«МОЙ ШЛЯХ ДА БОГА»

10 снежня на 55-м годзе жыцця адышоў у вечнасць ксёндз Міхал Сапель, першы пробашч ім жа адроджанай парафіі Найсвяцейшай Тройцы (святога Роха) на Залатой Горцы ў Мінску, у якой кс. Міхал у апошні час служыў вікарыем. 13 снежня ў гэтым касцёле адбылося жалобнае набажэнства і святая Імша за спачылага святара. «Яму шмат у чым даводзілася быць першым, а першаму заўсёды найцяжэй», — сказаў біскуп Юрый Касабуцкі падчас казання на гэтай развітальнай літургіі, і з гэтым нельга не пагадзіцца… Ксёндз Міхал Сапель быў сапраўдным ахвярным рупліўцам на ніве беларускага каталіцкага адраджэння і таму назаўсёды застанецца ў яго гісторыі і ў нашай удзячнай памяці… Шаноўныя чытачы, у гэтым нумары мы друкуем інтэрв’ю з кс. Міхалам Сапелем, запісанае 18 верасня 2018 года, у якім ён шчыра і непасрэдна распавядае пра свой шлях да Бога і пра сваё святарскае служэнне. Пачуйма яго жывы голас і падзякуйма яшчэ раз Пану Богу за дар гэтага ахвярнага святара і чалавека для ўсіх нас і для Каталіцкага Касцёла ў Беларусі. Рэд.

Кс. Міхал Сапель нарадзіўся 17 лістапада 1967 г. у Браславе. Яго бацька, Канстанцін, быў праваслаўным, а маці, Леакадзія, у дзявоцтве Васілеўская, — каталічкаю. У сям’і Сапеляў было два хлопцы: Аляксандр і Міхал. У бацькоўскім доме ім была перададзена вера, і асабліва пра гэта клапацілася маці. З ранняга дзяцінства хлопцы ўдзельнічалі ў святой Імшы ў браслаўскім касцёле, дзе яны прынялі святыя сакрамэнты. Міхал служыў падчас святой Імшы як міністрант і ўдзельнічаў у катэхезе, якую патаемна праводзілі сёстры эўхарысткі. Час сярэдняй школы, асабліва яе апошнія гады, вызначаўся для Міхала адвагаю ў абароне веры і вернасцю рэлігійным прынцыпам. Актыўны ўдзел у жыцці парафіі і таемнай рэлігійнай дзейнасці, а таксама сведчанне жыцця нязломнага пробашча парафіі кс. Чэслава Вільчынскага і катэхеткі с. Разаліі сфармавалі ў маладым Міхалу сталую хрысціянскую пазіцыю. Адчуўшы святарскае пакліканне, пасля заканчэння сярэдняй школы ў 1984 г., ён вырашыў паступаць у духоўную семінарыю ў Рызе. Як параіў хлопцу кс. Вільчынскі, ён пачаў вучобу ў медвучылішчы ў Дыненбургу (сучасны Даўгаўпілс) у Латвіі, каб атрымаць прапіску і мець права падаць дакументы ў семінарыю. У 1985 г. Міхал без перашкодаў паступіў у духоўную семінарыю, якую скончыў у 1990 г. ва ўзросце 22-х гадоў. З-за вялікай патрэбы ў святарах, дзякуючы спецыяльнай дыспэнсе, выдадзенай Янам Паўлам ІІ, 27 мая 1990 г. ён атрымаў прэзбітэрскае пасвячэнне ў касцёле св. Альберта за Дзвіною з рук біскупа Вільгельмса Нукшса. Потым кс. Міхал вярнуўся ў Беларусь і быў скіраваны ў парафію Узвышэння Святога Крыжа на Кальварыі ў Мінску.

Яшчэ служачы вікарыем на Кальварыі, па даручэнні біскупа Тадэвуша Кандрусевіча кс. Міхал пачаў арганізоўваць беларускамоўную парафію пры касцёле Найсвяцейшай Тройцы (св. Роха) на Залатой Горцы ў Мінску і праз год стаў яе першым пробашчам. Разам з тым у 1990–1996 гг. ён служыў у парафіі Маці Божай Ружанцовай і св. Дамініка ў Ракаве, а ў 1993–1994 гг. і ў парафіі Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі ў Заслаўі. Кардыналам Казімірам Свёнткам кс. Міхал быз прызначаны старшынёй Літургічнай камісіі, якая займалася перакладам літургічных тэкстаў на беларускую мову. Пад яго кіраўніцтвам у 2004 г. быў выдадзены «Рымскі Імшал для дыяцэзій на Беларусі». У 1991–2004 гг. кс. Міхал таксама выконваў функцыі першага дырэктара дабрачыннай арганізацыі Caritas у Мінску. Дзякуючы гуманітарнай дапамозе і супрацоўніцтву з Caritas-Linz (Аўстрыя) яму ўдавалася задавальняць пільныя патрэбы многіх людзей: ён прычыніўся да стварэння цэнтра для анкалагічна хворых дзяцей у Ляскоўцы пад Мінскам. Амаль усё сваё святарскае жыццё кс. Міхал Сапель служыў у парафіі Найсвяцейшай Тройцы (св. Роха) у Мінску.

— Ксёндз Міхал, як фармаваўся Ваш шлях хрысціянскага, а потым і святарскага жыцця?

— Калі я стаў дарослым, то змог свядома ацаніць сваё дзяцінства і сям’ю, у якой я нарадзіўся. Мой бацька паходзіў з хутара. Там, сярод прыроды і простага, але нялёгкага жыцця сфармавалася яго асоба. Цяжка было здабыць «капейку», таму бацька стараўся ўсё рабіць сваімі рукамі і так паступаў аж да самай старасці. Дзякуючы курсам, якія скончыў у арміі, ён мог адрамантаваць амаль усё: матацыкл, тэлевізар, у яго добра атрымліваліся сталярныя працы і ўсё, што можна было зрабіць уласнымі рукамі. У бацькі было вялікае жаданне і здольнасць гэтым займацца. Аналізуючы сваё жыццё, я зразумеў, што ува мне таксама ёсць нешта ад хутараніна. <...>

Маці падчас вайны перажыла душэўную траўму — была сведкаю таго, як гарэла яе родная вёска пад Браславам. З таго часу аж да ўрачыстасці Усіх Святых людзі, у тым ліку і мая мама, жылі ў лесе. Аднойчы я спытаў у яе, як выглядала жыццё ў лесе. Мая бабуля, апроч мамы, мела яшчэ дваіх дзяцей, якіх трэба было выкарміць. Бабуля памерла. Мама засталася сіратою. Менавіта пра часы вайны ў бацькоўскім доме ніколі не было размоваў. Святкавалі з народам Дзень Перамогі <...>, радаваліся, што могуць жыць у мірныя часы, мець працу і працаваць. <...>

Выхаванне, якое я атрымаў у бацькоўскім доме, адрозніваецца ад падыходу да выхавання сёння. Сучаснае дзіця быццам закрываецца на актыўнасць — у маім дзяцінстве так не было. Бацькі казалі толькі раз, а я ведаў, што трэба ісці да канца, лепш зрабіць, і чым хутчэй, тым лепш, і няважна, што, — я ведаў, што лепш будзе, калі я зраблю тое, што мне загадалі.

Бацькі не патрабавалі шмат, але калі і патрабавалі, то катэгарычна. Мяне выхоўвалі ў строгасці і свабодзе. Маці казала так: «Я працую на рыбным камбінаце, дождж лье, палівае маіх дзяцей, і яны растуць». Тады, калі я пачаў хадзіць у касцёл, з’явілася і касцёльнае выхаванне. Сястра Разалія — гэта быў для мяне прыклад, але яна была строгаю і патрабавальнаю. Расказвала, што яшчэ маладой дзяўчынаю ўцякла з дома ў кляштар у Друі.

Важны момант выхавання ў бацькоўскім доме — каму першаму паставіць талерку. <...> Марыя, калі б налівала суп, каму першаму паставіла б талерку: Юзафу ці Езусу? Старэйшыя скажуць, што Юзафу. І так ёсць. Трэба шанаваць старэйшых. Як навучыць дзіця чысціць боты? Часцей даваць яму анучу, каб мыла падлогу, і тады яно само пачне чысціць боты. Многія рэчы вельмі простыя, але ўсё пачынаецца з малых рэчаў.

Напрыклад, маці падарыла мне новую кашулю або аднойчы сказала: «Прыгатую святочны стол на твой дзень нараджэння — гэта будзе мой падарунак для цябе. А ты запрасі каго захочаш». Ці ж гэта не падарунак? Дзіця будзе адчуваць, што ў яго ёсць дом і што яно атачонае клопатам.

