ШЭСЦЬ ПРАЎДАЎ ВЕРЫ

Пачатак

ШОСТАЯ ПРАЎДА ВЕРЫ

4. Росквіт асвячальнае ласкі

У дзень урачыстасці Спаслання Святога Духа мы спынімся над тымі элементамі, якія сведчаць аб узрастанні ў нас Божага жыцця, аб узрастанні асвячальнае ласкі. Мы атрымліваем асвячальную ласку, беражом і ахоўваем яе на падставе акту веры. Акт веры, калі толькі гэта магчыма, павінен быць злучаны са святым хростам. Паміж сабой розняцца тры віды хросту: хрост з вады (або ўрачысты), хрост жадання (альбо вялікага імкнення ўстанавіць кантакт з Богам), а таксама хрост крывёю (альбо сведчанне нашае прыналежнасці да Бога). Усе тры віды хросту з’яўляюцца актам веры і даюць чалавеку асвячальную ласку.

Аб узрастанні асвячальнай ласкі, апроч веры, сведчаць яшчэ і сакрамэнты, у першую чаргу, Святая Камунія. Хрыстус дзеля таго ўстанавіў Найсвяцейшы Сакрамэнт, каб асвячальная ласка, якая ёсць у нашых сэрцах, магла няспынна развівацца. Таму Эўхарыстыя дадзена нам у выглядзе пасілку, які жывіць, — хлеба і віна, ператвораных у Цела і Кроў Езуса Хрыста. Сама Эўхарыстыя гаворыць нам аб неабходнасці падтрымкі для пастаяннага дасканалення ў нас Божага жыцця. Калі паглядзім на асвячальную ласку як на жыццё любові, то ў Эўхарыстыі ўбачым вялікае Божае жаданне сустрэчы з намі. Любоў ёсць там, дзе ёсць імкненне і прага спаткання. Хрыстус, застаючыся з намі ў Эўхарыстыі, ахвяруе сябе нам, гэта значыць, Ён прысутнічае сярод нас. Эўхарыстыя — гэта не толькі духоўны пасілак, але і заўсёды даступнае спатканне з Хрыстом для кожнага чалавека, які жыве не зямлі.

Трэцім элементам, які мае рашаючае значэнне ў развіцці асвячальнае ласкі ў чалавеку, з’яўляюцца сем дароў Святога Духа.

Першы з іх — мудрасць, якая дазваляе весці жыццё паводле Божай іерархіі каштоўнасцяў. Мудры чалавек здолее для кожнай каштоўнасці знайсці адпаведнае месца, альбо, іншымі словамі, ён глядзіць на жыццё і дзеі свету вачыма Бога.

Дар розуму — гэта талент, які робіць магчымым разуменне адкрытых Богам праўдаў і разуменне Святога Пісання. Без гэтага дару чалавек можа здабыць шмат ведаў па рэлігійнай тэме, можа быць спецыялістам у сферы біблістыкі, але гэтыя веды не развіваюць ягонага рэлігійнага жыцця. Для яго развіцця патрэбен дар розуму.

Трэцім дарам Святога Духа з’яўляецца дар парады. Гэта ўменне прыняць Божае натхненне. Бог заўсёды звяртаецца да нас у форме парады — «калі хочаш». Яго прапановы — гэта добрыя парады Бога, які любіць нас. Чалавек, які хоча супрацоўнічаць з Богам у развіцці духоўнага жыцця, павінен умець прымаць парады. Чарговы талент — дар умення. Вядома, што недастаткова жадаць дабра, недастаткова бачыць, што ёсць дабро, але яшчэ трэба ўмець чыніць яго. Лёс любові перадусім вырашае ўменне. Шмат ёсць людзей, якія многа ведаюць, хацелі б рабіць дабро, але не ўмеюць. Яны хочуць быць добрай маці, бацькам, але не ўмеюць. Дар умення робіць чалавека здольным прымяніць ў яго чынах наказы добрай волі.

Пятым элементам з’яўляецца дар мужнасці. Само адкрыццё праўды, што Бог мяне любіць, што ён падарыў мне духоўнае жыццё, што дапусціў мяне да спаткання з сабою і ўдзелу ў гэтым жыцці праз вечнасць, вымагае адвагі. Адвагі вымагае таксама наш адказ на гэты вялікі Божы дар. Кожная сапраўдная любоў патрабуе адвагі. Дар адвагі таксама робіць магчымым абарону любові. Хто здолее супрацоўнічаць з гэтым дарам Святога Духа, той здолее творча перажыць усялякія крызісы.

