ШЭСЦЬ ПРАЎДАЎ ВЕРЫ

Пачатак

ШОСТАЯ ПРАЎДА ВЕРЫ

1. Добры чалавек і святы чалавек

Цяпер хачу заклікаць вас да роздуму над апошняй праўдай веры, якая гучыць так: Божая ласка абавязкова патрэбная для збаўлення кожнага чалавека. Важна ўсвядоміць сабе: ніводзін чалавек, нават самы геніяльны, не ў стане з дапамогай сваіх уласных высілкаў дасягнуць збаўлення. Гэта магчыма толькі і выключна пры цесным супрацоўніцтве з Богам. Чалавек створаны ў зямным свеце, а прызначаны для жыцця ў свеце вечным. Мы знаходзімся тут вельмі мала, дарастаючы да вечнага жыцця.

Скарыстаем параўнанне. Гаворка аб зернях, чый лёс можа быць дваісты. Адно зерне змяняецца на хлеб. З дапамогай млынарскіх камянёў яно перамелецца, пасля мука заквасіцца, пройдзе праз печ і, трапіўшы ў бохан хлеба, апынецца ў руках галоднага чалавека. Мэта гэтага зерня — энергія, якая патрэбна для жыцця чалавека. У той момант, калі зерне будзе спажыта, яно і скончыць сваю ролю, якая стаяла перад ім на зямлі. Гэтае зерне не сустрэлася з таямніцаю жыцця, яно выканала сваю задачу, але не перажыло прыгажосці і багацця таямніцы жыцця.

Зерне ж, якое ўкінута ў зямлю, чакаюць іншыя падзеі. Пад уплывам вільгаці і сонца прычынаецца ўтоенае ў ім жыццё. Усё багацце корму, сабранага ў зерні, прызначанага для таго, каб тое жыццё магло развівацца. Зерне ў зямлі адмірае і паступова ператвараецца ў расліну, перажывае пры гэтым усю прыгажосць спаткання са светам дзеля таго, каб урэшце рэшт саспеў колас і нарадзілася новае зерне.

Гэтаксама і чалавек можа выбраць дзве жыццёвыя дарогі. Адна замкнёная толькі ў зямным існаванні, вобразам якой з’яўляецца лёс першага зерня. Далягляд гэтага выбару чалавека замкнёны выключна ў зямным існаванні. І другая — магчымасць увайсці ў таямніцу жыцця. Гэтыя два шляхі зусім розныя, але ў адным і другім выпадку гаворка ідзе аб разумным выкарыстанні багацця, якое ёсць у зерні, і таго багацця, якое ёсць у чалавечым сэрцы. Гаворка не аб грэху, бо ён найчасцей заснаваны на знішчэнні зерня. Няма з яго ні хлеба, нічога з яго і не вырасце. Зерне можна спаліць, яго можа з’есці цвіль, пад уплывам хімікатаў яно можа ператварыцца ў атруту. Тут гаворка не аб знішчэнні зерня, але аб разуменні яго спажыўнага выкарыстання.

Падобна і чалавек. Ён можа быць добры, як хлеб, і адначасна думаць выключна толькі аб сваім зямным жыцці. Але ён таксама можа задумвацца над таямніцаю жыцця. Тады ўсё багацце ягонага сэрца будзе на сто працэнтаў выкарыстана, але ўжо зусім іншым чынам — на карысць жыцця, якое развіваецца. У гэтым прынцыповая розніца паміж чалавекам добрым і святым.

Добры чалавек — гэта той, які абмежаваны толькі зямным жыццём і хоча быць добрым з ранку да вечара, ад пачатку жыцця і да канца. Яго не цікавіць вечнасць і ніякія падзеі, звязаныя з іншым, незямным жыццём. Гэта можа быць добры чалавек, але ён цалкам замкнёны ў часовым жыцці. Тым часам святы чалавек кіруе да іншай рэальнасці. Гэты чалавек не згодзіцца на тое, каб прайсці праз жыццё і ператварыцца толькі ў добры кавалак хлеба, але ён хоча дасягнуць да таямніцы жыцця, хоча ўдзельнічаць у гэтай таямніцы. Але для таго, каб ён мог у ёй удзельнічаць, патрэбны пэўныя знешнія варункі, патрэбна дапамога. Само зерне ніколі не праклюнецца. Яно можа ляжаць у сухім месцы, як у фараонавай пірамідзе, некалькі тысяч гадоў, і застанецца толькі зернем. Зерне павінна сустрэць ваду і святло, бо толькі з іх дапамогай яно зможа перажыць рэальнасць жыцця.