Памятаю, калі мне было 12 гадоў, маці спытала, ці хацеў бы я, каб яна што-небудзь купіла мне на дзень нараджэння. Я папрасіў фотаапарат. Безумоўна, адзін з самых танных, але такі, каб я мог рабіць здымкі. Я запісаўся ў фотаграфічае кола, і гэта дапамагло мне ў развіцці. У савецкія часы былі розныя колы па інтарэсах, каб дзеці маглі развіваць свае таленты. Спачатку я хадзіў у кола лялечнага тэатру, а потым мама запісала мяне ў дзіцячае тэатральнае кола ў мясцовым клубе. Пазней мяне яшчэ прынялі ў дарослае тэатральнае кола, дзе я іграў ролю «пацана» ў спектаклі для дарослых. Мы ігралі твор Астроўскага «Свае людзі». Што мне гэта дало ў жыцці? Я толькі потым зразумеў, як Пан Бог мяне вёў. Здавалася б, Браслаў — гэта малы, правінцыйны гарадок, але адчуванне сцэны падобнае да адчування алтара ў святыні, толькі алтар — гэта месца сакральнага дзеяння. І калі з дзяцінства я выхоўваўся «для сцэны» і для дзеяння, то рухі і словы фармаваліся ўва мне ўжо з дзяцінства. Я таксама іграў у духавым аркестры, а спяваць, напрыклад, «Гадзінкі», вучыўся толькі ў касцёле з сястрой Разаліяй. У касцёле тады існаваў чатырохгалосы хор. Ксёндз Вільчынскі вельмі клапаціўся пра прыгажосць спеваў і арганнай музыкі. <...>

Малітве я вучыўся ад бацькоў. Яны перадалі мне такі спосаб малітвы, якім маліліся самі. Я, напрыклад, калі праводжу пахаванне, то кажу людзям: «А цяпер памолімся так, як кожнага з вас навучылі бацькі», бо ў пахаванні часта ўдзельнічаюць і праваслаўныя, і католікі, хтосьці ведае малітвы на польскай мове, хтосьці на беларускай. Кожны з удзельнікаў прамаўляе малітву «Ойча наш» так, як умее.

Напрыклад, у бацькоўскім доме я вучыў малітвы на польскай мове, старэйшы брат пісаў мне польскія словы кірыліцаю. Маці малілася на польскай мове і гэтаму навучыла мяне. Адно хацелася б сказаць — што маці ніколі не прымушала мяне маліцца. Ніколі! Памятаю, як яна казала мне: «Хадзем, сынок, памолімся». Заўсёды запрашала, ніколі не было прымусу. Маці была вельмі занятая і вучыла мяне маліцца так: сама, напрыклад, абірала бульбу і казала: «Паўтарай за мною: Ojcze nasz, ktorys jest w niebie… »

Памятаю з дзяцінства, што ў касцёле нельга было нават падумаць пра тое, што дзіця можа круціцца. Я сам быў даволі жвавым хлопчыкам. Мой дзядуля працаваў качагарам у будынку насупраць браслаўскага касцёла, і мама падчас святой Імшы неаднойчы выводзіла мяне са святыні і вяла да дзядулі.

Мой бацька быў праваслаўным. Я за многае ўдзячны яму. Ён ніколі не ўжываў у адносінах да мяне або майго брата цялесных пакаранняў, гэтым займалася мама, але здаралася тое вельмі рэдка. Бацька гаварыў павольна, але трапна, і гэта ўздзейнічала на маю свядомасць лепш, чым цялесныя пакаранні. Ці навучаў: «Сынок, не шукай дурнейшых за сябе». Менавіта гэтыя сітуацыі далі мне разуменне таго, як трэба паводзіць сябе ў адносінах да іншых людзей: ведаць сваё месца і памятаць пра прынцып субардынацыі. Няважна, хто ты: святар, міністрант, і што можаш сядзець за адным сталом нават з біскупам, але паводзь сябе адпаведна таму, хто ты, напрыклад, міністрант. Прытрымлівайся добрага ўзроўню міністранта… і гэтак далей.

