 |
Райнэр Марыя Рыльке (ням. Rainer Maria Rilke) — вядомы аўстрыйскі паэт. Нарадзіўся 4 снежня 1875 г. у Празе. У 1894 г. выйшаў першы зборнік яго вершаў «Жыццё і песні» («Leben und Lieder»). Вучыўся ў Пражскім універсітэце на філасофскім, а пасля на юрыдычным факультэце. У падарожжах па Германіі і Італіі з’явіліся яго зборнікі «Увянчаны снамі» («Traumgekrönt», 1897) і «Адвэнт» («Advent», 1898), цэнтрам якіх стаў унутраны свет чалавека. Вывучаў рускую мову, падарожнічаючы па Расіі. Быў знаёмы з Львом Талстым, Іллём Рэпіным, Барысам Пастарнакам. Вынікам рускіх падарожжаў стаў зборнік «Часасловец» («Stundenbuch», 1905; бел. пераклад В. Сёмухі «Кніга гадзін», 2004), напісаны у форме дзённіка праваслаўнага манаха (многія з вершаў напісаныя ў форме малітваў).
Некаторы час жыў у Парыжы, падарожнічаючы па Еўропе і Скандынавіі, у выніку чаго з’явіліся першыя запісы рамана «Запіскі Мальтэ Лаўрыдса Брыгге» («Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge», 1910). У падарожжы па Італіі распачаў працу над зборнікам «Дуінскія элегіі» («Duineser Elegien», 1912–1922), у якім звярнуўся да глыбіняў свядомасці і эмоцый чалавека. Апошнім значным паэтычным зборнікам паэта стала кніга «Санеты да Арфея» («Sonette an Orpheus», 1923). Сваімі любімымі кнігамі называў Біблію і творы Е. П. Якабсена. Памёр 29 снежня 1926 года ў Швейцарыі.
|
|
|
|
Анёлы
Стамлёна вусны ўсе стулілі,
хоць душы ў іх, як звон струны.
І смутак (быццам саграшылі)
часамі іх трывожыць сны.
Яны ж усе, як бы блізняты,
маўчком ідуць праз Божы сад,
прабелаў многа, ёсць і страты,
і спраў няскончаных так шмат.
Калі ж іх крылы распраўляе
натхнення вецер і здаля
сыходзіць Бог, і спакваля
рукою разьбяра гартае
старонкі цёмных кніг быцця.
|
|
Зыход
Адчуў я на сабе, што значыць тут зыход,
як штосьці жорсткае, упартае і злое,
што ўсё тут звязанае, цёплае, жывое
паволі рве і працінае навылёт.
І я бездапаможна назіраў,
калі яно, паклікаўшы, адстала,
як бы жанчына, што мяне жадала
і кінула… ды ўсё ж то з іншых з’яў —
той развітальны ўзмах ужо не для мяне,
і ён такі: як бы галінку слівы
вясновым ранкам ціха гайдане
зязюля, адлятаючы імкліва.
|
|
Звар’яцелыя
Яны маўчаць, таму што ўсе граніцы
у розуме іх зніклі назаўжды,
гадзіны адыходзяць, каб забыцца,
праходзяць у бяспамяцтве гады.
А ноччу да вакна яны падходзяць,
і раптам стане ясна ўсё для іх:
канкрэтнасць рэчаў, з’яваў у прыродзе,
у сэрцы Бога зноў яны знаходзяць,
і вочы ўбачаць, хай сабе на міг:
часцінку дзіўнага начнога свету,
дзе сад здзічэлы між дамоў расце
пад водбліскам чужых для нас сусветаў
і з памяці ўжо больш не прападзе.
|
|
* * *
За болем боль, як быццам плоць арэ
за пластам пласт затупленая сошка.
Пакутны боль? І, можа быць, апошні,
які ўсе болі нашы абарве?
Мучэння столькі… Мне чакаць чаго? —
Хвіліны той, што прынясе палёгку?
І я адчую на апошнім кроку
раскошу уваскрэсення свайго.
|
|
* * *
Жыццёвы шлях. Раптоўна ўсё іначай —
палёт у высь над стомленай зямлёй.
Мы над сасудам трэснуўшым шчэ плачам,
а рукі ўжо акроплены вадой.
З глыбінь інтымных п’ём разлукі, страты,
а лёс на дне таемнасцю расцвіў.
Скажу: я ёсць, і я не вінаваты,
я да яго заўжды зычлівым быў.
Адлюстраваннем у вадзе заззяю,
а цень мой — міма, падае на дно.
А што мне ён? Яго я забываю,
Бо ён з зямлёй сырою заадно.
|
|
Да анёла
Магутны, ціхі ты над самым краем
стаіш і асвятляеш змрок густы,
мы да твайго падножжа прыпадаем
у нерашучасці ад нашай цемнаты.
З пацёмкаў выйсце мы не знойдзем самі,
там, дзе мігцяць аблудныя агні.
Падняўся ты над нашымі грахамі
і ззяеш з недаступнай вышыні.
Святло тваё над царствамі, шляхамі
хай не аслепіць болей нам вачэй,
ты ў раўнадзенстве ставіш паміж днямі
вясновую бязвоблачнасць начэй.
Ці змог бы хтосьці ўвесці ў твае вены
ліхую сумесь зайздрасці людской?
Калі велічынёй непераменнай
узнёсся ты над нашай мітуснёй.
Наш ціхі плач нікога не кранае,
не ўсцеражомся мы ад страт і бед,
наш смех нікога больш не спакушае
і нават тых, хто йдзе за намі ўслед.
О мой анёл! Ці скардзіўся? — крычу я,
ці надакучваў я табе калі?
Іду, і дзеравянак стук не чуе
ніхто, ніхто на гэтай вось зямлі.
То для цябе мой стук тут асцярожны —
пачуй мяне… мінаецца жыццё,
ты пасвяці, каб бачыў мяне кожны —
і адыду тады я ў небыццё.
|
|
* * *
Ты забяры іх з гарадской віны,
дзе толькі злосць, заблытанасць, сумненні,
і дзе яны ў штодзённай мітусні
згараюць у задушлівым цярпенні.
Няўжо няма ім месца на зямлі?
Чый гэты вецер? Чый ручэй празрысты?
Ці ў сажалцы таемныя агні
не адлюструюць уваход імглісты?
Зямлі ім трэба — лапік травяністы,
там, дзе, як дрэвы, пусцяць карані.
|
|
Вечар
У вэлюм чорны дрэвы ўсе адзеты,
звужае вечар свету берагі,
ты глянь наўкол: мяняюцца сусветы —
адзін заходзіць, устае другі;
а ты не тут, дзе цемра асцярожна
ахутвае пакінуты твой дом,
ні там, дзе ноччу ў вечнасці трывожнай
міргае зорка прывідным святлом.
І цяжка адшукаць у цемры горкай,
дзе пралягае тонкая мяжа,
навобмацак блукае тут душа,
што можа стаць і каменем, і зоркай.
|
Пераклаў з нямецкай мовы
Сцяпан Сяргей.
|
|
