СІЛА АД РОДНАЙ ЗЯМЛІ

Генрых Далідовіч і Казімір Камейша перад сустрэчай з чытачамі.

Казімір Камейша і я закончылі адну школу — у Дзераўной Стаўбцоўскага раёна. Мы — выхадцы з невялікіх суседскіх вёсак: Казімірава — перад Дзераўной па стаўбцоўскай дарозе на Кляцішча, а мая — за ёю. Там, у шматлюднай сярэдняй школе, безумоўна ж, бачыліся, але не запомнілі адзін аднаго. Можа, яшчэ і таму, што я хадзіў у дзераўнянскі касцёл, Казімір — у рубяжэвіцкі, ён пісаў у сваю, стаўбцоўскую, раённую газету (там у 1959 г. апублікаваў першы верш), а я — у сваю раёнку, былую «Ивенецкую правду». Не спазналіся і на філфаку БДУ: Казіміра ўзялі на тры гады ў войска, дзе ён пасля вучэбкі пабыў крыху бравым сяржантам (стаць служакам замінала паэтычная душа-вольніца). Пасля арміі ён перавёўся на завочнае і падаўся зарабляць хлеб, вастрыць пяро ў «раёнцы». Потым вярнуўся ў Мінск, працаваў на радыё (я ў гэты час настаўнічаў на Барысаўшчыне), у часопісах «Полымя» і «Вясёлка». У 1988 г. ён перайшоў загадваць аддзелам паэзіі ў часопісе “Маладосць”, дзе я быў намеснікам галоўнага, дык вось тут мы, выпускнікі адной школы, фактычна і пазнаёміліся. Праз гады тры ўжо разам цягнулі да ліпеня 2002 г. «маладосцеўскія сані»: я — галоўным, ён — намеснікам.

«Сані» — Казіміраў верш, прысвечаны мне з нагоды 50-годдзя. У наша вучнёўства з многіх стаўбцоўскіх вёсак зімой раненька спяшаліся за Кляцішча, на Шубін, трактары з вялікімі, з бярвенняў, санямі — па сена. Казімір выходзіў таксама раненька на ўгурбаваны снегам шлях, каб злаўчыцца, ускочыць на сані і амаль дзесятак кіламетраў пад’ехаць да Дзераўной, а далей выходзіў і я, каб такім чынам, можа, і на тых жа санях, пад’ехаць кіламетраў з сем да Налібацкай сямігодкі. Аднойчы я не ўцэліў на санях на дошкі: трапіў у шырокую шчыліну, мог апынуцца пад тоўстай, у тры бервяны, абвязаных трасамі, перакладзінай і, адпаведна, быць раструшчаным ёю. Ды Бог выратаваў, даючы шанец не апусціць рукі ад страху, змагацца за жыццё праз сілу...

Ужо не едучы, а цягнучы адны «сані» ў «Маладосці», мы дружна стараліся друкаваць там усё таленавітае, здольных пачаткоўцаў. Як маглі, утрымлівалі для маладых літдадатак «Бібліятэка часопіса «Маладосць» — 12 кніг паэзіі, прозы, крытыкі і публіцыстыкі моладзі ў год. Многія з яе менавіта па гэтых кніжках сталі сябрамі Саюза беларускіх пісьменнікаў, зрабілі годныя творчыя заяўкі.

Як паэт К. Камейша побач з тымі, хто нарадзіўся ў 1930-я, таксама заявіўся як «шасцідзесятнік», па-новаму асэнсоўваючы свет, жыццё пад знакам хрушчоўскай «адлігі». Але ўжо ў першай кнізе («Восеньскія позвы», 1969) не імкнуўся перакрычаць іншых дэмакратызмам, моднічаць, дэклараваць, а напаўняў свае вершы, паэмы зместам, зачэрпнутым з родных мясцін, — выявамі своеасаблівай занямонскай і пушчанскай прыроды, тутэйшымі былымі і сучаснымі паданнямі, расказамі пра жыццё ў Заходняй Беларусі, пры савецкай і нямецкай уладах, вобразамі каларытнага, з нялёгкім лёсам знаёмага люду, — і ўсё гэта, знаходзячы свае выяўленчыя сродкі, свае арыгінальныя метафары, ажыўляючы сваім дапытлівым розумам і шчырымі пачуццямі, а часам і тонкім гумарам, выплаўляў у паэзію. Гэта — у паэмах «Кромань», «Галоўная вярста», у кнігах «Мембрана», «Нектар», «Лірыка», «Плёс», «Пярэймы дня» і інш. Як бачна, нават загалоўкі зборнікаў адлюстроўваюць настрой, задуму яго паэзіі, што няспешна і нягучна, але трывала ўвайшла і заняла сваё пачэснае месца ў паэзіі ўсебеларускай.

Плённа працуе К. Камейша і ў літаратуры для дзяцей (зборнікі вершаў «Гаёўка», «Буслянка», «Дзятлава кузня», «Добры дзень, шафёр» і інш.), шмат перакладае з іншых моў, піша рэцэнзіі і артыкулы, выступае перад чытачамі, а ў апошнія гады хораша далучаецца да прозы ў жанры мініяцюры, дзе заваблівае свежасць, пільнае назіранне за прыродай, чалавечымі ўчынкамі і грамадскімі (антыграмадскімі) з’явамі, трапнае, дасканалае мастацкае слова, у адносінах да якога ён адзін з самых дасведчаных, высокакультурных нашых творцаў. А паэтам, і паэтам добрым, ён, можа, і загадзя быў падрыхтаваны: вершы (на беларускай і польскай мовах) складае і ягоная маці, цётка Ядвіга, якая пасля нядаўняй смерці мужа, мудрага і гаспадарлівага дзядзькі Вікенція, адна жыве, як некалі весела жартаваў Анатоль Вялюгін, у «Малых Навіках, дзе нарадзіўся вялікі паэт», і якую часта адведвае яе сталы ўзростам, з нялёгкімі жыццёвымі перыпетыямі, але яшчэ малады, мужны, творча актыўны сын-паэт. Дапамагае ёй і заадно прычашчаецца роднай зямлёю, набірае ад яе сілы.

Здароўя, веры і надзеі, плёну табе, дружа!

[Казімір КАМЕЙША. ВЕРШЫ]