Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
1(4)/1998
На кніжнай паліцы

ДАР І ТАЯМНІЦА
Нашы святыні

ЦУД АДРАДЖЭННЯ
Пocтaцi

ГАЛОЎНЫ КРЫТЭРЫЙ - СУМЛЕННАСЦЬ
Роздум аб веры

ШЭСЦЬ ПРАЎДАЎ ВЕРЫ
Сведчаць архівы
Пра самае важнае
Kaнтэкcт

РУCKI. Aпaвядaннe

ЧАЛАВЕК «АПОШНIХ ДЗЁН»
Мастацтва
Драматургія

...І ЗНОЙДЗЕШ СУЦЯШЭННЕ
Паэзія

ВЕРШЫ

ВЕРШЫ
Да Юбілею 2000 Года
Tрaдыцыя

УЗOPЫ BЯCHЫ I COHЦA

Грaвюрa Л. Taрaceвiчa
Аляксандр ЯРАШЭВІЧ

АБРАЗЫ МАЦІ БОЖАЙ ХVІІ-ХVІІІ стст. У МІНСКІХ КАСЦЁЛАХ

Не выпадкова на старадаўнім гербе Мінска знаходзіцца выява Панны Марыі ў атачэнні анёлаў: нямала даўніх святыняў абодвух хрысціянскіх вызнанняў у нашай сталіцы было асвечана ў Яе гонар. Паказальна, што ў кампендзіуме Навакоўскага пра цудатворныя абразы Маці Божай (Кракаў, 1902г.) па колькасці такіх абразоў на былых землях Вялікага Княства Літоўскага Мінск уступае толькі Вільні. Усім вядомы старадаўні абраз Маці Божай Мінскай з замкавай царквы Нараджэння Багародзіцы, які перажыў шматлікія ваенныя навалы і атэістычныя ліхалецці, а цяпер знаходзіцца ў праваслаўным Катэдральным саборы і карыстаецца вялікім шанаваннем праваслаўных вернікаў. На жаль, загінулі (ці, будзем спадзявацца, толькі зніклі) усе шанаваныя абразы Маці Божай з мінскіх касцёлаў. Пра іх нават нельга сказаць «засталіся толькі на фатаграфіях», таму што і фатаграфій няма — толькі згадка ў архіўных інвентарах і старых кнігах.

У шматтомнай працы Ст.Заленскага напісана, што троцкі ваявода Цыпрыян Бжастоўскі з жонкаю Рашэль Дунін-Раецкай у 1682г. даў на пабудову мінскага езуіцкага калегіума 50.000 злотых і падараваў у касцёл «грэчаскі» абраз Маці Божай, атрыманы ў Маскве ад цара Фёдара Аляксеевіча ў 1684г., калі Бжастоўскі як пасол Рэчы Паспалітай вёў перамовы аб вечным міры. Гісторык-езуіт ХVІІІ ст. Каспар Нясецкі ў вядомай працы па геральдыцы і генеалогіі «Korona Polska», надрукаванай у Львове (1748), таксама паведамляе пра гэты дар і называе абраз «вельмі каштоўным». Аднак прасачыць далейшы лёс абраза не ўдаецца. Магчыма, ён загінуў у пажары 1786г., калі касцёл згарэў «амаль да асновы» (Інвентар пачатку ХХст., НДА Беларусі, ф.1781, воп.26, адз. зах.1496). Пра татальны пажар пісаў і Заленскі («ацалелі толькі 4 абразы пэндзля Чаховіча»), падаючы дату — 1796г. Праўда, у пачатку ХХ ст. у алтары Троіцкай капліцы знаходзіўся абраз Маці Божай у металічнай шаце, але няясна, ці маецца на ўвазе дар Бжастоўскага, ці гэта іншы абраз.

У касцёле Наведання Панны Марыі жаночага кляштара бернардынак (фундаваны ваяводам троцкім Аляксандрам Слушкам у 1642г.) быў цудатворны абраз Маці Божай, аздоблены сярэбранай шатай і каронамі. У 1672г. віленскі біскуп суфраган Мікалай Слупскі і правінцыял бернардынцаў Гіяцынт Буркевіч, вывучыўшы адпаведныя дакументы, прызналі абраз цудатворным. Тады ж у езуіцкай друкарні ў Вільні была надрукавана кніга пра гісторыю і цуды абраза з прысвячэннем мінскаму кашталяну Аляксандру Юдзіцкаму, які «ў нейкіх абставінах, усё пакінуўшы, ад шведаў уратаваў абраз, вывез яго з небяспекі як Энэй калісьці сваіх багоў» (пісала ў прадмове сястра дабрадзея бернардынак Францішка, прыарыса кляштара).