Дар пабожнасці — гэта дар малітвы, альбо ўменне гаварыць з Богам, а таксама дар вернага выканання Яго волі.

Дар Божай боязі — гэта ўменне лічыцца толькі з Богам і здольнасць процістаяць грамадскаму меркаванню.

Гэтыя ласкі кожны з нас атрымаў пры бежмаванні і тым самым узброіўся моцай Божых дароў. Ёсць людзі, якія здольныя ўжываць гэтыя дары і праз нейкі час у іх жыцці становяцца відавочнымі плады Святога Духа. А ёсць і такія, што атрымалі дары, але ніколі не заглыбляліся ў іх, не сталі супрацоўнічаць з Богам і засталіся адзінокімі.

Усе дары Святога Духа скіраваныя на развіццё асвячальнае ласкі і перадусім маюць індывідуальнае вымярэнне альбо дасканаленне чалавечага сэрца, яго духоўнага жыцця. Але ў роздуме над дарамі трэба мець на ўвазе і супольнасць. Хоць бы таму, што трываласць муру залежыць ад трываласці цэглы. Калі кожная цагліна моцная, то і мур моцны.

Апроч дароў Святога Духа, мы яшчэ маем вялізную колькасць харызматаў. Гэта дары, якімі чалавек карыстаецца дзеля дабра супольнасці. Яны заўсёды маюць грамадскае вымярэнне. Харызмат не для мяне, але для іншых. Харызматам чалавек узбагачае іншых. Напрыклад, хтосьці мае прыгожы голас, той голас не для яго, а для іншых, бо ён тым голасам можа ўзбагаціць супольнасць. Хтосьці з’яўляецца выключна здольным хірургам, гэты харызмат таксама не для яго, але для супольнасці, у якой ён жыве, для кожнага хворага чалавека, што трапіць у ягоныя рукі. Гэта — харызматы.

Паколькі нас асабліва цікавіць асвячальная ласка і яе развіццё, то я і спыніўся на дарах, а не на харызматах. Аб харызматах, калі будзе нагода, скажу больш падчас роздуму над таямніцаю Касцёла.

Сёння ж падзякуем Богу за асвячальную ласку, якую мы атрымалі ў часе святога хросту, і за цудоўную магчымасць яе развіцця. Задумаемся над тым, як мы выкарысталі дары Святога Духа, якія былі нам дадзены, як мы распараджаемся гэтым узбраеннем моцы? Будзем жа памятаць, што за кожны дар давядзецца здаць Богу справаздачу, а таксама і за кожны выкарыстаны і нявыкарыстаны дар Святога Духа.

5. Дзейсная ласка

Дзейсная ласка — гэта часовая Божая дапамога, якая патрэбна чалавеку і для таго, каб ён стаў добры на зямлі, і для таго, каб быў святым. Яна патрэбна, каб чалавек выканаў наказы сумлення. Без гэтай дапамогі Бога, без падтрымкі ласкі ніхто з нас пасля першароднага грэху не ў стане захоўваць дзесяць Божых запаведзяў.

Калі дзейсная ласка патрэбна для таго, каб чалавек быў добры, жыў у згодзе з сумленнем, то што азначае яна тады, калі гаворка ідзе аб развіцці духоўнага жыцця? Евангельскі ідэал пераўзыходзіць чалавечыя магчымасці. Ніхто з нас без асаблівае дапамогі Бога не здолее рэалізаваць евангельскі ідэал. Гаворка ідзе аб пастаянным развіцці Божага жыцця ў нас, аб тым, каб сэрца сфармавалася такім, якім яно павінна быць у сталага Божага дзіцяці. Ніхто не зможа жыць чыстай любоўю, калі не будзе падтрыманы дзейснаю ласкаю, ніхто не здолее ў часе пераследу сведчыць аб сваёй веры, калі не будзе ўмацаваны ласкаю. Мы можам мовіць пацеры, але калі хочам наладзіць кантакт з Богам і пачуць звернуты да нас голас Айца, для гэтага зноў жа патрэбна ласка.

Якія законы кіруюць дзейснаю ласкаю? Ласка дзейнічае ў канкрэтную хвіліну. Нельга загадзя набраць дзейснай ласкі, каб выкарыстаць яе ў будучым. Дзейная ласка — гатоўнасць Бога супрацоўнічаць з чалавекам. У дадзены момант ласка альбо выкарыстана, альбо змарнавана. Тут мы назіраем цэлую трагедыю гультайства. Калі чалавек лянівы і не возьме Божай ласкі, якая ў гэтую хвіліну дадзена яму, значыць, яна была дадзена яму надарэмна. Св. Павел, які з часу свайго навяртання патрапіў ідэальна супрацоўнічаць з дзейснаю ласкаю, прызнаецца, што ласка была яму дадзена не дарэмна. Тут мы закранаем вялікую адказнасць за ўсе ласкі, якімі Бог хацеў нас надзяліць і якія мы не выкарысталі. Найчасцей мы спавядаемся у тым, што мы зрабілі дрэннага, аднак жа забываем, што мы нясем адказнасць за выкарыстанне Божага дару. Калі Ягоны дар не быў выкарыстаны, бо мы гэтага не захацелі, то мы і адкажам за гэта.

І другі закон, які кіруе дзейснаю ласкаю. Пан Бог ніколі не робіць за чалавека тое, што чалавек можа сам зрабіць. Калі мама вяжа дзіцяці шкарпэткі, нягледзячы на тое, што дзіця можа гэта і само зрабіць, то яна робіць свайму дзіцяці шкоду. Калі бацькі прыбіраюць пакой дарослай дачкі, то таксама наносяць ёй шкоду. Чалавек заўсёды павінен выконваць тое, што здольны выконваць, бо тады ён расце як чалавек.

Бог хоча, каб мы пастаянна раслі, і таму надзяляе нас ласкамі, дапаўняючы нашыя намаганні. Вобразна кажучы, Пан Бог чакае з выцягнутай рукой на гэткай вышыні, да якой мы патрапім дасягнуць. Калі чалавек не дасягне, бо не захацеў, то рука Пана Бога застанецца ўгары: Бог не спусціцца ніжэй, бо тым самым учыніў бы чалавеку крыўду. Безумоўна, Пан Бог дасканала ведае магчымасці чалавека. Пасля адпачынку, ранкам чалавек можа высока выцягнуць сваю руку, вечарам, змучаны, ледзьве падыме яе над галавою. Таму рана Бог чакае высока, увечары — над галавою чалавека. Дваццацігадовы чалавек вышэй выцягвае руку, чым сямідзесяцігадовы. Калі здаровы — у яго адны магчымасці, калі хворы — іншыя. Бог, ведаючы магчымасці чалавека ў дадзеную хвіліну, чакае яго там, дзе чалавек можа Яго дасягнуць.

Дзейсная ласка можа стварыць сітуацыю, калі нашы чыны перарастаюць нашы магчымасці. Гэта выпадкі нашага супрацоўніцтва з Богам. Колькі ж разоў мы здзіўляемся, што ўдалося перажыць дзень насуперак незвычайным перашкодам, што ўдалося зрабіць справу, якую, здавалася, нізавошта нельга зрабіць! Гэта таямніца вялікіх справаў святых людзей, якім ласка была ўдзеленая не надарэмна.

Разважанне аб дзейснай ласцы прыводзіць нас да адкрыцця супрацоўніцтва з Богам. Няма гэткае хвіліны, у якую б Бог Айцец, Сын і Дух Святы не хацелі б з намі супрацоўнічаць і рабіць гэта на аснове любові. Ці я стаю ў чарзе, ці падмятаю падлогу, ці даю разграшэнне ў канфесіянале, Бог заўсёды са мною супрацоўнічае. Жыццё, якое абапіраецца на ўсведамленне супрацоўніцтва з Богам у кожную хвіліну, набывае зусім новае вымярэнне. Той, хто гэта ўсвядоміў, не адзінокі і не перажывае за тое, зможа ён выканаць нейкае заданне ці не, бо для Бога няма нічога немагчымага.

