Пастава даверу
Хрыстус, які чакае, каб мы даверыліся Яму, Сам, усім сваім жыццём, вучыць нас гэтаму даверу. Ён прыйшоў да нас як Дзіця, як Немаўля, якое само па сабе бездапаможнае і цалкам залежыць ад апекі дарослых. Такім чынам, Езус ужо ў момант свайго прыйсця на гэты свет дзеля нас цалкам пазбаўлены ўсяго. Чаму Ён так прынізіў сябе? Спрабуй, часам, задумацца над гэтым.
Калі б Езус прыйшоў на свет ва ўсёй сваёй магутнасці, калі б сілаю знішчыў рымскую акупацыю і сілаю ўстанавіў грамадскую справядлівасць, ці калі б Ён сілаю знішчаў зло, табе лягчэй было б даверыцца Яму? Хутчэй, ты баяўся б Яго, бо чалавек баіцца насілля, нават ужытага дзеля дабра, – сапраўднага ці ўяўнага. А беззабароннага Езуса, які прыходзіць да нас у сваёй немачы, ты не павінен баяцца. Калі ў табе ёсць страх перад Богам, то таямніца Бэтлеема нагадвае табе, што Бога нельга баяцца. Ён так прынізіў сябе, так пазбавіў сябе ўсяго і стаў такім безабаронным, каб табе было лягчэй прытуліцца да Яго і даверыцца Яму. У гэтым праявілася Ягоная любоў, любоў ажно да ахвяры. Хрыстус, прыніжаны і ўбогі, хоча быць нашым правадніком на шляху нашага вызвалення з людской забяспечанасці. Нашае сапраўднае і натуральнае пазбаўленне ад усяго з’яўляецца для нас шляхам да наследавання Езуса.
Бог, хочучы ўчыніць Абрагама айцом нашай веры, вымушаны быў «выкараніць» яго. Абрагам стаў вандроўнікам, які рухаецца быццам у цемры, бо ён жа не ведаў, куды ідзе. Пакідаючы родную краіну і свой дом, ён становіцца зусім «голым» – чалавекам, у якога няма нічога, акрамя Бога. І таму ён вымушаны быў пастаянна разлічваць толькі на Бога і толькі да Яго звяртацца. Свабода ад уласнай сістэмы забяспечанасці здабываецца ў пустыні, якая пазбаўляе чалавека ад усяго.
Тое, на што ты спрабуеш абапірацца, – гэтыя розныя сістэмы людской забяспечанасці, – у евангельскім сэнсе яны набываюць азначэнне мамоны. Ты можаш верыць у яе, спадзявацца на яе, але не яна з’яўляецца сапраўдным Богам. Бог жа хоча захаваць цябе ў тваім жыцці менавіта ад такой фальшывай веры. Таму Ён так хоча, каб ты адмовіўся ад фальшывага бога. Богам становіцца ўсё, на што мы спадзяемся. Калі ты ўскладаеш сваю надзею на фальшывага бога, то твая надзея – бессэнсоўная. Калі ў тваім жыцці ёсць фальшывы бог, якому ты служыш, на якога абапіраешся, то ў рэшце рэшт спазнаеш горыч і расчараванне, бо гэты фальшывы бог, якому ты давяраешся і на якога ўскладаеш надзею, рана ці позна падмане цябе. І тады штосьці ў тваім даверы разрушыцца.
Калі Хрыстус гаворыць, што нельга служыць двум гаспадарам, Ён развівае сваю думку ў форме сімвалічных вобразаў і праз іх вучыць, як мы павінны давяраць, як павінны здабываць гэты поўны давер Яму як сапраўднаму Пану. У Нагорнай пропаведзі Ён гаворыць пра палявыя лілеі. Гэтыя кветкі – чырвоныя макі, якія крыху нагадваюць макі з Монтэ-Касіно. Палестынскія макі і анемоны – гэта менавіта палявыя лілеі. Асаблівасць гэтых кветак у тым, што яны вельмі прыгожыя і вельмі недаўгавечныя. Такая кветка жыве толькі адзін дзень. Здзіўляе той факт, што Пан Бог усяго толькі на адзін дзень стварае такую цудоўную кветку, якая, па словах Езуса, пераўзыходзіць самую вялікую хвалу Саламона. Як жа Бог клапоціцца пра яе, падкрэсліваючы ў ёй паўнату ззяння прыгажосці! Гэтая кветка з’яўляецца ўласнасцю Пана – так, як і ты. Гаворачы пра бесклапотных птушак, Езус заклікае нас да навяртання, каб мы вызваляліся ад чалавечых напружанняў, ад непатрэбных трывогаў, празмернага клопату (гл. Мт 6,26-34). Мы павінны быць, як палявыя лілеі і як птушкі нябесныя, якіх Ён, сапраўдны Пан, любіць і пра якіх Сам клапоціцца.
