Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
2(40)/2007
Галерэя
Год паклікання да святасці

INVICTI ATHLETAE CHRISTI

СВЯТЫ АНДРЭЙ БАБОЛЯ НА АБРАЗЕ ХЕНРЫКА МУСЯЛОВIЧА

МАЛІТВА ДУШАЎ

СВЯТЫ АНДРЭЙ БАБОЛЯ
На кніжнай паліцы
Ad Fontes

СЬЛЕДАМ ЗА ХРЫСТОМ
Падзеі
Пераклады

РАДЗІВІЛІЯДА

КАРАЛАМАХІЯ

БАГІ ПАГАНЦАЎ
Юбілеі
Пераклады

НА ЖЫЦЦЁ МАДОННЫ ЛАУРЫ
Вера & Cultura

КРЫЗІС ІДЭНТЫЧНАСЦІ
Інтэрв'ю
Практыкум

ПРАРОК САФОНІЯ
Паэзія

ВЕРШЫ
Проза
Эпісталярый

ЛІСТЫ ДА ДАНУТЫ БІЧЭЛЬ
Асвета

Данута БІЧЭЛЬ

«УВАСКРЭСЕННЯ СВЕТЛАЯ РАДАСЦЬ»

У 1988 годзе ў Беластоку я даведалася адрас Наталлі Арсенневай і напісала ёй ліст. Яна адказала. Яна не верыла ўжо, што можна хоць лістком даляцець да Беларусі. За паўстагоддзя жыцця на чужыне. Перапіска наша была не доўгай. Наталля мне адказвала з доўгімі перапынкамі, і лісты ішлі доўга. Яна хварэла, яе блізкія хварэлі, яе ўнучка перанесла траўму, трапіла ў аварыю. Яе нявестка памерла маладой, пакінула двое дзетак і старых бацькоў, паэтка дапамагала сыну апекавацца ўсімі.

Яна прыслала мне том вершаў «Між берагамі» з надпісам:

«Дарагая Данута! Дзеляць нас з Вамі адлегласці ў тысячы міляў, але чуемся мы, быццам лучыць і нас, і нашую творчасць нешта непадзельнае й чарадзейнае, а гэта слова — Беларусь! Ці ж не? Хай жа ж будзе яно, гэта слова, і з намі заўжды і ўсюды. Наталля Арсеннева, кастрычнік 1989 г.».

Шкадую моцна, што я не напісала ёй пра яе паэзію ўсіх добрых словаў. Як яна натхняла мяне, захапляла ад першых спатканняў у віленскіх часопісах «Калоссе», якія я чытала ў гродзенскім архіве яшчэ студэнткай. Яе вершы — гэта шквал пачуццяў, гэта як усё роўна нехта ўзнімае цябе — і ты даеш нырца ў блакіт, у асвяжальны моўны вір — і робішся такой жа шматколернай, стракатай і свежай, як яе вершы. Адкуль на фоне нашай ціхай зеляніны гэтая шматбарвовасць, гэтая пачуццёвая буйнасць, інакшасць, гэтая святочнасць?! Як Ніягарскі вадаспад — такая высокая, глыбокая, акіянская, такая нястрымная, як бы яна прадчувала сваё будучае жыццё не ў сціплай прыродзе, а там, сярод індзейскіх і негрыцянскіх цёмных рваных рытмаў, хрысціянская і язычніцкая, яна лавіла сваім чуццём гэтую ўсю непамернасць і знішчала спакой традыцыйных дактыляў, анапестаў. І мова яе беларуская — як бы не наская гэта мова, мова слоўнікаў братоў Гарэцкіх і Ластоўскага, нібыта сялянская, а зусім элітная.

«Італьскае віно пагарай праліецца...»
«Пакуль павесіць ноч на чорным небе ветах,
я кужалем сівым няўзнак датку свой верш...»

Вядома, цякла ў яе паэзіі кроў Міхаіла Лермантава, які быў яе продкам па жаночай лініі, вядома, ужо былі створаны гарадскія вершы Максіма Багдановіча...

А Іосіф Бродскі яшчэ не нарадзіўся. Ён найбліжэй да яе па творчай манеры, — гэтаксама нанізваў вобразы, грувасціў іх, як Наталля Арсеннева.

«... гэты момант тварэння, у які вочы мае, адчыненыя шырока, запаўняюцца сусветам і, як помпа, уцягваюць яго, гэты пакутны момант, калі я грувашчу на паперы элементы шахматнай гульні з бясконцасцю, гэты момант, які дазваляе забыць пра штодзённае...» Гэта думка паэта Чылі Вісэнта Гуідобра.

І я нанізваю яе светлы вобраз на ланцужок імёнаў вялікіх і прыгожых паэтаў, якія зрабілі мяне шчаслівай толькі тым, што стварылі, зрыфмавалі, а я прачытала аднойчы, я іх знайшла, адкрыла для свайго сэрца.

У часопісе «Калоссе», а можа ў «Студэнцкай думцы», я разглядвала фотку Наталлі Арсенневай і Максіма Танка, неяк інтымна прытуліўшыхся, як два галубкі, двое шчаслівых у сваёй духоўнай сяброўскасці, лучнасці...

А містычна — з другога боку — я каля Максіма Танка бачыла Ларысу Геніюш. Не спытала ў яе і не ведаю, ці спрабавала Ларыса напісаць Наталлі ў ЗША, ці хоць калі яны сустрэліся... Затое Анатоль Іверс апавядаў, як у вайну прыехаў у Слонім беларускі тэатр з Менску, у якім Наталля Арсеннева працавала, загадвала літаратурнаю часткаю. Былі яны знаёмыя па віленскім друку, таму Наталля з даверам сказала, што немцы хутка пакінуць Беларусь, а ёй давядзецца выехаць у эміграцыю. Анатоль Іверс прапаноўваў ёй сувязь з падполлем, але яна ведала, што камуністы яе не пашкадуюць, — муж працаваў у самапомачы...

Дык дай мне роднага парогу
даткнуць, пакуль замкнецца кола... —

прасіла яна малітоўна ў Бога. Кола замкнулася, там засталася Наталля Арсеннева — за акіянамі, а лісткі яе думак, яе вершаваных радкоў прынеслі пошта і любоў да нас. Да нас, якія «паміж берагамі...» Толькі не рака нас разлучала, а нябёсы. Ці ёсць у іх берагі?

Наталля Арсеннева вытрывала паўстагоддзя жыцця ў эміграцыі. Была яна духоўна дужай, мела Бога ў сэрцы, мела слова роднае, за якое трымалася, мела сям’ю і «запраўдную» сяброўку Яню Каханоўскую, бабулю Данчыка Андрусішына з роду Луцкевічаў.

У эміграцыі людзі не жывуць, а ў большасці выжываюць, трымаюцца ад сустрэчы да сустрэчы за Бога і ўспаміны, якія перабіраюць у памяці.

Некалі да апошняй вайны нашы дзяды ездзілі ў Амерыку па заробкі на хлеб. І вярталіся. Жыць чалавеку трэба дома, чалавек — не дрэва, і без магілаў продкаў ён засыхае. Або прыжываецца на чужым дрэве як прышчэп.

Пачытайце, пра што мне пісала вялікая беларуская паэтка перад развітаннем у лістах — пра Крыж, пра Чарнобыль, пра надвор’е, баравічкі, якія збірала ў парку, быццам яны прараслі праз зямную цвердзь з Беларусі, яна цытавала сама сябе. Яна бачыла і разумела чужое, але жыла толькі сваім. На чужыне няма шчасця.

Гл. таксама:
:: ЛІСТЫ НАТАЛЛІ АРСЕННЕВАЙ ДА ДАНУТЫ БІЧЭЛЬ ::


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY