ВЕРШЫ

Антонія Поццы (Antonia Pozzi) нарадзілася 13 лютага 1912 года ў Мілане ў забяспечанай сям’і буйнога адваката. Вучылася ў класічным ліцэі імя Мандзоні, дзе перажыла няпростую гісторыю кахання з выкладчыкам лацінскай і грэцкай моваў Антоніё Марыя Чэрві, старэйшым за яе на васямнаццаць гадоў. Намаганнямі бацькі Чэрві перавялі ў Рым, а дзяўчына перажыла глыбокую дэпрэсію. Вучылася на філалагічным факультэце Міланскага ўніверсітэта (1930–1935), дзе пад кіраўніцтвам філосафа Антоніё Банфі абараніла дыпломную працу па творчасці Флабэра. У гады навучання сябравала з паэтам Віторыё Серэні і іншымі маладымі інтэлектуаламі. Вяла дзённік і пісала шматлікія лісты, цікавілася фатаграфіяй, любіла падарожнічаць, асабліва па гарах каля сямейнай вілы Пастура, то бок, яе жыццё ў многім адрознівалася ад тыповага шляху італьянскай дзяўчыны таго часу. 3 снежня 1938 г. атруцілася барбітуратамі… Кніга вершаў Антоніі Поццы «Словы» выйшла ўжо пасля яе смерці, у 1939 годзе. Яе паэзія блізкая да герметызму — своеасаблівага бунту супраць прапагандысцкай рыторыкі аўтарытарнага рэжыму ў італьянскай паэзіі 30-х гадоў ХХ ст. Асаблівасцю герметычнай паэзіі стала засяроджанасць на ўласным унутраным свеце, адсутнасць красамоўных рытарычных прыёмаў, імкненне перадаць яснымі словамі глыбіню пачуццяў, а таксама ўвага да сутнасных праяваў быцця. Некаторыя крытыкі адзначаюць і пэўны ўплыў на яе вершы паэтыкі нямецкага экспрэсіянізму.

Прыгажосць Табе аддам сябе самую, ночы мае бяссонныя, павольнае глытанне неба і зорак, — выпітых у гарах, брыз пяройдзеных мораў на заклік далёкіх світанкаў. Табе аддам сябе самую, цнатлівае сонца маіх ранкаў на казачных берагах між ацалелых калонаў, і алівы, і каласы. Табе аддам сябе самую, палудні на краі вадаспаду, заходы сонца ля ног статуй, на пагорках, сярод кіпарысаў, ажыўленых гнёздамі. А ты прымі маю здзіўленасць стварэння, маё трымценне сцябліны жывой у коле даляглядаў, сагнутай пад ветрам празрыстым — прыгажосці: а ты дазволь мне глядзець у вочы, што Бог табе даў, такія поўныя неба — глыбокія, як стагоддзі святла, абрынутыя за вяршыні. 4 снежня 1934 г.

Сон на пагорку Халодным ранкам я б хацела пад алівамі падняцца ўгару і павітаць адтуль з лёгкіх покрываў срэбных бледнае сонца і палёт павольных аблокаў у кірунку мора. Я б хацела сабраць букет барвінкаў, расквітнелых між паваленых дрэваў, і пайсці па цёмнай даліне каменных дубоў з блакітным падарункам ля сэрца. І так наблізіцца да муроў старажытных, абвітых плюшчом, я б хацела, і пастукацца ў браму кляштара. Я б хацела быць маўклівым манахам, што ідзе ў вераўчаных сандалях пад скляпенні кляштара і чэрпае, як даўней, ваду сапраўдную з калодзежа, і здавальняе смагу лавандаў і ружаў. Я б хацела перад келляй мець чатыры метры зямлі і кожны вечар пры святле першых зорак павольна капаць сабе яміну, думаючы аб пяшчотным заходзе, калі прыйдуць, спяваючы псальмы, браты і пакладуць мяне сярод чубкоў лаванды, і апусцяць на маё сэрца, нібы мёртвыя кветкі, мае стамлёныя рукі, складзеныя накрыж. Асізі, 24 студзеня 1933 г.

Сельскія могілкі Сельскія могілкі, на якія далёкія горы з задуменнаю ўсмешкай першага снегу глядзяць; куды ўваходзяць жывыя бледным апоўднем, як ў любімы сад. Дзеці нясуць светлыя хрызантэмы, сабраныя пад агароджай кветніку: блытаюцца ў доўгіх сцяблінах, узыходзячы па каменных прыступках да брамкі. Мамы прыносяць таксама дзяцей на грудзях, ціхіх у сне, ружовых, бы самыя вялікія хрызантэмы. На магілах найпрыгажэйшымі вяночкамі крэсляць крыжы і словы спакою чалавечыя рукі: чыстыя у творчай любові, як рукі дзяцей, з якімі пераплятаюцца. Далятае з кароткімі перапынкамі спеў птушыны з лесу, і яго чуваць над шолахам крокаў у белай даліне. 2 лістапада 1933 г.

Вечар на цвінтары Касцёл спусціўся з гары, і здзівіўся — калі ўбачыў возера — і, белы, спыніўся тут. Цяпер падтрымлівае сваёй зачыненай брамай мае стамлёныя плечы: збірае у маіх вачах спакой свайго вялікага твару, каб углядацца ў вечар. А я гляджу на кіпарысы побач, на вёску, на берагі, на доўгі востраў, агорнуты агнямі і хвалямі: на востраў, у глыбіні лесу, на нейкі дом, дом мары — я адчуваю побач магілы, але іх не бачу — дрыжу кожнай зёлкай, якая цячэ ля маіх ног. Я думаю, што сэрца ўжо можа спыніцца, калі для яго б’юцца ўнізе вялікія нябачныя сэрцы званіцаў — калі адзінае неба гарыць павольна і змешвае у апошнім святле мары адсутных і балесныя жаданні жывых супакойвае — робячы іх сапраўднымі і вечнымі. 3 лістапада 1933 г.

Прадмова і пераклад з італьянскай мовы
Аксаны Данільчык.