ВЯРТАННЕ Супольнасць сясцёр ад анёлаў. Законніцы, якія ходзяць у звычайным свецкім адзенні і з гэтае прычыны мала чым вонкава адрозніваюцца ад нас. Пра гісторыю заснавання супольнасці, пра тыя гістарычныя варункі, у якіх яна ўзнікла, мы ведаем не так ужо і шмат. Зрэшты, як і пра заснавальніка супольнасці.

Вінцэнты Ключынскі. Ён нарадзіўся 30 верасня 1847 г. у маленькім правінцыйным беларускім гарадку – Шаркоўшчыне, які раскінуўся па абодвух берагах маляўнічай ракі Дзісёнкі. Ягоны бацька Адольф працаваў пісарам у гміне, маці Францішка паходзіла з роду Корсакаў. Бацька рана памёр, і сям'я апынулася ў вельмі цяжкім становішчы. Давялося аднаго сына выправіць на выхаванне сваякам у Дынабург. Гэтым дзіцем і стаў Вінцэнты. Пасля заканчэння там шасці класаў гімназіі ён накіраваўся ў 1865 г. у Віленскую духоўную семінарыю. Вінцэнты выбіраў для сябе нялёгкі шлях: у той час Касцёл на нашых землях перажываў далёка не лепшыя часы, бо менавіта тады вялася расправа над удзельнікамі паўстання 1863–1864 гг. Касцёл, як вядома, не быў убаку ад паўстання і таму караючая рука Мураўёва не магла яго прамінуць. Расправа была жорсткаю: зачыняліся касцёлы, ліквідоўваліся кляштары, святароў і законнікаў арыштоўвалі, а часам і прыгаворвалі да пакарання смерцю.

У такі вось складаны, крывавы час Вінцэнты ідзе вучыцца ў духоўную каталіцкую семінарыю. Гэта быў мужны крок. Лепшае таму пацверджанне тое, што ён аказаўся адзіным клерыкам у семінарыі. І быў толькі адзін выкладчык у той семінарыі – ксёндз Даўкша. І ўсё ж семінарыя існавала, і ў ёй трывала навучанне. З цягам часу з'явіліся там і клерыкі, і выкладчыкі. Вінцэнты праявіў сябе здольным навучэнцам, і ў 1867г. яго накіравалі на далейшую вучобу ў Пецярбургскую духоўную акадэмію, якую ён закончыў у 1871 г. са ступенню магістра тэалогіі. У Вільню Вінцэнты вяртаецца дыяканам і ў хуткім часе ў Коўне атрымлівае святарскае пасвячэнне. Сваю прыміцыйную імшу Вінцэнты адправіў у Вострай Браме, пасля чаго неўзабаве і пачалася ягоная выкладчыцкая дзейнасць у той самай семінарыі, у якой яшчэ зусім нядаўна вучыўся і сам.

28 гадоў прафесар Вінцэнты Ключынскі выкладаў дагматыку, Святое Пісанне, маральную тэалогію. З першых жа дзён працы Ключынскі трапіў у няміласць да расейскіх уладаў. Стасункі з расейскаю ўладаю ў Ключынскага складваліся не лепшым чынам. Ён не мог пагадзіцца з многімі дзеяннямі чыноўнікаў, напрыклад, з патрабаваннем увесці расейскую мову ў дадатковыя набажэнствы. Добра разумеў, што з дапамогай расейскай мовы царызм ажыццяўляў сваю вялікадзяржаўную палітыку, у дадзеным выпадку рабілася стаўка на тое, што праваслаўе з дапамогай мовы па-крысе будзе пранікаць у каталіцызм ды ўплываць на ментальнасць тутэйшага люду.

У 1897 г. рэктар семінарыі ксёндз Стэфан Звяровіч становіцца віленскім біскупам. Касцельныя ўлады прапанавалі на вызваленую пасаду кандыдатуру Ключынскага, але расейскі ўрад гэтае прапановы не падтрымаў. Неўзабаве Вінцэнты Ключынскі быў пераведзены ў Пецярбург як дэлегат Віленскай гімназіі. Напачатку ён займаў пасаду асэсара духоўнай калегіі, а з 1906 г. – члена рыма-каталіцкай калегіі. У Пецярбурзе Ключынскі атрымаў званне доктара тэалогіі.

А ў штодзённым жыцці працягвалася актыўнае супрацьстаянне царызму, які часам у сваіх абвінавачваннях каталіцызму даходзіў да абсурду. Напрыклад, у кнізе ксяндза Ф. Руткоўскага згадваецца такі факт: Ключынскаму давялося абараняць біскупа Данішэвіча толькі за тое, што ён нібыта прайшоўся па вуліцы ў капелюшы ў той час, калі ў праваслаўнай царкве адбывалася набажэнства.

Дакучлівае змаганне з царскім чыноўніцтвам стамляла, да таго ж адчувальна пагоршылася здароўе. Каб трохі адпачыць, ксёндз Ключынскі выпраўляецца ў няблізкае падарожжа – у Святую Зямлю. Яму як былому выкладчыку Святога Пісання была асабліва карысная гэтая вандроўка, але наведванне Святой Зямлі прынесла найперш вялікі плён у духоўным плане. Тады ж Ключынскі наведаў і Паўночны Егіпет.

7 красавіка 1910 года. Папскім дэкрэтам ксёндз Вінцэнты Ключынскі менаваны магілёўскім арцыбіскупам. У нядзелю, 16 траўня 1910 г., у касцёле святой Кацярыны адбылася ўрачыстая кансэкрацыя. Зазначым, што катэдра магілёўскіх арцыбіскупаў знаходзілася ў Пецярбурзе. На той час гэта была найвялікшая ў свеце мітраполія, якая ахоплівала практычна ўсю тэрыторыю Расейскай імперыі, а магілёўскі мітрапаліт з'яўляўся кіраўніком каталіцкага Касцёла ў былой імперыі. Ён жа адначасна прызначаўся і адміністратарам Мінскай дыяцэзіі.

Безумоўна, ад мітрапаліта патрабавалася шмат мудрасці, духоўнай сталасці, разумення няпростай сітуацыі, у якой знаходзіўся тады Касцёл у Расеі. Новы арцыбіскуп звяртаецца да свайго духавенства з просьбай, каб святары ва ўсялякіх складаных сітуацыях ставіліся да яго з поўным даверам. Адначасна ён асцерагае святароў ад непрадуманых крокаў, якія маглі б нанесці шкоду Касцёлу. У жніўні 1910 г. ён разашле духавенству, настаўнікам рэлігіі лісты, у якіх зверне ўвагу на пытанні, што тычыліся не толькі публічнай дзейнасці, але і прыватнай. Гэтыя лісты выклічуць у некаторых асобаў неадназначную рэакцыю, бо яны западозраць, што духоўная ўлада следам за свецкай таксама імкнецца ўзмацніць над імі свой кантроль. Пачыналіся шэпты пра паліцэйскі нагляд з боку касцельнае ўлады. Праўда, былі і такія святары, якія зразумелі лісты арцыпастыра Ключынскага як спробу зблізіцца з імі, бліжэй пазнаць іхнія праблемы, але гэтых, на жаль, было менш. Ключынскага не магло не засмучаць тое, што яго няправільна зразумелі, але ён і ў наступных сваіх кроках не адступаўся ад шляху даверу.

Процістаянне з уладамі доўжылася, і арцыпастыр быў вымушаны пастаянна дбаць пра тое, каб умяшанне чыноўнікаў у справы духоўнага жыцця католікаў не заходзіла далёка і не рабіла свайго негатыўнага ўплыву. Адным з русіфікатарскіх метадаў было, напрыклад, патрабаванне, каб каталіцкая школьная моладзь наведвала праваслаўныя набажэнствы, прысутнічала на розных урачыстасцях у цэрквах, а таксама слухала лекцыі рэлігіі, якія праводзілі праваслаўныя выкладчыкі. Усё гэта супярэчыла «талерантнаму маніфесту» 1905 года. Зрэшты, яшчэ ў 1897 г. быў выдадзены царскі ўказ, які забараняў прымусовыя патрабаванні да католікаў наведваць праваслаўныя набажэнствы. Але, як бачым, указы ўказамі, а ў штодзённым жыцці ўсё было значна складаней. І таму 4 лютага 1914 г. арцыбіскуп Ключынскі выдаў для духавенства ліст, у якім зазначалася недапушчальным змушаць моладзь наведваць праваслаўныя набажэнствы, лекцыі рэлігіі і г.д., таму што гэта «супярэчыць навучанню каталіцкага Касцёла, а таксама не адпавядае літары і духу названага царскага ўказа».

Арцыбіскуп прыкладаў шмат намаганняў, каб дасканала ведаць, у якіх варунках знаходзяцца католікі ягонай агромністай архідыяцэзіі. Як ні складана гэта было, ён правёў візітацыі на Міншчыне ў 1912 і 1913 гг. і на Віцебшчыне ў 1914 г.

Надарванае цяжкой працай здароўе ўсё больш і больш нагадвала пра сябе. І арцыбіскуп прыняў мужнае рашэнне: звярнуўся да Святога Айца з просьбай дазволіць яму скласці з сябе абавязкі мітрапаліта. Свой неспадзяваны для многіх зыход ён патлумачыў сталым векам, слабым здароўем і шматлікімі цяжкасцямі, што напаткалі яго на гэтай службе. Другі ліст з просьбай аб адстаўцы быў накіраваны расейскаму ўраду.

21 ліпеня 1914 г. Апостальская Сталіца паведаміла мітрапаліту, што прымае ягоную адстаўку, і Вінцэнты Ключынскі неўзабаве перадаў свае паўнамоцтвы біскупу суфрагану Цепляку. Апостальская Сталіца менавала яго тытулярным арцыбіскупам, тым самым дазваляючы захаваць высокую касцёльную годнасць. Арцыпастыр аказаўся выбітым з каляіны: планаваў паездку ў Рым, падумваў і пра кляштар. Але распачалася першая сусветная вайна, якая пераблытала ўсе планы. Да таго ж здароўе пагоршылася настолькі, што арцыбіскуп вымушаны быў паехаць у Крым, каб падлячыцца. Зімой 1915–1916 гг. пабываў у Пяцігорску, летам пераехаў у Алупку. Тут 11 лютага 1917 г. Вінцэнты Ключынскі адышоў у Валадарства Вечнасці.

Так завяршыўся жыццёвы шлях гэтага арцыпастыра. У апошнія гадзіны і хвіліны свайго жыцця Ключынскі маліўся за Вільню і яе дыяцэзію, за горад, якому ён аддаў лепшыя гады свайго жыцця, прасіў пахаваць яго менавіта ў Вільні. Гэты запавет было неверагодна складана выканаць. Але ён выкананы, няхай сабе і праз шмат гадоў: дамавіна з парэшткамі Вінцэнта Ключынскага была дастаўлена ў Вільню ажно ў 1929 г., праз дванаццаць гадоў пасля смерці святара.

Рэлігійнае жыццё на Беларусі адраджаецца. І сярод мноства каталіцкіх супольнасцяў, якія зноў вярнуліся да жыцця, ёсць супольнасць сясцёр ад анёлаў, тая самая, якую заснаваў Вінцэнты Ключынскі ў Вільні ў 1889 г. Сёстры супольнасці не носяць хабітаў. Менавіта гэта і дапамагло паўстаць новаму ордэну ў надзвычай складаных умовах пераследу каталіцызму. Новая манаская супольнасць вельмі хутка пашыралася, яе пляцоўкі былі ў Вільні, Слоніме, Пецярбурзе, Кальварыі пад Вільняй, Менску, Васілішках, Наваградку, Пскове.

Актыўна працуе гэтая супольнасць і сёння. Сясцёр ад анёлаў можна сустрэць цяпер не толькі ў Польшчы, Беларусі, але, напрыклад, і ў Афрыцы. Яны рыхтуюць дзяцей і дарослых да святых сакрамантаў, апякуюцца каталіцкімі школамі, ствараюць малітоўныя групы, займаюцца медыцынскай працай, прымаюць і даглядаюць хворых, арганізуюць для дзяўчат курсы крою і шытва...

Іх працу можна ахарактарызаваць словамі маці Тэрэсы з Калькуты:

Любоў да бліжняга пачынаецца сёння.
Сёння нехта церпіць.
Сёння нехта галодны.
Сёння нехта на вуліцы.
Сёння мусім яму дапамагчы.
Учора назаўжды мінула.
Заўтра яшчэ не надышло.
Толькі сёння можам даць людзям спазнаць Бога,
любячы і служачы,
кормячы галодных,
апранаючы голых
і думаючы пра дах над галавой для бяздомных.
Не чакай больш да заўтра!
Заўтра яны памруць,
калі сёння ім не дапамагчы.

Так што, справа Ключынскага жыве ў Касцёле і свеце. Цяпер вядзецца працэс беатыфікацыі, і калі на тое Божая воля, Вінцэнты Ключынскі будзе залічаны да супольнасці благаславёных. А я, як ягоны зямляк, цешу сябе думкай, што некалі, магчыма, у невялікім гарадку Шаркоўшчына, дзе нарадзіўся святар, з'явіцца вуліца, якая будзе насіць ягонае імя. Ды яшчэ хочацца верыць у тое, што некалі на ўроках гісторыі настаўнікі будуць называць яго імя сярод тых, хто праславіў гэты гарадок.