6. Памылкі ў разуменні Божай ласкі

Першая памылка пры трактоўцы таямніцы ласкі — у прызнанні прызначэння. Ужо ў ІV стагоддзі з’явіліся памылковыя інтэрпрэтацыі выказвання св. Паўла з ліста да Рымлянаў, між іншым, гэтыя ж памылкі дапусціў і св. Аўгустын. У той інтэрпрэтацыі лічыцца, што Бог адных прызначае для неба, а другіх — для пекла. Калі Бог прызначыў кагосьці для пекла, то чалавек хоць і будзе чыніць шмат добрага, але ўсё адно апынецца ў пекле. І наадварот, калі хтосьці прызначаны для неба, то яго жыццё можа быць розным, у ім нават можа быць шмат грахоў, але ў апошні момант Бог дасць яму ласку, чалавек навернецца і апынецца ў небе. Гэткае разуменне супярэчыць усялякаму Божаму Адкрыццю, і таму яно было асуджанае Касцёлам.

Неяк, кажучы аб вечным асуджэнні, я выразна зазначыў, што Бог не стварае пекла. Пекла для сябе стварае сам чалавек, гэта яго ўласнае рашэнне адыходу ад Бога. Калі ж стварыць пекла вырашае чалавек, а не Бог, то цяжка гаварыць аб якім-небудзь прызначэнні. Ад св. Паўла мы даведваемся, што кожнаму чалавеку Бог удзяляе ласку, патрэбную для збаўлення. Няма на свеце чалавека, які б не атрымаў магчымасці ўдзелу ў вечным жыцці. І ад чалавека залежыць, прыме ён тую ласку альбо адкіне.

Калі пад ласкай мы разумеем любоў, то ўсё ж любоў нікога не прызначае. Праўдзівая любоў заўсёды кліча, дапамагае і дорыць поўную волю. Бо толькі тады любоў можа развіцца. Таму, калі мы разумеем ласку як любоў, то прызначэнне становіцца цалкам нерэальным.

Бог чакае чалавека нават тады, калі ён шмат разоў адмаўляецца ад Яго ласкі. У той жа час можна толькі ўразіцца лёсам таго, хто праз гады адкідвае ад сябе ахвяраваную яму ласку Божай міласэрнасці. Ці існуе якаясьці мяжа для Божай міласэрнасці? Колькі чалавек жыве на зямлі, столькі ж Бог чакае ягонага навяртання. Мы ведаем, што знішчыць сапраўдную любоў адносна лёгка, але ўзнавіць яе цяжка, нягледзячы на тое, што адзін бок гэтага вельмі хоча. Калі другі бок да гэтага не імкнецца, то ўзнаўленне ўзаемнай любові амаль немагчыма. Такім чынам, калі любоў, якая існуе паміж чалавекам і Богам, Богам і чалавекам, знішчана, то ўзнаўленне той любові залежыць галоўным чынам ад чалавека. Бог заўсёды нас любіць і будзе любіць праз усю вечнасць кожнага чалавека, нават навекі асуджанага: Бог не здольны не любіць. Бог з’яўляецца чыстай Любоўю. Усё залежыць ад чалавека. Колькі мы жывём на зямлі, столькі ж у нас ёсць магчымасць навяртання. Тым часам, мы вымушаны лічыцца не з межамі Божае цярплівасці, якая ніколі не вычарпаецца, але з пэўнымі механізмамі адмаўлення ад ласкі, якія, калі ўмацуюцца, то штораз болей абцяжарваюць для нас працэс вяртання да Бога. Гэтыя механізмы мы самі выпрацоўваем, калі з упартасцю адмаўляемся ад ласкі. У Евангеллі гэткім чалавекам, які ўпарта адкідвае ад сябе ласку, з’яўляецца Ірад. Хрыстус спрабуе прамаўляць да яго з дапамогай самага складанага слова — слова маўчання, але і гэта не ўдаецца.

Аб прызначэнні няма і гаворкі; лёсы нашага збаўлення аддадзеныя ў нашыя рукі. Асвячальную ласку атрымлівае кожны чалавек, бо кожнаму Бог ахвяруе патрэбную для збаўлення ласку, а мы вырашаем яе лёс.

Другая памылковая інтэрпрэтацыя таямніцы ласкі: усё залежыць толькі і выключна ад Бога, альбо ўсё — ёсць ласка. Чалавек можа нічога не рабіць, а толькі чакаць Божае ласкі. Калі ён яе не атрымлівае, не становіцца лепшым, не становіцца больш святым, то, відавочна, што не атрымаў. Значыць, віна кладзецца на Бога, а не на яго. Гэтыя памылкі з’явіліся ў старажытнасці, але моц набралі ў ХVІІ і ХVІІІ стагоддзях. Такі падыход нагадвае хворага чалавека, які лічыць, што толькі лекі яму дапамогуць, таму ён ляжыць у ложку і чакае цудадзейных уколаў. Калі б ён падняўся, пачаў хадзіць, рабіць рэабілітацыйную гімнастыку, то вылечыўся б нашмат хутчэй, але паколькі ён гэтага не робіць, то будзе ўсё болей слабець, пакуль не памрэ. Шмат людзей праз усё сваё жыццё чакаюць гэткага надзвычайнага дотыку да іх ласкі, і ў апошнія хвіліны жыцця некаторыя з іх пачынаюць разумець, што жыццё прайграна. Яны павінны былі пяцьдзесят гадоў таму падняцца з ложка і тады вярнулі б сабе страчаныя сілы, а яны праляжалі ў чаканні цуду, які не адбыўся. Правіла простае: робім так, як бы ўсё залежала ад нас саміх, а верым так, як бы ўсё залежала ад Бога. Вера зробіць магчымай ідэальнае супрацоўніцтва з ласкай, а агульныя высілкі дадуць адпаведны плён.

Трэцяя памылка ў перабольшванні ролі чалавека: Бог толькі навучыў, паказаў шлях, а цяпер выключна ўсё залежыць ад чалавека. Прыхільнікі гэткай тэорыі апелююць да сілы волі. Яны лічаць, што ўсё залежыць ад іх, дапамога Пана Бога ім непатрэбная, яны ведаюць дарогу і самі дасягнуць вяршыні. Калі б гэтак было, то навошта тады малітва? Тым часам Хрыстус прыклаў шмат намаганняў, каб навучыць людзей маліцца; малітва ж — гэта просьба ласкі. Евангельскую вяршыню можна здабыць толькі і выключна ў супрацоўніцтве з Богам. Бог заўсёды чакае, каб чалавек ахвяраваў тое, што здольны ахвяраваць, а Бог дадасць чалавеку тое, чаго яму не хапае.

Тут мы закранаем тры таямніцы: таямніцу Божай ласкі, таямніцу чалавечай волі і таямніцу супрацоўніцтва Бога з чалавекам. Тры вялікія таямніцы. Бог зацікаўлены ў нашай духоўнай сталасці. Ён падобны да бацькі, які вучыць свайго малога сына хадзіць: напачатку ён носіць яго на руках, потым ставіць на зямлю і вядзе за ручку, пасля адпускае свае рукі, адыходзіць колькі крокаў і кліча: «Хадзі да мяне!» Кожны самастойны крок дзіцяці — агульная радасць. Бацька пільна сочыць, і калі дзіця падае, ён тут жа падымае яго, а калі дзіця можа само падняцца, то ён кажа яму: «Падымайся». Гэтак жа і Бог любіць нас і жадае нашае сталасці. На гэтым прыкладзе можна ясна ўбачыць супрацоўніцтва чалавека з Богам і Бога з чалавекам. Але абавязкова патрэбны намаганні чалавека, бо чалавек расце тады, калі робіць гэтыя намаганні. Аднак над ім заўсёды ёсць клапатлівая Божая любоў. Ён заўсёды побач з намі, нават тады, калі нам здаецца, што цэлымі месяцамі Яго ўвогуле не бачна. У гэты час Ён дзейнічае праз маўчанне. Бог заўсёды знаходзіцца вельмі блізка: як бацька, які вучыць сваё дзіця ўменню хадзіць.

Папросім жа Бога, каб мы змаглі зразумець усю веліч Яго ласкі і значнасць нашага ўкладу ў выкананне Яго волі.

7. Малітва — умова выкарыстання ласкі

Хто цэніць ласку і ўмее з ёю супрацоўнічаць? Толькі той, хто ўмее маліцца. Бо малітва — гэта ўменне чалавека супрацоўнічаць з Богам. Чалавек, які ўмее маліцца, успрымае Бога ўсур’ёз, Бог для яго — рэальнасць. Гэта Хтосьці канкрэтны, з кім можна размаўляць і супрацоўнічаць. Малітва тады з’яўляецца малітвай, калі мы ўсвядомім прысутнасць Бога. Без сумненняў, чалавек, які ўмее маліцца, не толькі бачыць Бога, але бачыць таксама Яго руку, якая з любоўю выцягнута ў наш бок і якая гатова да супрацоўніцтва з намі. Божая рука, якая з любоўю выцягнута ў бок чалавека, і ёсць менавіта ласка. Бог падрыхтаваў ласку як рэальнасць, даступную для кожнага.

На Галгофе адкрылася і забруіла крыніца Божае ласкі, і гэтая крыніца разносіць па свеце сваё багацце. Жывая вада, вада Божае ласкі. Можна знаходзіцца побач з крыніцай і не піць з яе, можна акунуць руку ў раку і не скарыстаць з гэтае вады. Нават многія з тых, што прыступаюць да Святой Камуніі, атрымліваюць мізэрныя плады з гэтага паяднання, паколькі не змаглі перажыць яго ў духу малітвы. Падобна і з сакрамэнтам пакаяння. Ёсць людзі, якія часта падыходзяць да канфесіяналу, але калі яны не здолеюць успрыняць у духу малітвы атрыманую ласку, то яе ўздзеянне ўсё ж малое.

Калі мы хочам скарыстаць з Божай ласкі, то павінны ўмець маліцца. Падобна, як чалавек, якога мучае смага, шукае крыніцы, каб напіцца з яе і жыць далей. Малітва — гэта наталенне смагі, чэрпанне з даступнае нам крыніцы.

Чаму Бог, які дасканала ведае, што нам патрэбна, чакае нашае малітвы? Калі не просім — не атрымаем. Езус кажа, што Айцец ведае, што нам патрэбна, і таму не трэба пасылаць Яму занадта доўгія малітвы. У малітве мы даводзім, што для нас важна дадзеная каштоўнасць. Бог не дае дару, які для чалавека не з’яўляецца вартасцю. Навошта камусьці даваць кампутар, калі ён яму не патрэбны? Калі ж для кагосьці кампутар важная рэч, то ён зробіць усё, каб яго купіць. Менавіта ў гэтых выпадках актуальныя словы Езуса: «Прасіце — і атрымаеце, шукайце — і знойдзеце, стукайцеся — і вам адчыняць». Бог можа супрацоўнічаць толькі з такім чалавекам, які сам імкнецца атрымаць ласку.

Просьбы-малітвы патрэбныя не Богу, але нам. Яны патрэбныя, каб давесці сабе, наколькі рэальна важная для нас дадзеная каштоўнасць. Ласкі залежаць ад нашых просьбаў, ад нашага поклічу. Шмат ёсць дароў, якіх мы не атрымліваем, бо не просім. Чалавек, які моліцца, даводзіць, наколькі важная для яго гэтая ласка. Найчасцей мы просім Пана Бога аб зямных дарах, і вельмі нязначная частка нашых малітваў тычыцца дароў збаўлення, веры, надзеі і любові. Калі задумаемся над выказваннямі, якія Хрыстус дае ў малітве «Ойча наш», то акажацца: галоўнае, што важна ў іх, — гэта ўменне супрацоўнічаць з Богам.

Чым мацней мы просім Бога, тым больш дасканала супрацоўнічаем з Ім у справе нашага збаўлення, тым паўней здолеем выкарыстаць ласкі, якія Бог хоча нам удзяліць.

Авалоданне ўменнем малітвы — вельмі шырокая тэма гутаркі. Сёння ж падкрэслім адно: Божая ласка настолькі для нас важная, наколькі мы просім яе ў Пана Бога. Чым больш дасканалая нашая малітва, тым дасканалей мы выкарыстоўваем ласку, тым дасканалей наша супрацоўніцтва з Богам.

8. Апраўданне і збаўленне

У роздуме над таямніцаю абавязковасці Божае ласкі для збаўлення трэба мець на ўвазе важнае адрозненне. Св. Павел гаворыць аб апраўданні. Гэтыя два паняцці звычайна ўжываюцца як узаемазамяняльныя, але на самай справе размова ідзе аб пачатку і завяршэнні шляху, які вядзе да вечнага шчасця.

Апраўданне — гэта справа Божае ласкі. Яно адбываецца ў той момант, калі чалавек атрымлівае асвячальную ласку. Ад чалавека ў гэты момант патрэбна толькі гатоўнасць прыняць тую ласку з дапамогай акту веры. Калі малое дзіця яшчэ не здольнае на акт веры, то яно атрымлівае асвячальную ласку на аснове моцы веры бацькоў, якія прыносяць дзіця да хросту. Апраўданне — гэта на сто працэнтаў справа Бога. Чалавек жа толькі адкрываецца насустрач ёй. Бог удзяляе асвячальную ласку, і з таго моманту чалавек напоўнены жыццём Божым. Для апраўдання дастаткова адной веры, альбо прыняцця ласкі. Інтэрпрэтавана гэта такім чынам, што Хрыстус адзявае грэшніка ў свае святочныя шаты. Грэшнік актам веры згаджаецца на гэта, і важна, каб у гэтай шаце чалавек пераступіў парог вечнасці.

Гэтаксама, калі чалавек адразу пасля апраўдання пераступае парог вечнасці, то апраўдальнае ласкі дастаткова для яго збаўлення. Тым часам, калі ад моманту апраўдання, практычна ад хросту і да таго часу, як чалавек пераступіць парог вечнасці, уплываюць дні, месяцы і гады, то патрэбна цеснае супрацоўніцтва з Богам, якое выяўляецца ў выкананні чынаў веры.

Збаўленне — гэта ўзнагарода за захаваную вернасць асвячальнае ласцы і за добрыя чыны, якія чалавеку прадыктавала вера. Св. Якуб настойліва падкрэслівае: «Вера без учынкаў мёртвая».

Яснае бачанне, што праз апраўданне чалавек ступае на дарогу, якая вядзе да збаўлення, а праз добрыя чыны і супрацоўніцтва з дзейснай ласкай ён заслугоўвае вечнае шчасце, дазваляе поўнасцю зразумець шостую праўду веры: Божая ласка кожнаму чалавеку для збаўлення патрэбна. Патрэбна як ласка апраўдання і патрэбна як дзейсная ласка — для таго, каб вытрываць на дарозе збаўлення.

Гэтае адрозненне дапамагае таксама ўбачыць арганічную сувязь, што існуе паміж вераю і мараллю. Чалавек не толькі мусіць паверыць і захоўваць веру, але, калі ён хоча быць збаўленым, павінен жыць па тых правілах, якіх вымагае ад нас Бог, у якога чалавек верыць. Таму для збаўлення недастаткова веры, але патрэбна вернае захоўванне Божых запаведзяў, якія з’яўляюцца адкрыццём Яго волі. Але мы не ў стане іх захоўваць без пастаяннай падтрымкі Бога ў форме дзейснае ласкі.

9. Багацце шасці праўдаў веры

Каля шасцідзесяці разоў мы сустракаліся, каб разам усвядоміць багацце, утоенае ў шасці праўдах веры. На заканчэнне маю тры заўвагі.

Па-першае: вера падобна да каштоўнага каменя, які хтосьці знайшоў і выкапаў з зямлі. Аднак для таго, каб гэты камень мог здзівіць свет, ён павінен быць прыгожа адшліфаваны. Шліфаванне ж дарагіх камянёў — вялікае мастацтва. Чым даражэйшы камень, тым большага мастацкага таленту ён патрабуе, каб паказаць усю прыгажосць.

Кожны з нас у пэўны момант атрымаў ад Бога знак веры ў неапрацаваным выглядзе. Патрэбна цэлае жыццё, каб гэты цудоўны дар адшліфаваць так, што чалавек сам бы ўбачыў усю ягоную прыгажосць і мог паказаць яе тым, хто жыве побач.

Нашыя разважанні мелі на мэце заахвоціць, заклікаць да штораз глыбейшага пазнання таямніцаў веры, да шліфоўкі гэтага каштоўнага каменя, які мы атрымалі ад Бога ў часе святога хросту. Гэта вельмі важна, бо мы часам можам назіраць, як людзі, якія не ўдасканалілі свой хрысціянскі светапогляд, адмаўляюцца ад яго. За бясцэнак яны часта аддаюць адзін з найвялікшых скарбаў, што мелі ў руках. Гэтая памылка будзе для іх папрокам сумлення на ўсю вечнасць. Яны мелі каштоўны скарб і аддалі яго за хвіліну зямнога шчасця, за кар’еру, за грошы, выгоды. Некалі яны ўбачаць, што аддалі і за што. І будуць саромецца гэтага цэлую вечнасць.

