СВЯТА ЎЗНЁСЛАГА СЛОВА

Кожны год на зломе зімы, альбо крыху раней, званы старажытнай Каложы абуджаюць літаратурную Гародню. Адбываецца гэта наступным чынам: у горад з’язджаюцца ўдзельнікі фестывалю праваслаўных песнапенняў «Каложскі Дабравест», а ў яго межах абавязкова ладзяцца яшчэ і вечары духоўнай паэзіі. Спачатку такія імпрэзы выглядалі больш чым сціпла і праходзілі чамусьці на вельмі нізкім мастацкім узроўні, што ніяк не адпавядала міжнароднаму статусу фестывалю. Таму арганізатары задумалі змяніць гэты аматарскі фармат на прафесійны: з духоўнымі вершамі сталі запрашаць вядомых пісьменнікаў, а таксама пачынаючых творцаў, але з вельмі добрым літаратурным густам. А потым паўстала ідэя выдаць кнігу з вершамі ўсіх ўдзельнікаў, каб да свята ўзнёслага слова змагла далучыцца як мага больш шырокая аўдыторыя. І такая кніга выйшла. Яна атрымала назву «Дабравест» і сабрала пад вокладкай адзінаццаць цікавых аўтараў: Вольгу Агапонаву, Алену Бабіч, Дануту Бічэль, Анатоля Брусевіча, Юрку Голуба, Зніча (Алега Бембеля), Паўла Каспяровіча, Андрэя Мельнікава, Аліну Паўлоўскую, Галіну Самойлу і Вікторыю Смолку.

Усе гэтыя творцы маюць розны мастацкі вопыт. Так, паэзія Дануты Бічэль ужо даўно ўвайшла ў вучэбныя праграмы сярэдніх школ і ВНУ і зрабілася аб’ектам для шэрагу літаратуразнаўчых даследаванняў. Не адно дзесяцігоддзе на слыху ў беларускага чытача імя Юркі Голуба — выдатнага майстра слоўнай эквілібрыстыкі, альбо Зніча (Алега Бембеля) — паэта-манаха, вядомага на ўсю Беларусь сваімі філасофскімі і маральна-дыдактычнымі вершамі-рэфлексіямі. З вялікім задавальненнем беларусы слухаюць і спяваюць любімыя песні на словы паэта і барда Андрэя Мельнікава, а вось Аліна Паўлоўская і Вікторыя Смолка толькі пачынаюць шлях у літаратуру, хоць ужо і маюць па ўласным выдадзеным зборніку. Маюць свае кнігі і старэйшыя іх калегі — Галіна Самойла і Павел Каспяровіч, якія не абласканыя пакуль належнай увагай літаратурнай крытыкі, аднак ёсць надзея, што гэтыя аўтары з арыгінальным паэтычным светасузіраннем дачакаюцца свайго зорнага часу, магчыма, і дзякуючы публікацыі ў зборніку «Дабравест».

Зрэшты, такі прыклад, калі побач апынуліся настолькі розныя творцы і творы, аказаўся выйгрышным: гэта дало сапраўды ўнікальную магчымасць у межах адной невялічкай па аб’ёме кнігі паказаць даволі вялікі зрэз айчыннага вербальнага мастацтва, прадставіўшы як мінімум чатыры пакаленні творцаў і добры дзясятак жанрава-стылёвых мадыфікацый духоўнай лірыкі — ад класічных вершаў элегічнага характару да эксперыментальных паэтычных формаў. У зборніку, праўда, творцы прадстаўлены не па прынцыпе храналогіі (ад старэйшых літаратараў да пачаткоўцаў) і не паводле сваёй значнасці альбо вядомасці ў беларускай культурнай прасторы, а ў алфавітным парадку, што дазволіць чытачу, асабліва не абазнанаму ў адметнасцях айчыннага літпрацэсу, сфармаваць уласнае ўяўленне пра сучаснае беларускае прыгожае пісьменства, без навязвання звонку пэўных каштоўнасных іерархій. Хацелася б, каб належная чытацкая ўвага ў аднолькавай ступені была звернута на кожнага прадстаўленага ў кнізе паэта, аднак, мусіць, маладзейшым аўтарам яна больш патрэбная для творчага росту. Таму можна было б трошкі даўжэй спыніцца, напрыклад, на вершах Вольгі Агапонавай, якая свабодна пачуваецца ў самых розных лірычных жанрах і формах, спалучае традыцыйныя і наватарскія падыходы ў пабудове твораў, надаючы асаблівае значэнне фармальна-змястоўнаму аспекту:

Мы чулі спрадвеку ліры адзіныя, ці адзінокія, выратавальныя, з плачам пабраныя. Душаў пазбавілі ліры абраныя — белыя раны таму не крывавяць.

Вельмі цікавае, арыгінальнае бачанне свету ў Алены Бабіч. Яе паэзія поўніцца яркімі вобразамі, пабудаванымі на дзіўным сугуччы эмоцый і кагніцый, якія натуральна спалучаюцца з актуальным і гістарычным кантэкстам хрысціянскай культуры:

Ты казаў: «Памятай, ты — з рабрыны». Я ж толькі ад Еўфрасінні да Скарыны памяць маю. Вянок пакутніцкі не ўтрымаю, Адзенне чорнае замараю. Хай у малітве інак памяне. Мой Божа, вырашы за мяне.

Не менш прыцягальныя і запамінальныя вершы Аліны Паўлоўскай — з дасканалай, хоць і вельмі простай на першы погляд формай, з мудрым зместам, здольным перавярнуць стэрэатыпнае ўяўленне аб павярхоўнасці сучаснай паэзіі:

Адрачэнне — самы кароткі шлях Ад сябе да людзей, ад турмы да волі. Адрачэнне — белы, як сонца, сцяг, Як глухая сцяна паміж шчасцем і болем.

Своеасаблівы спосаб светабачання, вельмі падобны да таго, які калісьці культывавалі рамантыкі, прапануе Вікторыя Смолка, што ў сваю чаргу ўплыўвае і на тэматыку, і на вобразнасць, і на інтанацыйна-гукавое афармленне яе твораў:

Зоркая мара, падгледзь мае сны, Зор дзьмухаўцы хай акропяць мой голаў. Чуеш, як дыхае звон цішыні? Ходзяць анёлкі наўкола...

А ўвогуле, гартаючы зборнік «Дабравест», з кожнай старонкай упэўніваешся, што наша літаратура, прынамсі яе духоўная лірыка, яшчэ не прайшла свой поўны цыкл развіцця: ёй ёсць куды рухацца, ёсць куды расці і адкрываць новыя далягляды, новыя імёны, новае Дабравесце.

Анатоль Брусевіч