Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
1(39)/2007
Галерэя

ЯН ВАН ЭЙК.
ЗВЕСТАВАННЕ
Год паклікання да святасці

ДАРОГА ДА СВЯТАСЦІ НЕ МАЕ ПЕРАШКОДАЎ

ВАКНО Ў ВЕЧНАСЦЬ
На кніжнай паліцы
Ad Fontes

СЬЛЕДАМ ЗА ХРЫСТОМ
Юбілеі

НАПАЛЕОН ОРДА
Музыка
Постаці
In memoriam
Мастацтва

БЯЛЫНІЦКІ АБРАЗ МАЦІ БОЖАЙ
Паэзія

ВЕРШЫ
На кніжнай паліцы

КАРОЛЬ ПРАЗ ЛАСКУ ХРОСНАЙ КУПЕЛІ

ПАМЯЦІ ПАКУТНІКА
Палеміка

«СХАВАЙ МЕЧ»
Пераклады

ГУЛЬНЯ БОЖАЙ ЛЮБОВІ

БАГІ ПАГАНЦАЎ
Проза

ЗНАК СУПАКОЮ
Практыкум

ГІСТОРЫЯ БІБЛІЙНАГА ЮЗАФА
Нашы падарожжы

НАТАТКІ ПІЛІГРЫМА
Мастацтва

ЭКУМЕНІЗМ ДРЭВА

Франц СІЎКО

ЗНАК СУПАКОЮ

апавяданне

«Перадайце адзін аднаму знак супакою», — кажа святар, і словы яго патанаюць у какафоніі з сірэнаў аўто і грукату колаў трамвая за вокнамі. Ценькая Люсіна пастава з выпрастанай — «супакой вам!» — рукою робіцца яшчэ больш ценькай, амаль празрыстай. І вось ужо другая, мажная, з шырокімі, як ахапіць вокам, плячыма — бацькава — неўпрыкмет вырастае замест яе на тле белай, з выявамі стацыяў Крыжовага шляху касцёльнай сцяны. Я мкнуся падхапіць Люсіну руку, каб таксама паціснуць, але ледзь паспяваю датыкнуцца да пальцаў дзяўчыны, як рука яе пачынае танець, танець і ўрэшце зусім чэзне ў прапахлым мірам і вапнаю паветры: касцёл толькі што, з месяц таму, адрамантавалі. Пранізаная парэшткамі майго няспраўджанага памкнення прастора абапал аздобленай кветкамі спавядальні і чаргою прагных пазбыцца грахоў пры ёй адразу вузее, цьмянее, аж пакуль дарэшты не перамяняецца ў штосьці вельмі знаёмае, накшталт абклеенай новымі імпартовымі шпалерамі сцяны ў нашай цеснаватай хрушцоўцы-двухпакаёўцы.

— Ну, нарэшце, здаецца, васпан прачнуўся, — кажа бацька і старанна прыгладжвае мокраю далоняй кароткія, бобрыкам, валасы. Ён, мабыць, бачыць мяне з калідора ў люстэрку, бо ледзь паспяваю я канчаткова атрэсці рэшту сну, як ён ужо паварочваецца тварам да дзвярэй, што вядуць у мой пакой, бадзёрым голасам пытаецца: — Прачытаў сёе-тое ўчора?

Сёе-тое — Карнэгі, якога ён настойліва каторы дзень запар падсоўвае мне для чытання пасля таго, як класная абмовілася падчас бацькоўскага сходу, што ў мяне, мабыць, нейкія праблемы псіхалагічнага кшталту. Маўляў, нічога страшнага, але ж такі апошнім часам хлопец нервовы, вунь нават павека ў яго торгаецца, дык бацькам варта мець усё тое на ўвазе. А можа, нават след звярнуцца па параду да спецыяліста. Да наведання спецыяліста, праўда, не дайшло, але пэўныя захады дзеля майго псіхічнага, так бы мовіць, аздараўлення бацька і маці зрабілі. Найперш — абмежавалі ў сядзенні за кампутарам. З васьмі вечара да паловы дзесятай, ні хвіляю больш, хіба што па суботах і нядзелях, ды і тое — у залежнасці ад таго, як лягуць на небе зоркі, а дакладней ад таго, які будзе ў абоіх настрой.

— Ну, дык як табе Карнэгі?

— Даволі цікава, — адказваю я, і мой абыякавы тон выклікае на бацькавым твары грымасу расчаравання.

— А як прайшло ўчорашняе інтэрв’ю з тым карэспандэнтам з часопіса? Пра што ён пытаўся?

— Пра тое, які момант у Імшы нам найболей падабаецца.

— І ўсё? І варта было дзеля аднаго адказу гэтак хвалявацца? І што ты адказаў яму?

— Што і амаль усе ў класе: момант зычання супакою.

— Няўжо ўсе? Што ты кажаш! Вось і дай тут рады вас зразумець, маладых... Удаяце гэткіх непрабівальных, круцізна так і прэ з вас, здаецца, а вось жа якія, аказваецца, насамрэч датклівыя... Знак супакою — хм, хто б мог падумаць!

— Я ў такім мандражы перад споведдзю, а вы са сваімі Карнэгамі ды інтэрв’ю. Знайшлі тэму, разумнікі, — адзываецца з кухні маці і ўключае радыё. — Менш у манітор ды тэлевізар трэба таропіцца, тады і ніякі Карнэгі не спатрэбіцца...

— А каму-нікаму — папсу слухаць, — асаджвае яе бацька, намякаючы на любоў маці да сучаснай музыкі. — Розных пінкаў ды панкаў... Яшчэ невядома, што горш для псіхікі.

— Мне сорак, а не восемдзесят, — парыруе яна. – І я не збіраюся дачасна заганяць сябе ў падпол... І ўрэшце, калі на тое пайшло, улічвай, калі ласка, маю прафесію творчага чалавека...

Маці — мастачка, вырабляе батык і прадае яго праз шапік на кірмашы ды падчас перфомансаў з удзелам музыкаў-аматараў. Заробкі так сабе, ды хоць штосьці, як сама яна кажа.

— Вось, а з дзіцяці нечага патрабуем! — закрывае бацька тэму і пачынае апранацца. Апошняе слова — рэдкі выпадак пасля таго, як загадаў доўга жыць ягоны бізнес па рамонце электрапрыбораў і яму давялося зноў хоцькі-няхоцькі вярнуцца да збрыдзелай выкладчыцкай працы ў тэхнікуме — засталося за ім, і гэта, відочна, дадае яму гумору.

Сёння нядзеля, і мы, як заўсёды, ідзем да дванаццатай у касцёл на Імшу. Бацька – з каталікоў, маці – з праваслаўных атэістаў. Абое доўга шукалі, пакуль не прыбіліся да касцёла, і цяпер мы штонядзелю ходзім у фарны. Бацька лічыць, што лепш было б прыпісацца да парафіі па месцы жыхарства, але маці не згаджаецца. Мабыць, усё яшчэ баіцца трапіць пад строгую — «ну ж і норавы ў гэтым касцёле!» — апеку пробашча. Мне нават часам здаецца, што яна шкадуе аб зробленым на карысць каталіцкае веры выбары і з радасцю вярнулася б да бесклапотных часоў рэлігійнага нікуды-не-належання.

 
На дварэ прахалодна, хоць і даволі ясна. Тонкае павуцінне, ледзь заўважнае на тле празрыстага, настылага з начы і яшчэ не прагрэтага як след сонечнымі прамянямі паветра чапляецца на вопратку, бязважкімі пасамі-ніткамі кладзецца на твар, шыю, рукі, на пабітае нядаўнімі прымаразкамі голле маладых, нядаўна пасаджаных кусткоў вішняку наўзбоч ходніка. Метраў за дзвесце паперадзе нас ідуць Садоўскія — бацька, маці, іх дачка Люся.

