|
|
№
3(25)/2003
Галерэя
Юбілеі
Мастацтва
На шляху веры
Постаці
Haereditas
Юбілеі
Кантэкст
Memoria
Мастацтва
Пераклады
Постаці
Архіўная старонка
Нашы святыні
На кніжнай паліцы
Бібліятэка часопіса «Наша вера»
|
Што нясе сучаснаму чалавеку дотык да святасці? Маю на ўвазе тую святасць, да якой нам часам шчасціць дакрануцца ў штодзённым тлумным, почасту такім заблытаным жыцці. Не часта такое здараецца. Тым больш незабыўнай будзе тая сустрэча, калі яна ўсё ж адбудзецца. Штосьці падобнае адчувала я ў 1995 годзе, перабіраючы ды расчытваючы старыя пажоўклыя лісты, якія трапілі ў мае рукі дзякуючы святой памяці сястры Уладзіславе Таяновіч. Гэта яна перадала мне тады дзве сумкі папераў, што засталіся пасля смерці ўтоенай сястры бернардынкі Міхаэлі, якую ў свеце яе землякі больш ведалі як Ганну Дубовік. Сярод шматлікіх лістоў ксяндза Часлава Барвіцкага са сталінскіх лагераў да Ганны Дубовік і да парафіянаў лучайскага касцёла, што на Пастаўшчыне, былі таксама і лісты Ванды Банішэўскай. Асоба апошняй мяне вельмі зацікавіла, бо ў сваіх лістах ксёндз Часлаў Барвіцкі пісаў пра яе як пра незвычайнага чалавека, адоранага асаблівымі Божымі ласкамі. Гэтая выключнасць адчувалася часам і ў лістах самой Ванды Банішэўскай. Словам, пытанняў было шмат, а адказы на іх ніяк не знаходзіліся, бо ні сястра Уладзіслава, якая перадала мне гэты унікальны архіў, ні тыя, да каго я потым звярталася па дапамогу, не ведалі Ванды Банішэўскай. Адзін з іх, Часлаў Каралёнак, які цяпер жыве ў Польшчы, адказаў у лісце коратка: чуў пра яе, ведае, што гэта надзвычай духоўны чалавек, стыгматык. Яго скупое паведамленне было для мяне вялікай радасцю, бо пацвярджала тое, што напісаў пра Ванду Банішэўскую ў адным са сваіх лістоў і кс. Часлаў Барвіцкі: гэтая жанчына – стыгматык. Я ўжо даволі шмат ведала пра яе, і ўсё ж не ставала вельмі істотнага — яе жыццёвы шлях абрываўся для мяне апошнімі лістамі, датаванымі 1958 годам. Хацелася ведаць больш. Ды і з лістоў я не магла зразумець, кім яна была да таго, як трапіла ў сталінскі лагер. Час ляцеў, а маленькія канверты з лістамі Ванды Банішэўскай заставаліся таямніцаю. І вось аднойчы, размаўляючы з сястрой ад Анёлаў Ганнай Гэй з Мінска, я зусім выпадкова (хоць, кажуць, выпадковасцяў увогуле не бывае) пачула ад яе, што іхняя супольнасць калісьці мела пляцоўкі на Віленшчыне. Я імгненна прыгадала Ванду Банішэўскую. Ну вядома ж, Пастаўшчына зусім побач з Віленшчынай і сёстры гэтай супольнасці не носяць хабітаў (!) – значыць, яна вонкава нічым магла не выдзяляцца сярод іншых вяскоўцаў. Памятаю, як ад хвалявання затрымалася паветра ў грудзях, і я, баючыся памыліцца ў сваёй раптоўнай здагадцы, асцярожліва запытала, ці не была раптам у 50-х гадах у іхняй супольнасці сястра Ванда Банішэўская. Сястра Ганна, ні