|
Начлег
Камандзір наш над Троцкім возерам
Пасля бітвы каўганскай начуе,
Аглядае ўважлівым позіркам
Ён стральцоў: адзін раны бінтуе
Свае мхом; другі зброю ўзяў, чысціць,
Аглядае затвор, набівае;
Той паўсонны пад голаў плашч плішчыць.
І паснулі. А варта чувае.
Камандзір нешта думае, важыць
Каля дрэва сухога; няўклюдны
Плод на дрэве вісіць — грушкі Юды,
Найгалоднага плод той адстрашыць.
Вісяць шпегі! То слугі царовы,
Што былі на гарачым спайманы,
І прысуд ім за злочын суровы
Быў на месцы, як ёсць, дакананы.
Камандзір пільна сочыць у цішы,
Чуйна ў ноч углядаецца зрокам:
Там, за возерам, дом свой на ўзвышшы
Ён жагнае вачыма ў паўзмроку.
Раптам бліснула штось… Ці пяруны?
Не, яны ў нас хіба толькі ў леце. —
«Найсвяцейшая Маці з Барунаў,
О ратуй!.. Гарыць дом… Мае дзеці…
Дзе патруль? Гэй, па конях! Трывога!..»
Раптам чуе: трашчыць голле; людзі…
«Хто ідзе?» — крыкнуў голасна, строга.
То вярнуўся патруль, абоз будзіць.
«Камандзіру! Вялікую страту
Маеш сёння, жалобныя весці:
Тваю жонку зарэзалі каты,
Твае спалены хата і дзеці».
Гэтак кажа патруль. — «Ды злавілі
Важака мы злачынцаў тым часам,
Што гвалт гэтакі дзікі ўчынілі,
Уцячы ён не змог гэтым разам».
«Хто ён гэткі?..» — Даць веры не можа.
«Ён француз, не стары і прыстойны,
Ды на службе маскоўскай за грошы
Паліць вёскі, катуе бяззбройных».
Камандзір павярнуўся імкліва —
Дом у полымі чэзне вар’яцкім,
З усіх вокнаў жар сыпаў жахлівы,
Жар страшнейшы з вачэй біў ваяцкіх.
Ўвесь абоз абудзіўся, настроем
Грозным дыхае войска, і зноўку
Камандзір, як прад выстралам зброя,
На дом глянуўшы, крыкнуў: «Вяроўку!»
Выйшлі двое раскольнікаў-катаў,
Шнур з пятлёю гатовы трымалі,
Каб належную здзейсніць адплату,
І з мундзіра каўнер адарвалі.
Зноў ляціць нехта… «Хто йдзе?» — «Люд з Богам!
Наш пароль; дык пазнайце ваяку,
Што не раз лётаў конна ў атаку,
Вестку вам я прынёс: «Перамога!
Перамога! Скшынецкі пад Ваўрам
Ўшчэнт Разэна разбіў і Гейсмара,
Ўзяў палонных, гарматаў нямала,
У Літву йдзе… Скшынецкаму слава!» —
Усклікаў так праз смех і слязіну
Той жаўнер… Ах, кахаў бо Айчыну!
Слязьмі радасці мог бы заліцца…
Камандзір што ж? Ляжаў на зямліцы,
Ляжаў крыжам і доўга маліўся.
Ўстаў, французу сказаў: «Ідзі вольны!
Прэч з вачэй!.. Сёння праўдаю з высяў
Я караць больш нікога не здольны…»
29 сакавіка 1832 г.
| 