Я вымаю з нагруднай кішэні курткі акуляры-нулёвікі, уздзяваю на пераноссе.

— У цябе акуляры? — агаломшана кажа маці і глядзіць на мяне так, быццам упершыню бачыць. — З чаго б гэта? І што гэта за мода, сынок, — рабіць нешта употайкі, без ведама бацькоў? Мог бы і параіцца з намі, не чужыя ж мы табе у рэшце рэшт...

— Псіхолаг параіла, — кажу я і прыпыняю крок, каб пайсці следам за ёю, а не ўпоравень, як дагэтуль.

— А, вось яно што — псі-холаг! Дык ты быў у псіхолага? Ну і ну! Хоць бы словам абмовіўся... І што яна табе сказала?

— Сказала, што ў мяне, мабыць, занадта датклівае біяполе, таму мне трэба конча навучыцца абараняць яго ад уздзеяння кепскіх флюідаў. Нейтралізаваць іх абмежаваннем візуальна-зрокавага кантакту з суразмоўцам, вучыцца ставіць паміж сабою і ім нябачную перагародку. А гэта, сказала яна, найлепш рабіць з дапамогаю акуляраў, пажадана з прыцемненымі шкельцамі. Уздзеў — і ты быццам у шкарлупіне, ніякая адмоўшчына цябе не дастае.

— І што, сапраўды памагае?

— Вельмі. Ва ўсялякім разе павека падчас размовы не торгаецца. А калі раптам і заторгаецца, праз шкельцы гэта старонняму воку незаўважна.

Мой адказ маці не задавальняе, яна збянтэжана глядзіць на бацьку, быццам чакае падказкі, што рабіць ці казаць далей.

— Абмяркуем гэта дома, — прамаўляе з самавітым выглядам бацька і, задаволены роляю галоўнага ў сям’і, што гэтак неспадзеўна другі раз за ранне звалілася на яго, шматзначна хмыкае.

— Ах, як усё складана ў гэтым жыцці і як я заўжды хвалююся перад споведдзю! — кажа маці і ўтрапёна глядзіць на вежы касцёла, што вымыкаюцца белавата-ружовым шпілем з-за будынка чыгуначнай станцыі.

 
У касцёле не так каб вельмі шматлюдна, але і не пуста. Садоўскія ўжо паспелі заняць месцы на лаве акурат насупраць алтара, і мы з бацькам (маці застаецца ў чарзе да спавядальні) прабіраемся да іх. Мужчыны паціскаюць адзін аднаму рукі, мы з Люсяю і яе маці абменьваемся ветлівымі ўсмешкамі. Люся, як заўжды, сядзіць паміж бацькам і маці, я — таксама, як заўжды, — паміж мужчынамі, так што між мною і Люсяй, калі ўлічыць не худзенькую камплекцыю яе бацькі, — адлегласць даволі ладная, хоць, вядома, і не такая вялікая, каб перашкодзіць нам падаць адно аднаму рукі падчас пажадання супакою. Абы толькі бацька не адціснуў, як тое здарылася ў мінулы раз, дачку ўбок, дацягваючыся рукою да чыёйсьці далоні на пачатку лавы.

На Люсі лёгкі плашчык з каптурыкам з нейкай штучнай тканіны, і ён шторазу, варта ёй варухнуцца, выдае ціхі, ледзь улоўны шэлест, поўніць маю наструненую клопатам істоту адчуваннем невыказнага цяпла і лагоды. Хоць нешта, як кажа маці, не ўсё ж небараку непярэліўкі.

Міністранты ў суправаджэнні ксяндза выходзяць з закрыстыі, першы торгае тасемку звона — пачынаецца Літургія.

 
Час ад літургічных спеваў да абраду камуніі цягнецца так марудна, а я так чакаю запаветнае хвіліны пажадання супакою, што мяне міжволі пачынаюць прабіраць дрыжыкі. Як яно будзе? Ці здолею я сказаць Люсі пацісканнем рукі тое, што даўно маю намер распавесці? Мне не па сабе, таму ўсё, што дзеецца пры алтары, нібыта адбываецца за межамі маёй свядомасці. Я разумею, што гэта кепска, але як ні намагаюся авалодаць сабою, нічога не атрымліваецца. Я скасабочваю голаў з намерам паглядзець, як там Люся, але зрабіць гэта замінае мажная постаць яе бацькі. Так што замест ценькае дзявочае паставы я бачу толькі крысо яе плашча ды пасму валасоў, што выбіваюцца на каптурык з-пад хусціны. Мой бацька адорвае мяне няўхвальным позіркам, мацней сашчэплівае рукі на грудзях: праз хвіліну-другую пачнецца «Ойча наш» і трэба надаць позе належны, варты важнасці моманту выгляд. Я дастаю з кішэні акуляры, уздзяваю іх на пераноссе. Свет наўкола адразу цьмянее, і я з радасцю адчуваю, як трывога-няпэўнасць спакваля, хоць усё ж такі і неахвотна, урэшце адпускае мяне.

— Супакой Божы няхай заўсёды будзе з вамі, — кажа па малітве Панскай святар, і яго прачулы, поўны лагоды голас разносіцца па касцёле.

Я пасоўваюся ўправа, каб падаць Люсі руку, і ўжо амаль дацягваюся, сяк-так пераадолеўшы здрадлівае трымценне ва ўсім целе, да далоні дзяўчыны, як раптам яе бацька робіць рэзкі рух...

Рух такі рэзкі, неспадзеўны, што я нават па першасці не даю рады сцяміць, што адбываецца... Рукаў ягонага паліто шмаргае мяне па твары, б’е па ілбе, акуляры саслізгваюць з маёй пераносіцы і, перш чым я паспяваю іх падхапіць, валяцца долу, пад Люсіны ногі.

Люся колькі хвілін няўцямна глядзіць на іх, потым нахіляецца, падымае з падлогі. На твары яе — здзіўленне ўперамешку са страхам. І страх, аказваецца, недарэмны: адно са шкельцаў вывальваецца з аправы, з ціхім звонам зноў падае — цяпер ужо з рук Люсі — долу, трушчыцца на дробныя аскепкі.

— Ай, незадача, — кажа Садоўскі і з перапрашэннем у вачах хітае мне галавой. — Прабач... Я адрамантую... А не — новыя куплю. — Ён кладзе скалечаныя акуляры ў кішэню доччынага плашча, зноў паварочваецца да мяне: — Прабач, прабач, дружа!

— Ну, гэткае бяды, падумаеш — акуляры, — шэпча падвысакароджаная споведдзю і доўгачаканым момантам прыняцця Камуніі маці і ідзе да алтара.

 
Развітанне па Імшы похаплівае, з адценнем ніякаватасці — усё з-за пабітых акуляраў.

— Нядобра, нядобра атрымалася, — кажа Садоўскі і вінавата ўсміхаецца. — Як падумаю, што ў вока мог трапіць аскепак ад таго шкельца, — мароз па скуры... Вось з раніцы, ці дасцё веры, было прадчуванне нейкай прыкрасці, і вось — на табе, збылося. Ну, што тут скажаш?

Мужчыны рукаюцца наастатак, жанчыны абдымаюцца, можна і разыходзіцца.

Люся вымае далоньку з кішэні плашча, дзе ляжаць у чаканні далейшага лёсу — ці то выкінь, ці то рамантуй — мае акуляры, падае мне:

— Супакой табе!

— І табе, — адказваю я, і ўзнёсла-радасныя інтанацыі нашых галасоў не застаюцца незаўважанымі пільнымі дарослымі.