Заклікам да такога паглыблення веры, каб Бог стаўся нашаю адзінаю апораю, з’яўляецца просьба Малітвы Панскай: «Хлеба нашага штодзённага дай нам сёння».Тут мы знаходзім выразную алюзію на сітуацыю, якая мела месца ў пустыні падчас пераходу выбранага народу ў Зямлю Абяцаную. Вядома, што пустыня нараджае цяжкія сітуацыі. Таму здараліся бунты, была непаслухмянасць. Аднак, як гаворыцца ў Бібліі, Пан загарэўся руплівай любоўю і злітаваўся над сваім бурклівым і грэшным народам, – спаслаў яму з неба манну, якая падала штодзённа. У перыяд вандравання па пустыні ў чалавеку праяўляецца ўсё тое, што скрыта глыбока ўнутры, – эгаізм, недавер, жаданне ствараць уласныя сістэмы забеспячэння. У выбранага народа, нягледзячы на цуды, якія тварыў Бог, выявілася адсутнасць даверу Богу. Выявілася таксама сквапнасць выбранага народу – людзі імкнуліся ўзяць як мага больш манны, хоць Майсей аб’явіў ад імя Бога: можаце збіраць манну толькі на сённяшні дзень. Многія, аднак, не паслухалі Майсея і збіралі яе ў запас. І тады настаў працяг цуду, толькі як бы ў іншым вымярэнні, – усё, сабранае ў запас, усё, што лішняе, чаго не належала збіраць, усё, што павінна было складаць сістэму забеспячэння, на наступны дзень аказалася непрыдатным: згніло ці было паточана чарвякамі (Зых 16, 14–21). Выбраны народ не павінен быў забяспечваць сябе так па-чалавечы, назапашваннем лішку. Бог жа вывеў іх у пустыню для таго, каб пазбавіць іх усяго. «Хлеба нашага штодзённага дай нам сёння». «Дай нам сёння» – на сёння, не на заўтра і не на ўвесь месяц. Мы ж належым Табе, а Ты клапоцішся пра сваю ўласнасць. У пустыні Пану давялося змагацца з чалавечым эгаізмам, з-за якога выбраны народ не хацеў даверыцца Пану, нават калі бачыў цуды. Бог павінен быў змагацца за веру свайго народу.
Сталасць веры азначае быць гатовым аддаць Пану ўсё, што Ён дае нам, цалкам даверыцца Яму. Ні да чаго нам не варта прывязвацца, нават да духоўных дараў, нават да святой Камуніі. Існуе толькі адна рэальнасць, да якой нам можна прывязвацца і якой мы не можам прысвоіць, — гэта воля Божая. Усё, акрамя волі Божай, з’яўляецца дарам і сродкам для мэты, а не самою мэтаю. Калі мы прысвоім дар, то Бог або забярэ яго, або, пасылаючы нам цярпенні, пакажа нам, што самі мы нічога не маем, што мы бездапаможныя і што гэта Ён нас усім адорвае.
Незвычайна яскравым сведчаннем веры св. Леапольда Мандыча* быў жэст пустых далоняў. Гэтыя скіраваныя да Бога пустыя рукі – знак таго, што мы не прысвойваем сабе аніякага дару, гэта жэст незвычайнай веры, якая тварыла цуды ў ягонай паслузе ў канфесіянале. Наш жэст пустых далоняў можа быць скіраваны да Бога не толькі ў духоўных справах, як гэта было з святым Леапольдам Мандычам. Жэст пустых далоняў, які азначае, што мы ўсё атрымліваем ад Бога, павінен суправаджаць нас ва ўсіх справах нашага жыцця: у прафесійнай працы, у выхаванні дзяцей, у кантактах з людзьмі, у малітве. З жэстам пустых далоняў ты таксама павінен чакаць самага вялікага з Божых дараў, якім з’яўляецца Ён Сам, г. зн. Любоў, якая атуляе цябе і ў якую ты заглыблены.
*Св. Леапольд Мандыч (1866–1948). Капуцын, нарадзіўся ў Югаславіі ў праваслаўнай сям’і. Вельмі хацеў прысвяціць сваю святарскую дзейнасць прымірэнню католікаў, праваслаўных і мусульманаў у роднай Югаславіі, але Бог пажадаў інакш. Манаскія ўлады адправілі яго ў Падую, дзе ён і правёў усё жыццё. Па слабасці здароўя, не будучы ў стане прапаведаваць ці выконваць іншыя абавязкі, ён цалкам прысвяціў сябе служэнню ў якасці духоўніка. Леапольд Мандыч не выходзіў з кляштара і ў любы час дня і ночы быў гатовы выслухаць споведзь грэшніка. Пан Бог даў яму дар малітоўнай кантэмпляцыі, здольнасць бачыць сумленне тых, хто прыходзіў да яго, здольнасць аздараўляць душы і целы. — Заўв. перакладчыка.
Міколы Новікава, магістра тэалогіі.