аб чым не здагадваючыся, проста адказала: — Чаму «была»? Яна і цяпер ёсць, толькі вельмі цяжка хварэе, таму сустрэцца з ёю і паразмаўляць няма магчымасці. Я яшчэ слаба спадзявалася, што такая магчымасць усё ж знойдзецца, але жорсткая хвароба не адступалася. І вось гэтай вясною я атрымала ліст ад майго завочнага добрага знаёмага, які ў свой час шмат дапамог мне сваімі ўспамінамі, фотаздымкамі і іншымі матэрыяламі пра кс.Часлава Барвіцкага і сястру Ганну Дубовік, — Часлава Каралёнка з Польшчы. У канверце апроч ліста былі яшчэ ксераксныя адбіткі двух артыкулаў на смерць сястры Ванды Банішэўскай. Адзін з іх называўся «Памерла польская стыгматычка». І каторы раз мне сумна падумалася тады, як шмат людзей страціла наша Бацькаўшчына праз сваю балючую, горкую, часта сумбурную гісторыю. Але ў дадзеным выпадку гаворка ідзе ўсё ж не пра польскасць ці беларускасць, а пра гісторыю незвычайнага жыцця, упрыгожанага высокай духоўнасцю і верай. А яшчэ падумалася, што, мабыць, трэба было Вандзе Банішэўскай памерці, каб сваёю смерцю прыадчыніць перада мною заслону свайго загадкавага жыцця. Калі супаставіла факты з артыкулаў з лістамі ды з тым, што я за гэты час ужо даведалася пра яе, многае зрабілася зразумелым, шмат якія падзеі даўніх гадоў прамовілі на ўсю моц. Пераканана: Ванда Банішэўская – той чалавек, пра каго павінны ведаць на яе Радзіме. Асабліва тыя, хто, як і яна, належаць да паўсюднага Каталіцкага Касцёла.
Яна нарадзілася 20 мая 1907 года ў фальварку Новая Каменка, каля Наваградка. Была пятым дзіцем у сям’і. У 1924 г. Ванда ўступіла ў супольнасць Сясцёр ад Анёлаў. Гэтая супольнасць была заснавана нашым земляком, біскупам Вінцэнтам Ключынскім, які нарадзіўся ў Шаркаўшчыне, што на Віцебшчыне. Супольнасць засноўвалася ў той час, калі Касцёл на тэрыторыі былой Расійскай імперыі цярпеў жорсткі пераслед. Таму заснавальнік вырашыў, што сёстры не будуць насіць хабітаў, каб знешне не прыцягваць да сябе ўвагі тых, каму былі ненавісныя Пан Бог і Яго Касцёл. Наўрад ці думаў тады біскуп Ключынскі, што канспірацыя заснаванага ім жаночага закону будзе вельмі карыснай не толькі ў XIX, але і ў ХХ стагоддзі. Знешне і Ванда Банішэўская мала чым адрознівалася ад іншых дзяўчат, хіба што, малілася больш ды больш праводзіла часу ў касцёле. Непрыкметная, а да таго ж яшчэ і кволая здароўем. Але яе заўважыў сам Бог, убачыў яе шчырасць ды адданасць і адарыў незвычайнымі ласкамі...
СТЫГМАТЫ
І ўсё ж з усіх сілаў яна ўтойвала ад свайго атачэння гэтую Божую ласку. Можна толькі ўяўляць, што дзеелася тады ў душы маладой жанчыны. Бог надзяліў яе сваёю ласкаю, бо ўпадобіў яе да сябе ў нясенні збаўленчага крыжа за іншых, але адначасна Ён падзяліўся з ёю і надзвычайным цярпеннем, якое чалавек па сваёй слабасці мог бы назваць і празмерным.
Мала мы ведаем пра тое, што адчуваў, як пераносіў боль ласкі стыгматаў святы Францішак з Асізі. Больш, мабыць, мы чыталі пра айца Піо, святога ХХ стагоддзя: тыя рукавічкі, якія ён адзяваў на раны, ды хустачкі, якія прыкладваў да ранаў, разыходзіліся спачатку па Італіі, а потым і па ўсім свеце як каштоўныя рэліквіі. А што адчувала яна, худзенькая жанчына кволага здароўя? Злёгку прыадкрывае заслону гэтай таямніцы кс. Ян Прышмант у пасмяротным артыкуле пра Ванду Банішэўскую, надрукаваным у польскім каталіцкім выданні «Nasz Dziennik» 6.ІІІ.2003г.: «Сястра Ванда старанна, з вялікім высілкам і ўпартасцю намагалася ўтойваць знешнія адзнакі, падобна як і ўсялякія надзвычайныя здарэнні. Зрэшты, ёй цяжка было прыняць дар стыгматаў, бо лічыла сябе нявартай той ласкі. Таму яна перажывала пастаянную ўнутраную барацьбу, выказваючыся перад Хрыстом і просячы Яго, каб не ўдзяляў ёй гэтага дару, прынамсі, бачных знешне знакаў. Толькі пасля таго, як убачыла незадавальненне Пана Езуса, на Яго выразнае жаданне яна ўсё ж згадзілася іх прыняць. Гэта ж раіў ёй і спавяднік, а таксама і яе надзвычайны спавяднік – ксёндз біскуп Рамуальд Ялбжыкоўскі – настойліва параіў ёй паслухмяна прыняць гэты дар і не прасіць яго забраць. Аднак сястра Ванда ўсё ж вырашыла сціпла захоўваць таямніцу дару стыгматаў ажно да хвіліны смерці».
ВЯЗНІЦА ГУЛАГУ
Разам з іншымі сёстрамі яна была арыштаваная 11 красавіка 1950 года ў Прыцюнах, што за 30 км ад Вільні, за тое, што сёстры хавалі ў сваім доме ад НКВД кс.Антонія Зонбка. Вырак суда для Ванды Банішэўскай быў кароткі і жорсткі – 10 гадоў лагеру. ...Настане час, калі прадстаўнікі савецкай улады прачытаюць ёй дакумент пра тое, што яна была асуджана несправядліва, а пакуль для яе пацягнуліся доўгія дні, месяцы, гады ў няволі.
20 лістапада 1952 года яна пісала з Верхне-Уральска Чалябінскай вобласці Ганне Дубовік у вёску Круткі, на Пастаўшчыну: «Прабач, Ганя, што я даўно не пісала. Лісты тут ідуць вельмі рэдка: два альбо тры на год. Пасылкі ж і зусім не ідуць... Як там мой брат1? Калі напіша мне ліст, ты адразу мне таксама напішы... Дзе мае Рузя, Рэгіна і астатнія2? Я, як і дома, хварэю. Лячуся. Не працую. Дапамагае мне Лёня Локіс і Кальварыя, за што я і ўдзячная... Дактары мяне лечаць тут добра – розныя ўколы і розныя медыкаменты – памерці не даюць. Толькі будзе такі вынік, што на Вялікдзень я зноў буду цалкам здароваю. Калі Пан дазволіць, а калі не – няхай будзе, як Ён таго хоча...»
Пакараннем за малітву быў карцар. У лагеры сястры Вандзе давялося перажыць знявагі і пабоі, хамскае абыходжанне і побыт у камеры з псіхічна цяжка хворымі людзьмі, карцары з халоднай вадой і пацукамі, дзе яна знаходзілася ў адной бялізне, і нават электрычны шок. У выніку яна цяжка захварэла і трапіла ў турэмны шпіталь, дзе ў яе зноў з’явіліся стыгматы. Савецкія лекары не ведалі ад гэтага лячэння і ўрэшце заявілі хворай, што ёй ніякая медыцына не дапаможа. Яна, вядома, не пісала пра ўсё гэта на Беларусь у лістах, якія пільна правяраліся цэнзурай. Я прачытала пра гэта ў артыкуле яе сябра, кс. Яна Прышманта. Яму яна пазней, вядома ж, магла распавесці ўсю праўду, тым больш што жыла тады ўжо не ў Савецкім Саюзе, а ў Польшчы.
Яна моцна верыла ў тое, што будзе патрэбная людзям і пасля смерці. Гэта бачна з кожнага ліста, якія воляй лёсу патрапілі ў мае рукі як каштоўная духоўная спадчына незвычайна стойкіх у сваёй веры людзей. Напэўна ж, у архіве супольнасці лістоў Ванды Банішэўскай захоўваецца нашмат больш, але ўжо і з тых, што я прачытала, добра відаць, якую моцную веру мела гэтая мужная жанчына.
Гэтага не маглі не адчуваць многія, хто сутыкаўся з ёю. Ксёндз Часлаў Барвіцкі, які ў той час таксама быў выгнаннікам, пісаў са сталінскага лагеру Ганне Дубовік, жадаючы, мабыць, паспець сказаць ёй тое пра Ванду Банішэўскую, чаго яна не ведала і пра што зазвычай у нармальных умовах хрысціяне не спяшаюцца распавядаць. Але ж гэта ў нармальных варунках. Тады ж над імі завіс меч сталінскага пераследу і, хутчэй за ўсё, кс. Барвіцкі проста баяўся, што калі раптам ён загіне ў гэтай ненажэрнай малатарні, то блізкія так і не даведаюцца, які чалавек жыў побач з імі ў свой час. 23 мая 1956 года ён пісаў Ганне Дубовік: «...Ванда ж, падобна, усё яшчэ хварэе. Мабыць, я табе ніколі не казаў пра Ванду. Вось жа ўжо яна то сястра, выбраная Панам Езусам знарок дзеля таго, каб цярпець за грэшнікаў. Усё сваё жыццё яна толькі церпіць. Мае яна стыгматы, гэта значыць, такія раны на руках, нагах і ў абодвух баках, якія меў Пан Езус пры ўкрыжаванні. Пакуль яна жыве, я мала каму казаў пра тое, але табе, як маёй сястры, давяраю гэта. Зразумела, што лекары яе не вылечаць ад гэтай хваробы, бо не разумеюць гэтага. Яна мае лекарскую апеку, але не мае Св. Камуніі. Яна нічога не ела, жыла толькі Эўхарыстыяй. Цяпер жа яе кормяць штучна, бо не ведаюць, што і без ежы яна можа жыць. Але кожны прыём стравы цяпер для яе не падмога, бо арганізм адразу ўсё вяртае. Мучаецца, бядачка, і шкада мне яе невядома як. Яна мне некалі ўсё прадказала: што і я, і яна, і іншыя будзем забраныя з дому. Будучы пры ёй, я бачыў шмат цудаў».
ПАСЛЯ ВЫЕЗДУ У Польшчы яна напачатку жыла ў Беластоку, потым – у многіх іншых дамах сваёй супольнасці, у тым ліку найдаўжэй – у Чэнстахове. Яе жыццё, як піша кс. Ян Прышмант, было «адной суцэльнай пасмай надзвычай суровых цярпенняў». Стыгматы і перажыванні Мукі Панскай у стане балючых экстазаў прыносілі велізарны боль, які яна проста не змагла б вытрываць без дапамогі звыш. Апрача таго, яна перанесла шмат жорсткіх хваробаў і аперацый.
Можна было толькі дзіву давацца, як гэтая кволая з выгляду жанчына пераносіла тыя выпрабаванні. Што дапамагала ёй у гэтым? Найперш, моцная вера. Ужо эміграваўшы ў Польшчу, з Беластока яна пісала Ганне Дубовік на Пастаўшчыну: «Найперш прашу цябе не перажываць, а цалкам аддацца Езусу. Ён не пакіне цябе, можа, будзеш для Яго найбольшай радасцю. Даверся! Даверся! Даверся! Памятаю, як падтрымлівала ты мяне, калі я была ў выгнанні. Заўсёды малюся за цябе і маю надзею, што напраўду яшчэ мацней мусім злучыцца з табою ў Адзіным Вялікім Агульным Езусавым Сэрцы». А ў наступным лісце было такое: «...Праўда, што зямля наша – гэта даліна слёз, і нічога няма дзіўнага, што мы праліваем слёзы. Нават і Пан Езус, калі быў на зямлі, плакаў і нам не забараніў плакаць. Цярпеў Ён, дык і мы мусім цярпець. Затое ўжо ў Небе цярпенняў не будзе, там ужо будзе вечная радасць. Толькі будзем імкнуцца займець тое Неба. Дык, калі ласка, не губляй надзеі, аддайся ў апеку Бога і Маці Божай. Яна – Пасрэдніца ласкаў. Яна заступаецца за нас перад сваім Сынам, за нас, сваіх дзяцей... Нашыя цярпенні – гэта пэўнага роду чысцец ужо ў гэтым жыцці дзеля таго, каб па смерці мы маглі вечна цешыцца Бясконцай Любоўю».
АХВЯРА ЗА ПЕРАПРАШЭННЕ
Мілена Кіндзюк у артыкуле «Новая польская стыгматка», які быў апублікаваны ў польскім часопісе «Ksiega swietych», №4 за 2003 г., піша пра аб’яўленне Пана Езуса сястры Вандзе: «Аб’явіўся ёй Пан Езус, які скардзіўся, што «не кожны святар хоча быць другім Хрыстом», і што частка святароў «адрываецца ад крыжа (...) Тады з крыжа сочыцца кроў для кампенсацыі». Хрыстус казаў таксама сястры Вандзе пра боль, які Ён перажывае з прычыны святарскай нявернасці, іхняй холаднасці. Пераконваў яе таксама ў нейкай надзвычайнай гатоўнасці выказаць ім сваю міласэрнасць і прабачыць правіны». Ксёндз Часлаў Барвіцкі таксама пісаў у адным з лістоў Ганне Дубовік пра тое, што сястра Ванда аднойчы, калі малілася ў лучайскім касцёле, мела аб’яўленне з Неба пра тое, што яго, кс. Часлава, чакае вязніца, але што ён вернецца з яе жывым. Магчыма, менавіта гэтае прадказанне стрымала яго ад уцёкаў пасля таго, як добрыя людзі папярэдзілі пра хуткі арышт.
ПА ВЕЧНУЮ ЎЗНАГАРОДУ Сястра Ванда Банішэўская памерла 2 сакавіка гэтага года ва ўзросце 96 гадоў. У жалобным набажэнстве, якое адбылося ў капліцы сясцёр у Хыліцах, удзельнічалі законніцы, святары, а таксама сваякі памерлай і шмат вернікаў. Пахавальнымі ўрачыстасцямі кіраваў ксёндз біскуп Мар’ян Дусь. Быў таксама зачытаны ліст ксяндза кардынала Генрыка Гульбіновіча, у якім ён пісаў: «Сястры Вандзе я ўдзячны за многае. Яна падрыхтоўвала мяне да першай Святой Камуніі, навучыла служыць на Святой Імшы, сябравала з маімі бацькамі. Узлюбленая Богам, па-асабліваму адораная надзвычайнымі дарамі, яна адышла па вечную ўзнагароду ў небе». ...Кажуць, яна часта любіла называць сябе лясной канваліяй. Яна верыла, што ў небе будзе мець больш магчымасцяў дапамагаць людзям і выпрошваць для іх у Пана Бога патрэбныя ласкі, зрэдку скідваючы на зямлю пялёсткі канвалій. Магчыма, дарагі чытач, калі-небудзь маленькі белы пялёстак Божай ласкі, атрыманы праз заступніцтва гэтай вялікай цярплівіцы і ахвярніцы, спадзе і на твой жыццёвы шлях. Тым больш што Ванда Банішэўская нарадзілася, як і мы з табою, на нашай шматпакутнай зямлі і сама цудоўна зведала за жыццё, што такое боль, цярпенне, горыч несправядлівасці. Усё гэта яна перамагала трывалаю малітваю. Будзем жа вучыцца ў яе высокаму ўменню заўсёды заставацца вернымі Богу і свайму пакліканню.
Ірына Жарнасек
|
|
|