— А гэтым весела, бач, — паціскае плячыма мая маці і ідзе ад цвінтара да брамы. — Ну ж моладзь!

— Было б з чаго маркоціцца, праўда? — кажа Люся, і надзея на працяг гісторыі ў яе голасе ды вачах да такой ступені супадае (так мне, прынамсі, здаецца) з маёй, што мне ўвобміг робіцца горача.

 
Ужо амаль гадзіна мінула, як мы вярнуліся з касцёла, а ў кватэры ціша, быццам на хаўтурах. І ўсё з-за маці, дакладней, з-за Камуніі, якую яна сёння прыняла. Здаецца, яна не ходзіць цяпер па кватэры, а перасоўваецца мяккімі і няпэўнымі, што зусім ёй неўласціва, крокамі.

— Не кабета, а святая нейкая, — жартуе напаўголасу бацька і застывае ў малітоўнай позе, з якое яго выводзіць тэлефонны званок.

Ён здымае слухаўку, слухае, паварочваецца тварам да мяне.

— Сын, цябе просяць... Вазьмі.

Можа таму, што гэта першая наша размова па тэлефоне, Люсін голас я пазнаю не адразу. Чамусьці ён здаецца мне нейкім ненатуральным. Ды, апроч усяго, яго перашкаджае чуць тараторанне радыё. Люся просіць прабачэння за шкоду маім акулярам, а потым распытвае, дзе я іх набываў. Мне здаецца, што яна, як абяцаў яе бацька, хоча купіць мне новыя, і я пачынаю аднеквацца.

— Я хачу сабе набыць гэткія ж, — кажа яна на мае аднекванні. — Вельмі зручныя нулёвікі. Уздзеў і быццам схаваўся ад усіх. Праўда, зручныя. Да таго ж густоўныя, асабліва аздоба... Ды і шкельцы колерам нішто сабе. Дык дзе ты іх купіў?

— У шапіку каля аўтастанцыі, — адказваю я. — Там шмат розных, і ўсе неблагія. Да таго ж і танна, як параўнаць з аптэчнымі. Ды і выбраць ёсць з чаго.

— Дык, можа, пакажаш мне? Давай выберамся паслязаўтра, калі маеш час... Як?

— Паслязаўтра ў мяне трэніроўка, а вось заўтра можна было б...

— Ну, то тады заўтра. Бывай!

Бацька вызірае з-за фаліянта Карнэгі, незадаволена зморшчвае лоб.

— Адны выдаткі вакол, — кажа гучным, няйначай, каб і маці з кухні чула яго, голасам. — Адны выдаткі. Ты хоць ведаеш, колькі сёння каштуе пражыццё, каб гэтак раскашавацца яшчэ на розную драбязу? Памогуць яны табе тыя акуляры, як мерцвяку прыпарка. Удумаў немаведама што...

— Вось і я кажу, — падтаквае яму маці і выключае радыё. — Навошта ўсе гэтыя хітрыкі з хаваннем ад людзей, уся гэтая канспірацыя, калі можна расцудоўна заняцца трэнінгам... І здаравей, і расходаў, як той казаў, ніякіх.

— Канечне, — падхоплівае яе думку трэці раз за дзень усцешаны важкасцю ўласнага слова бацька і адкладвае кніжку ўбок. — Усё можна з Божае ласкі, варта толькі як след пажадаць ды папрасіць.

І хоць мне здаецца, што ён мае рацыю, да канца ў тым, што менавіта так яно і ёсць, я не ўпэўнены. Мне ўжо як-ніяк шаснаццаць, і я не з чужых словаў ведаю, якая немалая часам адлегласць аддзяляе жаданне ад таго, з чым насамрэч даводзіцца сутыкацца ў жыцці. Я хачу сказаць яму пра гэта, але не наважваюся: што карысці ісці ў «рожкі» са старэйшымі? Няхай усё пакуль што застаецца як ёсць, а там будзе бачна.


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY