «боская мера, вызначаная злу», а з’яўляецца ёю міласэрнасць (Pamięć i tożsamość, с. 25). Менавіта таму на пачатку гэтага паслання я змясціў евангельскі ўрывак пра тое, як «Езус, убачыўшы натоўпы людзей, злітаваўся над імі» (Мц 9, 36). У гэтым святле я хацеў бы паразважаць над пытаннем, якое вельмі хвалюе нашых сучаснікаў, — над пытаннем развіцця. Таксама і сёння Хрыстус пастаянна скіроўвае свой поўны спачування «позірк» на людзей і народы. Ён глядзіць на іх, ведаючы, што па Божай «задуме» яны пакліканыя да збаўлення. Езус ведае небяспекі, якія пагражаюць гэтай задуме, і літуецца над натоўпамі людзей: прымае рашэнне бараніць іх ад ваўкоў нават коштам уласнага жыцця. Гэтым позіркам Езус ахоплівае асобных людзей і народы і ўсіх перадае Айцу, прыносячы сябе самога ў ахвяру перапрашэння.

Касцёл, асветлены гэтым пасхальным святлом, ведае, што для поўнага развіцця патрэбна, каб мераю нашага «позірку» на чалавека быў позірк Хрыста, таму што ніяк нельга аддзяліць задавольванне матэрыяльных і сацыяльных патрэбаў людзей ад задавольвання глыбокіх патрэбаў сэрца. Гэта асабліва трэба падкрэсліць у наш час вялікіх пераменаў, калі мы ўсё больш выразна і пераканаўча адчуваем, што на нас ляжыць адказнасць за бедных у свеце. Ужо мой шаноўны папярэднік Папа Павел VІ трапна акрэсліваў наступствы недахопаў развіцця як прыніжэнне чалавечнасці. У гэтым сэнсе ў энцыкліцы Populorum progressio ён гаварыў пра «матэрыяльную беднасць тых, хто пазбаўлены пражытачнага мінімуму, і пра маральную беднасць тых, хто пакутуе ад уласнага эгаізму (...), пра прыгнёт палітычных сістэмаў, пра злоўжыванне ўласнасцю і ўладаю, пра жудасную эксплуатацыю, а таксама пра несправядлівыя здзелкі» (п. 21). Як засцерагальны сродак ад гэтых праяваў зла Павел VІ рэкамендаваў не толькі «элементарную павагу да годнасці бліжняга, скіраванасць на дух убогасці, супрацоўніцтва на карысць супольнага дабра, жаданне міру», але таксама «прызнанне чалавекам найвышэйшых каштоўнасцяў і Бога як іх крыніцу і мяжу» (тамсама). У сувязі з гэтым Папа без вагання прапаноўваў «перш за ўсё веру, дар Бога для людзей добрай волі, і еднасць у Хрыстовай любові» (тамсама). Такім чынам, Хрыстовы «позірк» на натоўпы людзей даручае нам пацвердзіць сапраўднае значэнне гэтай «паўнаты чалавечнасці», якая, на думку Паўла VІ, заключаецца ў «развіцці ўсяго чалавека і ўсіх людзей» (тамсама, 42). Таму першым унёскам Касцёла ў развіццё чалавека і людзей з’яўляюцца не матэрыяльныя сродкі або тэхнічныя дасягненні, а абвяшчэнне праўды Хрыста, якая фармуе сумленне і вучыць сапраўднай годнасці асобы і працы, спрыяючы фармаванню культуры, якая дае праўдзівыя адказы на ўсе пытанні чалавека.

Перад страшным выклікам, якім з’яўляецца беднасць вялікай часткі насельніцтва, абыякавасць і замкнутасць ва ўласным эгаізме недапушчальна супрацьлеглыя «позірку» Хрыста. Пост і міласціна, якія разам з малітваю Касцёл прапануе ў перыяд Вялікага посту, з’яўляюцца спрыяльнаю нагодаю для выпрацоўвання ў сабе гэтага Хрыстовага «позірку». Прыклады святых і місіянерскі вопыт, на якія багатая гісторыя Касцёла, — гэта каштоўныя паказальнікі таго, як лепш за ўсё падтрымліваць развіццё. Таксама сёння, у час узаемнай глабальнай залежнасці, можна прыйсці да высновы, што ніводная эканамічная, сацыяльная або палітычная праграма не заменіць гэтага дару самога сябе бліжняму, у чым выяўляецца міласэрная любоў. Чалавек, які дзейнічае паводле гэтай евангельскай логікі, перажывае веру як сяброўства з уцелаўлёным Богам і таксама, як Ён, бярэ на сябе цяжар матэрыяльных і духоўных патрэбаў бліжняга. Ён глядзіць на бліжняга як на невымерную таямніцу, што заслугоўвае бязмежнага клопату і ўвагі. Ведае, што той, хто не дае Бога, дае вельмі мала, бо, як казала благаслаўлёная маці Тэрэза Калькуцкая: «Першая беднасць народаў — гэта няведанне Хрыста». Таму трэба дапамагаць знаходзіць Бога ў міласэрным абліччы Хрыста: без гэтай перспектывы нельга пабудаваць цывілізацыі на моцным фундаменце.

Дзякуючы мужчынам і жанчынам, паслухмяным Духу Святому, у Касцёле ўзніклі шматлікія справы міласэрнасці, мэта якіх — дапамагаць развіццю: шпіталі, універсітэты, прафесійныя вучэльні, малыя прадпрыемствы. Гэтыя ініцыятывы яшчэ раней за тое, што пачалі рабіць свецкія ўстановы, паказалі шчыры клопат пра чалавека з боку людзей, натхнёных евангельскім пасланнем. Гэтыя справы паказваюць шлях, якім і сёння трэба весці свет да глабалізацыі, мэтай якой будзе сапраўднае дабро чалавека і ў выніку — сапраўдны мір. З такім самым спачуваннем, якое выклікалі ў Езуса натоўпы людзей, Касцёл і сёння лічыць сваім заданнем заклікаць тых, хто ажыццяўляе палітычную ўладу і мае ўплыў на гаспадарку і фінансы, падтрымліваць развіццё на грунце павагі да годнасці кожнага чалавека. Важным крытэрыем для іх намаганняў стане рэальная рэлігійная свабода, разуметая не толькі як звычайная магчымасць абвяшчэння Хрыста і Яго ўшанавання, але таксама як магчымасць удзелу ў будаўніцтве свету, ажыўленага любоўю. Сярод гэтых намаганняў павінна быць таксама рэальнае прызнанне асноўнай ролі, якую адыгрываюць у жыцці чалавека сапраўдныя рэлігійныя каштоўнасці, як адказ на яго самыя глыбокія пытанні і як этычная матывацыя яго асабістай і грамадскай адказнасці. На падставе гэтых крытэрыяў хрысціяне павінны будуць навучыцца таксама мудра ацэньваць праграмы сваіх кіраўнікоў.

Мы не можам утойваць, што ў гісторыі былі зроблены памылкі некаторымі людзьмі, якія называлі сябе вучнямі Езуса. Перад абліччам цяжкіх праблемаў яны часта думалі, што спачатку трэба палепшыць жыццё на зямлі, а потым думаць пра неба. Спакусаю была думка, што з пільных патрэбаў перш за ўсё трэба змяняць знешнія структуры. Наступствам гэтага ў некаторых выпадках стала змена хрысціянства ў маралізм, а веры — у дзейнасць. Слушна заўважыў мой папярэднік, святой памяці Ян Павел ІІ: «Сённяшняя спакуса — звядзенне хрысціянства выключна да чалавечай мудрасці, да чагосьці накшталт навукі пра тое, як добра жыць. У моцна секулярызаваным свеце адбылася „паступовая секулярызацыя збаўлення«, таму вядзецца змаганне за чалавека, але за чалавека, пазбаўленага цэласнасці (...) Мы ж ведаем, што Езус прыйшоў, каб прынесці поўнае збаўленне (...)» (Redemptoris missio, 11)

Вялікі пост хоча весці нас менавіта да гэтага поўнага збаўлення, у чаканні блізкай перамогі Хрыста над усялякім злом, якое прыгнятае чалавека. Калі мы звернемся да боскага Настаўніка, то навернемся да Яго, спазнаем Яго міласэрнасць дзякуючы сакрамэнту паяднання і ўбачым пранізлівы да глыбіні «позірк», які можа даць новае жыццё ўсім людзям і кожнаму з нас. Тым людзям, якія не замыкаюцца ў скептыцызме, гэты «позірк» вяртае надзею, адкрываючы перад імі перспектыву шчаслівай вечнасці. А значыць, ужо ў гэтым жыцці Бог ніколі не дазволіць, каб не было светлага сведчання Яго любові, нават калі здаецца, што пераважвае нянавісць. Марыі, «жывой крыніцы надзеі» (Дантэ Аліг’еры, Рай, ХХХІІІ, 12), даручаю наш велікапосны шлях, каб Яна вяла нас да свайго Сына. Ёй аддаю ў асаблівую апеку людзей, якія яшчэ сёння пакутуюць ад беднасці, просяць дапамогі, падтрымкі, спачування. У гэтым духу ад усяго сэрца ўдзяляю ўсім спецыяльнае Апостальскае благаслаўленне.