ВЯРТАННЕ

Фота Сяргея Скібінскага. Гэты невялічкі Мамін абразок быў выпадкова знойдзены сярод яе нешматлікіх, што засталіся, рукапісаў. Увесь час, калі паступова друкаваліся часткамі кнігі яе аўтабіяграфічнай тэтралогіі «Пачакай, затрымайся…», чытачы пыталіся: «А што было далей з яе гераіняй Ганькаю?» Так паступова і пісалася кніга, гарталіся старонкі ўласнага жыцця. А неяк Мама з невясёлаю ўсмешкаю сказала: «Засталося толькі напісаць раздзел «Памерла Ганька»…» Дык вось, напэўна, роздум пра завяршэнне свайго жыццёвага шляху і падвёў яе да напісання гэтай старонкі… Прапаную часопісу «Наша вера» гэтае яе кароткае развітанне. Уладзімір Васілевіч

Першая стрэла мяне мама.

Разагнулася і адной рукой абапіралася на перакладзіну крыжа, другой — «казырком» — засланяла адвыклыя ад святла вочы. Стаяла гэтак, узіралася і смутна пазнавала мяне і не пазнавала. А я пазнала яе адразу — нібыта яна толькі ўчора ці пазаўчора пайшла з нашае хаты. Толькі была яна не ў тым новым шэрым плацці, якое прасіла пашыць на смерць ёй цётку Яўгеніху, а як на даўняй, яшчэ дзявочай яе, фотакартцы, дзе яна стройная, у зграбнай доўгай шарсцяной спадніцы «са шчотачкай» на падоле і ў блузцы з брыжастым каўнерыкам і манжэтамі сядзела за маленькім столікам, а на століку ляжала гронка бэзу. І на нагах у яе — на тым здымку — былі вузенькія туфлікі з банцікамі. Сядзела тоненькая, усмешлівая і зусім маладая. І мяне тады яшчэ не было на свеце.

— Хто ж гэта, ніяк не пазнаю… — Мама ніякавата варушыць у руцэ сцяблінку агністай канюшыны — канюшынай і ландышамі ў гэту першалетнюю пару ўсыпаны ўсе могілкі — і нібыта саромеецца, што ніяк не пазнае ў маім абліччы нешта ёй вельмі блізкае і знаёмае.

— Мамачка, гэта ж я…

— Няўжо ж гэта ты, дзеткі?.. Я ж цябе зусім маленькую пакінула.

— Дык столькі ж гадоў мінула! У мяне ж самое дзеці ў гэтакім ужо ўзросце, як ты. А мае ўнукі таксама ўжо старэйшыя за мяне тую, якую ты пакінула.

— Не, дачушка, ні за што не пазнаю я цябе…

— Дзіва, што не пазнаеш. Цяпер яна ўжо ўсё роўна як твая маці, а ты яе дачка.

Я азіраюся: з-за старое бярозы да нас з мамай ідзе мая стрыечная сястра Саша. Я гадавалася ў яе, як памерла мама.

— Гэта і ты, галубка, выбралася ўжо сюды, да нас? — не цешыцца і не смуткуе — пытаецца Саша.

— Хіба ж не пара, Сашка?.. Вы ўсе тут ужо вунь калі сабраліся, а я ўсё адкладвала, цягнула…

— Невяліка ў нас тут уцеха, каб вельмі спяшацца сюды, — заўважае Саша, узіраючыся ў мяне. — А ты не вельмі і змянілася з таго часу, як я цябе бачыла апошнім разам. Галаву толькі, як снегам замяло…

— Як вам усім тут? — пытаюся я, усё яшчэ не маючы адвагі канчаткова пераступіць нябачную тую мяжу, за якою і я застануся ўжо з імі. Застануся назаўсёды.

— І праўда, дачушка, лепей бы ты не спяшалася да нас. У гэта наша маўчанне і змрок…

Я гляджу на сваю маму. Які пакорны ў яе позірк. З-пад жалобнага шаўковага шалю выбіваецца цёмная пасмачка валасоў. Мама такая яшчэ маладая… Апошні гарачы жывы боль пранізвае мае грудзі.

Няўжо, калі і я пераступлю мяжу, якая ўсё яшчэ нас падзяляе, няўжо і мяне таксама абступяць толькі змрок і маўчанне?

І я ўсё запавольваю і запавольваю свой крок.

— Валодзя і Міша захочуць з табой пабачыцца, — кажа Саша.

Валодзя і Міша — Сашын гаспадар і швагер — займелі сабе тут кватэры зусім нядаўна. Ім, абодвум, наўрад ці такая жаданая тутэйшая дамоўка. У абодвух яшчэ хапала справаў за гэтай агароджай.

— Мішу каб хто якога чытання ды навін з газет і тэлевізара прынёс сюды. Яму без гэтага тут, сярод нас, як нікому іншаму, сумна, — кажа Саша.

— А твайму Валодзю — касу хіба ці каб граблі. Толькі ён некалі і абкошваў нас тут штолета. Абкосіць усё да травіначкі, зграбе, а пад восень зноў усё зелена, усё прыгожа…

Так яны гамоняць між сабою, мама і Саша — пра сваё тутэйшае, звычайнае — у іх. Як мы пра сваё — па той ужо бок, куды ў мяне няма ўжо зваротнай дарогі.

А тут шумяць старыя бярозы, у голлі бесклапотна перагукваюцца птушкі і маўчаць, нема маўчаць сівыя пахілыя крыжы. І я вяртаюся сюды. Вяртаюся назаўсёды.