Юдзіцкая паведамляла, што абраз быў прысланы з Рыма ад Папы Урбана VІІІ Зоф’і з Зяновічаў, жонцы Аляксандра Слушкі, тады кашталяна троцкага за тое, што яна паслала Найсвяцейшаму Пастару «містэрн, выраблены ў ахвяру «Apparat ze wszystkim» (магчыма, нейкае дарагое адзенне). У доме Слушкаў абраз адразу праславіўся цудамі аздараўлення і дапамогі ў розных хваробах, ласкі дазнала тройчы і сама гаспадыня, пані Мар’яна Абрамавічоўна (1640), а таксама іншыя. Да таго ж мінскі канцылярый Сымон Плявіза ў сне бачыў абраз, акружаны святлом, і нібы Маці Божая сказала: «ведай сам і іншым скажы, што хто будзе звяртацца, будзе ўсцешаны». Тады Слушкі аддалі абраз у кляштар, дзе ён дапамагаў многім у хваробах і няшчасных выпадках. Калі Мінск быў заняты маскоўскім войскам, бернардынкі з абразом выехалі на Жмудзь, дзе Юдзіцкі меў староства ў Ясвойнях. За 12 гадоў, якія паненкі правялі па-за сваім кляштарам, ніхто іх не крануў, не пашкодзіла ім і эпідэмія 1657г., што яшчэ больш упэўніла сясцёр у цудатворнасці абраза. У хуткім часе пасля вяртання ў Мінск, сёстры апісалі цуды ў кнізе, і Юдзіцкая запрасіла біскупа Слупскага прыслаць кананічную камісію.

Неўзабаве пасля прызнання абраза цудатворным Лявонцій Тарасевіч наштыхаваў з яго гравюру на медзі, якая дазваляе ўявіць іканаграфію святыні. Марыя стаіць за сталом, на якім ляжыць разгорнутая кніга і раскіданы галінкі ружаў. Дзіцятка Езус стаіць на гэтым стале, прыхінуўшыся да Маці, якая прытрымлівае Яго праваю рукой, а левай (са скіпетрам) паказвае Дзіцяці на літары, як бы навучаючы. На галовах высокія кароны, вакол — шырокія німбы з шасціканцовымі зорачкамі ўздоўж краю. Сюжэт не мае аналагаў у беларускім іканапісе, ён выглядае як трансфармацыя больш вядомага сюжэта «Святая Анна, якая навучае Марыю».

Касцёл бернардынак быў зачынены ў 1866г. Пра лёс законніцаў нічога не вядома. Перад адыходам ім удалося перадаць некаторыя касцёльныя прадметы ў суседнія парафіі. Арган трапіў у Койданава, а што сталася з абразом, невядома. Пра цудоўны абраз у галоўным алтары мінскага касцёла паведамляе і сучасны кампендзіум бернардынскіх кляштараў (Klasztory bernardynow w Polsce. P/red. Wyczawskiego. OKM. Kalwaria Zebrzydowska), не падаючы звестак пра яго лёс.

Стольнік мінскі Антон Тэадор Ваньковіч у 1703г. заснаваў касцёл босых кармелітаў. У 1763г. староста мінскі Міхал Валадковіч вымураваў ім прыгожы кляштар і касцёл Марыі Магдалены, трохнававы, з 6-цю алтарамі. У бочным алтары знаходзіўся цудатворны абраз Маці Божай Шкаплернай у сярэбранай шаце. У 1797г. біскуп Дадэрка перавёў сюды францішканаў; у 1833г. яны былі выдалены. У 1850-я гады касцёл яшчэ велічна ўзносіўся над старым местам на вуліцы Новафранцішканскай.

Кляштар бернардынаў з касцёлам св. Юзафа заснаваны ў 1624г. Андрэем і Янам Кансоўскімі (вымураваны ў 1644—1652гг.). Касцёл перацярпеў пажары ў 1737, 1809, 1835 гадах.

У бакавым алтары гэтай святыні быў цудатворны абраз Найсвяцейшай Панны Марыі Беззаганнага Пачацця з сярэбранай і пазалочанай шатамі. У 1868г. касцёл быў забраны пад царкву Кірыла і Мятодыя. Лёс абраза невядомы.

У 1632г. Войцех Сялява заснаваў ордэн бенедыктынак. Фундатарамі бенедыктынскага касцёла былі Крыштоф Хадкевіч з жонкай Горскай-Друцкай. У галоўным алтары знаходзіўся абраз Маці Божай з Дзіцем у багатых сярэбраных шатах і такіх жа каронах. Згодна з інвентаром пачатку ХІХ ст., абраз быў намаляваны на палатне; сярэбраная шата з пазалотай, карона, вакол галавы 12 сярэбраных зорак, німбы прамяністыя. У 1843г. кляштар быў зачынены, сёстры-бенедыктынкі высланы ў Нясвіж, а пазней — у Слонім. У 1871г. у кляштары бенедыктынак размясціўся праваслаўны жаночы манастыр. Лёс абраза, на жаль, невядомы.

Касцёл святога Яна Божага (баніфратраў), заснаваны ў 1704г. стольнікам мінскім Тэадорам Ваньковічам, стаяў на Старым рынку. У бочным алтары святыні таксама быў цудатворны абраз Маці Божай, аздоблены сярэбранымі шатамі і каронамі. (Мяркуюць, што гэта была копія рымскага абраза Маці Божай Снежнай.) У 1833г. касцёл і кляштар прададзены з публічнага торгу. Лёс абраза таксама невядомы...

Такія, на жаль, драматычныя пункціры лёсаў амаль усіх марыйных абразоў, што калісьці ўпрыгожвалі мінскія каталіцкія святыні і дапамагалі нашым продкам у самых розных патрэбах.


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY