«ЁН ЗАНЯСЕ ІМЯ МАЁ НАРОДАМ...»

Караваджо.
Навяртанне святога Паўла.

Родны горад св. Паўла Тарс, які размяшчаўся на важных камунікацыйных шляхах, меў не толькі матэрыяльныя багацці, але і інтэлектуальныя. У горадзе знаходзіўся універсітэт, на які ўплывалі эліністычная навука і культура, у прыватнасці, у філасофіі пераважаў платанізм.

Практычна нічога не вядома пра бацькоўскі дом Саўла, пра атмасферу, у якой ён вырас, таму што сам ён не пакінуў ніякіх звестак пра гэта. Дакладна тое, што бацька Саўла быў артадаксальным габрэем. Маючы рымскае грамадзянства, ён і яго жонка, безумоўна, не былі беднымі плебеямі. Бацька Саўла займаўся вырабам палаткаў, і сын дапамагаў яму ў гэтым.

Верагодней за ўсё, што з пяцігадовага ўзросту Саўла пачалі навучаць біблійным навукам, а з дзесяці гадоў ён ужо ўдзельнічаў у дыскусіях на рэлігійныя тэмы. Пятнаццацігадовым хлопчыкам Саўл выехаў у Ерузалем, каб прайсці традыцыйныя этапы юдаістычнай адукацыі. Яго настаўнікам стаў «ліберальны» рабін Гамаліэль, які, верагодна, прыхільна ставіўся да хрысціянства (яго праціўнікам быў рабін Гілель, аўтар выслоўя «Не рабі іншаму таго, што і табе было б няміла»). Навучаючыся пад кіраўніцтвам Гамаліэля, Саўл стаў габрэйскім настаўнікам і цалкам прысвяціў сябе служэнню юдаізму.

Яшчэ падлеткам ён прысутнічаў пры мучаніцкай смерці св. Стэфана, забітага камянямі. Пра гэта апавядаецца ў Дзеях Апосталаў: «Я ж сказаў: Пане, яны ведаюць, што гэта я кідаў у астрог ды біў па сінагогах тых, хто верыў у Цябе, а як пралівалася кроў Стэфана, сведкі Твайго, дык і я стаяў там, і пахваляў забойства яго, ды сцярог вопратку тых, што яго забівалі» (пар. Дз 22, 19–20).

Будучы маладым фарысеем Саўл пагаджаўся з забойствам св. Стэфана. Пра гэта піша таксама св. Лука: «Саўл жа ўхваляў забойства яго» (пар. Дз 8, 1). Больш за тое, ён з вялікаю стараннасцю ўдзельнічаў у пераследаванні хрысціянаў. «Саўл усё яшчэ жыў пагрозамі і забойствамі вучняў Пана. Ён прыйшоў да першасвятара і папрасіў у яго лісты да сінагогаў у Дамаску, каб, калі знойдзе якіх-небудзь прыхільнікаў гэтага шляху, мужчын ці жанчын, мог звязаць іх і прывесці ў Ерузалем» (Дз 9, 1–2).

Вяртанне зроку Паўлу.
Старажытная мініяцюра.

Акрамя таго, ён быў членам Высокай рады, якая санкцыянавала знішчэнне хрысціянаў. Св. Лука ў Дзеях Апосталаў пісаў: «А Саўл нішчыў Касцёл, уваходзіў у дамы, забіраючы мужчын і жанчын і кідаючы іх у вязніцу» (Дз 8, 3).

Такое варожае стаўленне Саўла да хрысціянаў вынікае з таго факту, што ён быў артадаксальным габрэем, які чакаў прыходу Месіі — збаўцы Ізраэля. Зрэшты, менавіта такім было галоўнае заданне фарысея — клапаціцца пра чысціню сваёй рэлігіі. У такой сітуацыі не было месца хрысціянству, якое належала знішчыць, і за гэта Саўл узяўся вельмі старанна. Пасля канчатковага «ачышчэння» Ерузалема ад хрысціянаў Саўл звярнуўся да першасвятара, каб той дазволіў яму выправіцца ў Дамаск, дзе можна было б працягваць гэтую знішчальную і крывавую справу, бо Саўл даведаўся, што менавіта там схавалася шмат паслядоўнікаў Хрыста.

Аднак па дарозе ў Дамаск адбыліся незвычайныя здарэнні, якія дакладна апісвае св. Лука ў Дзеях Апосталаў (Дз 22, 6–21). Яны прывялі да поўнага перамянення і навяртання Саўла, які вядомы нам пад імем Павел як Апостал народаў, або трынаццаты Апостал.

Апостал Павел у вязніцы.

«Калі я быў у дарозе і набліжаўся да Дамаска, раптам каля поўдня заззяла вакол мяне вялікае святло з неба. Я ўпаў на зямлю і пачуў голас, які казаў мне: Саўле, Саўле, чаго ты пераследуеш Мяне? Я адказаў: Хто ты, Пане? Ён сказаў мне: Я — Езус Назаранін, якога ты пераследуеш. Тыя, хто быў са мною, бачылі святло, але не чулі голасу таго, хто гаварыў са мною. Тады я сказаў: Пане, што мне рабіць? А Пан сказаў мне: Устань і ідзі ў Дамаск, і там табе будзе сказана пра ўсё, што трэба табе рабіць. Паколькі я перастаў бачыць ад бляску таго святла, мае спадарожнікі прывялі мяне за руку ў Дамаск. Нейкі Ананія, чалавек пабожны паводле Закону, пра якога ўсе жыхары юдэйскія добра сведчаць, прыйшоў да мяне і, стаўшы, сказаў мне: Браце Саўле, будзь зноў відушчы. І ў той жа момант я ўбачыў яго. Ён жа сказаў мне: Бог айцоў нашых прадвызначыў цябе, каб ты спазнаў волю Ягоную, каб убачыў Справядлівага і пачуў голас з вуснаў Ягоных, бо ты будзеш сведкай Яму перад усімі людзьмі ў тым, што ты бачыў і чуў. А цяпер чаго ты марудзіш? Устань, ахрысціся і змый грахі свае, паклікаўшы імя Езуса. Калі ж я вярнуўся ў Ерузалем ды маліўся ў храме, апынуўся я ў захапленні і бачыў Яго, і Ён сказаў мне: Спяшайся ды ідзі хутчэй з Ерузалема, бо тут не прымуць сведчання твайго пра Мяне. Я ж сказаў: Пане, яны ведаюць, што гэта я кідаў у астрог ды біў па сінагогах тых, хто верыў у Цябе, а як пралівалася кроў Стэфана, сведкі Твайго, дык і я стаяў там, і пахваляў забойства яго, ды сцярог вопратку тых, што яго забівалі. І Ён сказаў мне: Ідзі, бо Я далёка пашлю цябе, да язычнікаў» (пар. Дз 22, 6–21).

У Дамаску Саўл жыў у доме Юды, на вуліцы Простай, якая існуе да цяперашняга часу. Ананію ж Пан з’явіўся яшчэ раней, выбраўшы гэтага вернага вучня за свайго пасрэдніка і загадаўшы яму пайсці да Саўла. Аднак Ананія выказаў свае сумненні адносна вядомага пераследніка хрысціянаў. Тады Пан адказаў яму: «Ідзі, бо гэты чалавек маё выбранае начынне. Ён занясе імя Маё народам, каралям і сынам Ізраэля. Я пакажу яму, колькі ён павінен выцерпець дзеля Майго імя» (Дз 9, 15–18).

Пасля гэтых падзеяў — навяртання і хросту — Павел пакінуў Дамаск, на тры гады адправіўшыся ў Арабію, у пустыню, дзе ён пазнаваў вучэнне Езуса. Пасля вяртання ён пачаў аддана абвяшчаць Божае слова. Вестка пра гэта хутка дайшла да габрэйскага старшыні, у выніку чаго кароль Дамаска загадаў арыштаваць Паўла, але вучні выратавалі свайго настаўніка: «узяўшы яго ўначы, спусцілі праз мур у кашы» (пар. Дз 9, 25). Павел вярнуўся ў Ерузалем, дзе сустрэў св. Пятра, але не выклікаў даверу ў хрысціянаў, бо тыя, ведаючы яго мінулае, усё яшчэ баяліся Паўла. Яму даў прытулак Юзаф Барнаба. Ведаючы таямніцу яго навяртання, Барнаба правёў Паўла да Апосталаў і пацвердзіў праўду пра яго сваім аўтарытэтам. Неўзабаве ў сувязі з чарговаю хваляю пераследаванняў Павел з групаю хрысціянаў пакінуў Ерузалем і адправіўся ў Цэзарэю, затым на караблі — у Антыёхію Сірыйскую, адкуль пешшу вярнуўся ў родны Тарс, дзе прабыў некалькі гадоў.