Па-другое: сувязь паміж Богам і чалавекам мае месца там, дзе ёсць любоў. Любоў расце па меры пазнання другой асобы. Чым лепей мы ведаем Бога, тым больш прыгожая і дасканалая нашая любоў да Яго. Адсюль і патрэба сур’ёзнага пазнання Хрыста. У Ім мы пазнаём Бога і ў Ім жа мы пазнаём чалавека. Гэта пазнанне з’яўляецца ўмовай няспыннага ўзрастання нашай любові. Калі хто з пагардай паставіцца да глыбейшага роздуму над таямніцаю веры, той тым самым ён рызыкуе не ўдасканальваць сваю любоў да Бога і бліжняга. Веданне праўдаў веры абавязкова патрэбна для росту нашага сэрца.

Па-трэцяе: свет робіць усё, каб адабраць у нас веру. Мы ў акружэнні. Метады знішчэння веры пастаянна ўдасканальваюцца, і гэта — на сусветным узроўні. Гаворка ідзе не толькі пра атаку на веру ў каталіцкім Касцёле, але і пра наступ на Цэрквы пратэстанцкую, праваслаўную і іншыя. Дзе толькі ёсць сапраўдная вера, там жа існуе і пагроза для яе. Таму вельмі патрэбна ўмець абараняць свой светапогляд. Але абараніць яго можна толькі тады, калі сам чалавек цалкам перакананы ў яго каштоўнасці і красе.

Нядаўна я спаткаўся з чалавекам, які захоплены космасам, адкрыў нават адну зорку. Мы задавалі адзін аднаму шмат пытанняў. Ён зачараваны космасам і знайшоў сябе ў гэтым космасе. У гаворцы ён не ўжываў рэлігійных тэрмінаў, але кожны ягоны адказ на маё пытанне сведчыў аб яго веры і аб пакорным схіленні галавы перад Стварыцелем. Калі б хрысціяне гэтаксама ведалі свой рэлігійны светапогляд, таямніцы якога нашмат прыгажэйшыя за таямніцы космасу, то ў размове з атэістамі не толькі лёгка і пераканаўча адказалі б на ўсе іх папрокі, але і змаглі б іх саміх зачараваць прыгажосцю свайго светапогляду.

Рэлігійнае навучанне ў школе не прадугледжвае апалогіі. Дзіця не цікавіць абарона светапогляду. На жаль, многія хрысціяне спыняюцца ў сваіх рэлігійных ведах на ўзроўні школы, і калі яны, ужо дарослыя, сустракаюцца з атакамі на праўды веры, то не здольныя іх абараніць. Гэта выразна выявілася ў дыскусіях пра закон аб перарыванні цяжарнасці. Шмат веруючых выказвалася так, як рэлігійныя пачаткоўцы. У адной фразе яны рабілі па некалькі памылак, паказваючы брак элементарных ведаў. Прычым многія з іх у мінулым ужо былі студэнтамі.

Адсутнасць рэлігійных ведаў у дарослых — вось самае слабое месца хрысціянства ў наш час. Бракуе апалогіі веры, бракуе духоўнае сталасці, якая здольная пераканаўча паказаць красу і багацце хрысціянскага светапогляду. Няхай жа нашыя разважанні стануць заклікам да самастойных альбо арганізаваных пошукаў шляхоў да больш грунтоўных рэлігійных ведаў. Хрысціянскі светапогляд — адзін з найпрыгажэйшых, выпрацаваных на зямлі. Ці ж не сорам, што мы гэтак слаба яго ведаем?

Ні багацце дэкалогу, ні багацце шасці праўдаў веры не ўмяшчаюць у сябе ўсяго каталіцкага светапогляду. У якасці дапаўнення патрэбны глыбейшы роздум над таямніцаю Касцёла і сакрамэнтаў, а таксама праца над сабой, выпраўленне памылак, выпрацоўка цнотаў, удасканаленне малітвы. (...)