Менавіта вада і святло, гэтае ўмяшанне Бога ў нашае сэрца, будзіць яго да жыцця і з’яўляецца ласкай. Пра таямніцу ласкі і розных яе відах мы будзем гаварыць у бліжэйшы час. Нам жа вельмі важна на самым пачатку адкрыць тое, што ўяўляе сабой прынцыповую розніцу паміж добрым і святым. Святы чалавек шукае іншых, вышэйшых вартасцяў. Ідэальна, калі добры чалавек становіцца святым. У жыцці, аднак, можна спаткаць добрых людзей, якія занядбалі Божае права і свядома цалкам адрынулі ад сябе рэлігійнае жыццё, абмежаваўшы сябе толькі зямнымі праблемамі. Яны зрабілі гэткі выбар. Сваю памылку яны зразумеюць у хвіліну смерці.

Шостая праўда веры кажа, што для збаўлення адной толькі дабрыні недастаткова. Бо збаўленне трымаецца не на тым, каб спячы смачны хлеб, прызначэнне якога часовае. Збаўленне трымаецца на ўдзеле ў таямніцы жыцця, у той вялікай падзеі, якая адбываецца ў чалавечым сэрцы. Але для гэтага патрэбна ласка.

2. Ласка асвячальная і ласка дзейсная

Прадоўжым разважанні над шостай праўдай веры. Ласка Божая кожнаму чалавеку для збаўлення абавязкова патрэбна. Мы ўжо звярталі ўвагу на тую розніцу, якая існуе паміж дабрынёй, якую разумеюць у зямным значэнні, і святасцю. Мы ўжылі для гэтага вобраз зерня. Зерне, з якога выпякаецца хлеб, — вобраз добрага чалавека. Зерне ж, кінутае ў зямлю, якое пасля дае плод, — вобраз чалавека, які дасягае святасці. Абапіраючыся на гэтае адрозненне, мы павінны ўсвядоміць, што збаўленне магчыма толькі ў той час, калі чалавек зразумее таямніцу жыцця. Калі ён абмяжуе сваё жыццё выключна ў зямным вымярэнні, тады ён не можа ўдзельнічаць у таямніцы вечнага збаўлення.

Абапіраючыся на тое ж самае адрозненне, хачу ў гэтым разважанні звярнуць увагу на розніцу, што існуе паміж асвячальнай ласкай і ласкай дзейснай. Скарыстаем два вобразы. Першы — працяг таго, які ўжо прапанаваны. Кожнае збожжавае зерне мае ў сабе жыццёвы зародак і гэты зародак надзелены адпаведна вялікім запасам корму. У той момант, калі зерне ідзе на перамол, гэты жыццёвы зародак знішчаецца, заключанае ў ім жыццё ніколі не набярэ сілы. У той жа час, калі зерне кінута ў зямлю, менавіта гэты зародак жыцця набірае моц і увесь запас корму, які ёсць у зерні, выкарыстоўваецца для яго росту. Таму ў тую хвіліну, калі пячэм хлеб, гіне самае каштоўнае, што ёсць у зерні, бо самае каштоўнае — гэта жыццё, якое можа даць колас, поўны новага зерня. Хлеб паўстае з запасу корму, які змешчаны ў зерні, а не з зародкаў утоенага ў ім жыцця.

Выкарыстоўваючы гэты вобраз у адносінах да чалавека, з дапамогай асвячальнай ласкі мы разумеем гэты зародак Божага жыцця, які ёсць у нас. Бог стварыў чалавека з гэтым зародкам. Пасля дайшло да вялікай трагедыі, нібы засек збожжа ўсяго чалавецтва быў абпраменены, і зародак жыцця быў спаралізаваны. Тады чалавецтва мела перад сабою толькі зямную мэту. Аднак Бог жадаў, каб чалавек, які быў Ім запраграмаваны як удзельнік Яго хвалы, цешыўся з тае прычыны, што належыць да Яго. Таму Пан Бог вырашыў вярнуць яму менавіта гэты зародак звышнатуральнага жыцця — асвячальную ласку. Гэта вяртанне адбываецца пад уплывам промняў веры ў Бога і веры Богу. Ласка аздараўлення праменіцца з Галгофы, як з Божага рэактара, устаноўленага на зямлі. Калі хто з вераю падыходзіць да Хрыста, то напаўняецца жыццём.

Трэба падкрэсліць, што Бог хоча кожнаму чалавеку ўдзяліць гэтага жыцця. Дар асвячальнай ласкі і напраўду даецца заўсёды з Галгофы, але ён не залежыць ад рэлігійных межаў і веравызнанняў. Дзе б ні быў чалавек, які верыць у Бога і яму давярае, ён атрымае асвячальную ласку. Той, хто атрымаў гэтую ласку, мусіць надалей працаваць над росквітам Божага жыцця ў сабе. Аднак для гэтага патрэбны святло, вада і адпаведная тэмпература. Але тое не залежыць ад зерня, гэта — знешнія дары.

Для росквіту нашага надпрыроднага жыцця таксама патрэбныя святло, вада і адпаведная тэмпература, патрэбны знешнія варункі, і трэба ўмець з імі супрацоўнічаць кожную хвіліну, гэтак жа, як супрацоўнічае расліна. Знешнія дары, якія трэба ўмець выкарыстоўваць праз усё жыццё, мы называем дзейснай ласкай. Гэта агромністая колькасць Божых дароў. Вось, напрыклад, вы атрымліваеце дзейсную ласку, каб сэрцам пачуць тое, пра што я гавару, а я атрымліваю ад Бога дзейсную ласку, каб па магчымасці даступна расказаць аб праўдзе, якая павінна ўзбагаціць вашыя сэрцы. Вось дзейсная ласка, з якой кожны з нас даступным для яго чынам супрацоўнічае. І так на працягу ўсяго нашага жыцця. Гэта адзін прыклад, пры дапамозе якога мы спрабуем выявіць дзейсную ласку.

Хачу выкарыстаць таксама і яшчэ адзін прыклад, які лепш будзе зразумелы таму, хто глыбей адкрыў таямніцу любові. Дык вось: асвячальная ласка, як Божае жыццё — гэта любоў, іскра Божае любові. Гэтая іскра Божай любові трапляе ў чалавечае сэрца дзеля таго, каб запаліць яго любоўю. Такім чынам устанаўліваецца кантакт любові паміж чалавекам і Богам. Гэта іскра, але для таго, каб яна затрымалася ў сэрцы, патрэбны сухі грунт. Прынамсі, частка сэрца павіненна быць падрыхтавана для таго, каб іскра не пагасла. І менавіта пад гэтым сухім грунтам, падрыхтаваным у сэрцы, мы падразумяваем давер.

Скарыстаем вобраз любові паміж людзьмі. Любоў заўсёды нараджаецца пры дапамозе даверу адной асобы да другой. Асвячальная ласка з’яўляецца ў сэрцы тады, калі ўстаноўлены кантакт любові: мяне кахаюць і я кахаю. З таго моманту сэрца пачынае надзвычай доўгі працэс удасканалення любові. Гэты працэс, які трывае ўсё жыццё, знаходзіцца пад заўсёднай пагрозай. Богу важна, каб чалавек, у чыім чэрцы нарадзілася сапраўдная любоў, быў ахоплены ёй цалкам, бо толькі тады ён будзе напоўніцу шчаслівы. Любоў — гэта заўсёды адносіны да другой асобы.

Калі нашая любоў — асвячальная ласка — узрастае? Тады, калі ёсць жаданыя спатканні. Мары аб каханай асобе — заўсёды ўдасканаленне даверу. Тады той грунт становіцца штораз сушэйшы, давер штораз мацнее, а любоў, якая грунтуецца на тым даверы, штораз большае. Адбываецца гэта дзякуючы спатканням і супрацоўніцтву тых, якія кахаюць адно аднаго. Яны з дня на дзень, з году ў год праз канкрэтныя ўчынкі ўдасканальваюць сваю любоў; калі яны кахаюць адно аднаго, то іхняя любоў становіцца штораз глыбейшаю і паўнейшаю. Нарэшце, чалавек удасканальвае сваю любоў праз вернасць, насуперак цяжкасцям і перашкодам. Кажу пра гэта таму, што нас чакае разважанне на тэму спосабу росквіту нашае Божае любові, каб Божае жыццё ў нас штораз удасканальвалася.

Любоў — гэта рэальнасць, якасна вышэйшая ад зямнога жыцця. Вяртаючыся да вобразу зерня, можна сказаць, што зерне гатова аддаць усё багацце сваіх запасаў для жыцця. Чалавек гатовы аддаць усе зямныя каштоўансці дзеля любові, дзеля росквіту жыцця Таго, каго кахае. Калі чалавек адкрывае веліч Божага жыцця ў сабе, то ведае, што ён гатовы аддаць Богу, якога любіць, усё сваё зямное жыццё.

Якім чынам можа быць знічшана асвячальная ласка? Да канца жыцця існуе небяспека знішчэння асвячальнае ласкі. Яе можна знішчыць сумненнямі. Любоў гіне, калі чалавек усумніцца ў яе сэнсе. Гэта адно з найвялікшых чалавечых няшчасцяў. Любоў можна таксама знішчыць і тады, калі чалавек пачне кахаць кагосьці больш за таго, каго кахаў раней, калі з’явіцца другі аб’ект любові. Гаворка тут ідзе і аб адносінах да Бога. Калі чалавек адвернецца ад Яго і пачне кагосьці любіць болей за Бога, тады любоў памірае. Калі Божая любоў поўная, то чалавек здолее любіць усё. Гэта становіцца таямніцаю чалавечага шчасця.

Я заўсёды гавару з дапамогаю вобразаў, але пра ласку нельга гаварыць інакш. Сам Хрыстус ужываў вобраз і гаварыў пра квас, скарб, перліну і зерне. Гэтая мова цяжкая, але кожны з нас праз вобразы павінен дакрануцца да самой праўды. Той, хто перажывае любоў Бог і клапоціцца аб узрастанні асвячальнае ласкі, сам добра ведае, што нельга гаварыць пра гэта непасрэдна. Гэта настолькі значна і прыгожа, што ўсе словы абсалютна замалыя. Любоў фармуе погляды на свет.

На заканчэнне хачу зрабіць невялікае дапаўненне. Пры адкрыцці таямніцы асвячальнае ласкі мы можам зразумець сэнс святарскага і законнага паклікання. Пакліканыя — гэта людзі, якіх паклікаў Бог дзеля таго, каб яны клапаціліся аб асвячальнай ласцы ў сваім сэрцы і ў сэрцах іншых людзей. Вось галоўная мэта святарскага і законнага паклікання. Таму ўсе гаспадарскія, грамадскія, палітычныя справы ў працы святара могуць прымацца пад увагу толькі настолькі, наколькі яны не засланяюць асноўнае мэты. Пакліканыя людзі хочуць быць знакам для іншых, мэтай свайго жыцця яны лічаць клопат аб засеве Божае любові ў людскіх сэрцах.

3. Вынікі валодання асвячальнаю ласкаю

Цяпер звернем увагу на вынікі асвячальнае ласкі ў нашым жыцці і на вынікі яе недахопу. Кожны ўчынак чалавека, зроблены ў асвячальнай ласцы, атрымлівае вечную вартасць. Імі могуць быць самыя простыя добрыя ўчынкі — добрае слова альбо зычлівая ўсмешка, падораная іншаму чалавеку. Дзякуючы кожнаму гэткаму ўчынку ўзрастае чалавечае сэрца.

Езус гаворыць пра гэта ў прыпавесці аб зерні, якое дзень і ноч расце, нягледзячы на тое, што чалавек гэтага не ведае. Разуменне гэтае праўды мае вялікае практычнае значэнне. Людзі, якія жывуць у асвячальнай ласцы, з дапамогай кожнага добрага ўчынку, а на працягу дня бывае сотні, безупынна развіваюць і ўдасканальваюць сваё духоўнае жыццё.

Часта ў гэтым выпадку гаворыцца аб заслузе. І слушна, але толькі тады, калі пад “заслугаю” разумеем ступень духоўнай сталасці сэрца, а не рахунак, які захоўваецца ў нябесным банку. Тут гаворка пра паказ велічыні шчасця, у якім чалавек будзе ўдзельнічаць, а яно залежыць ад ступені духоўнае сталасці.

Тое, як варта разумець вечную ўзнагароду, мы ўжо высветлілі ў роздуме над таямніцаю Божае справядлівасці. Тут жа толькі ўзгадаем, што чым большая любоў, тым мацней чалавек чакае саму каханую асобу, а не тое, што асоба яму падорыць. Прысутнасць каханай асобы — узнагарода, шчасце. Той, каго мы кахаем, можа прйсці з пустымі рукамі, абы ён толькі сам быў блізка. Мы не чакаем багацця ягонае кішэні. Гэтаксама і чалавек, які любіць Бога, не чакае Яго дароў, багацця Яго складоў. Бог — вось найвышэйшая ўзнагарода. Сам Бог, Яго прысутнасць.

Калі чалавек робіць добрыя ўчынкі без асвячальнае ласкі, то атрымлівае справядлівую ўзнагароду ад Бога, але на зямлі, бо не можа яе атрымаць у вечнасці. Гэта цалкам зразумела, бо ягоныя добрыя ўчынкі не маюць ніякага ўплыву на росквіт Божага жыцця, якога няма ў сэрцы. Сухая падпорка можа падтрымаць толькі дрэва, што згінаецца пад цяжарам пладоў, але сама яна не дасць ніводнага плоду. Выконваючы добры чын, яна не ўдзельнічае ў жыцці пладаноснага дрэва.

А якія вынікі страты асвячальнае ласкі? Мы страчваем яе праз смяротны грэх. Гаворка ідзе аб свядомым і дабраахвотным чыне, які супярэчыць Божай запаведзі. Калі звернемся да вобразу жыта, якое расце, то гаворка ідзе аб яго знішчэнні. Цяжкі грэх — гэта нібы тое ж, калі зразаюць недаспелы колас.

Другая форма смяротнага граху — нявер'е, якое паступова сочыцца ў чалавека. Яно знішчае ў чалавеку супрацьстаянне дзейнасці зла. Жытнёвая сцябліна яшчэ нібы стаіць, але ўжо сохне і ўжо ніколі не даспее. Адкрыццё гэтае формы граху цяжкае. Лягчэй убачыць чын, які нішчыць жыццё, чым нявер'е, якое пастаянна сочыцца ў сэрца.

Пасля страты асвячальнае ласкі чалавек і надалей можа тварыць шмат дабра, і Справядлівы Бог узнагародзіць тыя добрыя ўчынкі, але ўзнагародзіць толькі ў зямным жыцці. Ён сам не можа перанесці гэтае дабро ў вечнасць. Чалавек пасля смяротнага грэху можа быць добры, але не святы. Таму, калі б мы зразумелі, чым з’яўляецца цяжкі грэх, то ні хвіліны не заставаліся б у ім, ведаючы, што ў вечнай перспектыве — гэта незваротная страта. Напрыклад, чалавек у свае 24 гады страчвае асвячальную ласку пасля жаніцьбы, якая не ў згодзе з Божым законам. Жыве 50 гадоў, робіць шмат дабра, але без асвячальнае ласкі. Ягонае дабро будзе ўзнагароджана Богам пры жыцці, але ніводзін з гэтых чынаў не абагаціць ягонага сэрца ў вечнасці. Калі пасля 50 гадоў чалавек навернецца да Бога, то ў той жа момант заквітнее ягонае духоўнае жыццё. Няма ў прыродзе гэткага прыкладу, які б перадаў таямніцу духоўнага ўваскрасення. Гэта збожжа, якое было зламана, а праз 50 гадоў яно ажыўлена з дапамогаю сакрамэнту пакаяння і з таго моманту зноў пачынае расці. Для вечнасці будуць захаваныя першыя 24 гады, якія пражытыя ў ласцы, бо тады сэрца расло, наступныя ж 50 гадоў беззваротна страчаныя. Гэты механізм трэба зразумець, бо гаворка тут ідзе пра таямніцу хрысціянскае мудрасці.

Падзякуем Богу за ласку сакрамэнту пакаяння. Адзін з найвялікшых цудаў духоўнага ўваскрасення — вяртанне чалавеку асвячальнае ласкі, надзвычайная міласць Бога, які схіляецца над ссохлым жытнёвым сцяблом, вяртае яму жыццё дзеля таго, каб змог з’явіцца плод. Гэта — цуд новага ажыўлення зрэзанага жыта дзеля таго, каб яно магло выдаць плод вечны. За гэты цуд, за гэтую ласку сакрамэнту пакаяння мы ніколі не здолеем у дастатковай ступені аддзячыць. Нашае жыццё ў асвячальнае ласцы вельмі крохкае, яно можа быць лёгка знішчана, і Бог, ведаючы гэта, устанавіў сакрамэнт паяднання, уваскрэсення, каб, нягледзячы на нашыя памылкі, мы маглі дарасці да вечнага шчасця.

Працяг