Я рыхтаваўся да першай споведзі і Першай святой Камуніі патаемна. Мама расказвала, што, калі прыйшоў час падрыхтоўкі да Першай святой Камуніі, яна спачатку сама пайшла да сясцёр эўхарыстак, да сястры Разаліі, і прасіла, каб мяне прынялі на лекцыі па рэлігіі. Сёстры павінны былі пераканацца, што людзі, якія да іх звярталіся, не былі шпіёнамі, бо многія тады супрацоўнічалі з КДБ. І хоць гэта быў маленькі горад, але тое, што адзін на другога даносіў, было ва ўсім Савецкім Саюзе. Бо яны ж «працавалі», і таму павінны былі дзяліцца адпаведнай інфармацыяй: як касцёл працуе, як дзеці вучацца рэлігіі, як сёстры і ксёндз служаць… Вельмі добра памятаю, што катэхезы адбываліся ў прыватных дамах і кватэрах. Заняткаў было няшмат (10 ці 12), але кожны з іх я памятаю да сённяшняга дня. Першая святая Камунія адбывалася патаемна а 7-й раніцы, бо тады чыноўнікі яшчэ спалі. <...>

Сястра Разалія жыла ў доме, але сёстры не маглі насіць габітаў, а таксама хадзілі на працу, каб забяспечыць сябе. У мяне было некалькі аднакласнікаў, якіх мамы таксама вадзілі ў касцёл.

Апроч планавых урокаў, адзін адводзіўся на выхаваўчую гадзіну, а яшчэ адзін дадатковы ўрок — на так званую палітінфармацыю. Менавіта на гэтым уроку настаўніца пачала даймаць адну з маіх аднакласніц пытаннямі, чаму яна ходзіць у касцёл. Дзяўчына ўстала — моцная была — і адказала: «А што? Я толькі адна хаджу ў касцёл? І гэты ходзіць, — на ўсіх паказала, — і гэты, і гэты… Чаму Вы толькі ў мяне пытаецеся?» Памятаю, што я сядзеў за другой партай. Настаўніца падышла, нахілілася нада мною і з вялікім здзіўленнем і раздражненнем сказала, каб мяне засароміць перад усімі: «Сапель, і ты ходзіш у касцёл?!» Я быў тады толькі ў другім класе. Памятаю, што я тады моцна перапужаўся: у Савецкім Саюзе дзіця, хоць і выхоўвалася ў сям’і, але было «дзяржаўным», а гэта было «ўдарам» у самы падмурак грамадства, якім з’яўляецца сям’я.

У наступную нядзелю пасля гэтага здарэння, калі маці падганяла нас, кажучы, што трэба ўжо ісці ў касцёл, я схаваў адзін боцік і рабіў выгляд, што не магу яго знайсці, а ў мяне была толькі адна пара ботаў і адна адзежка. Маці, не маючы часу на пошукі, сказала, каб гэты раз я застаўся дома. Я ўздыхнуў з палёгкаю і падумаў: «Гэта нядзеля ўжо прайшла».

Пры касцёле існаваў падпольны тэатр. Сустрэчы і рэпетыцыі адбываліся па дамах. З нагоды ўспаміну святога Мікалая мяне запрасілі на спектакль пра святога Тарцызія. Памятаю яго да сённяшняга дня. Святы Тарцызій — гэта хлопец, які насіў святую Камунію ў рымскія катакомбы. Падчас вялікага пераследу ў першыя стагоддзі хрысціянства паслядоўнікі Езуса ў Рыме падвяргаліся ганенням і арыштам. Перад смерцю іх вялікім жаданнем было хаця б адзін раз прыняць святую Камунію. Святароў і дыяканаў, якія прыносілі вязням Камунію, хутка выкрывалі і забівалі. Іншыя ўкрываліся ў катакомбах. Малады адважны хлопец па імені Тарцызій быў акалітам і праносіў святую Камунію, укрытую пад плашчом, у вязніцы. А паколькі яму было толькі 12 гадоў, ён не выклікаў падазрэнняў у турэмных вартаўнікоў. Аднойчы, калі ён праносіў укрыты пад плашчом Найсвяцейшы Сакрамэнт, яго моцна пабілі, у выніку чаго хлопец памёр. Хутка яго абвясцілі мучанікам і апекуном міністрантаў і акалітаў. Знаёмства з жыццярысам святога Тарцызія падчас спектаклю духоўна вельмі ўмацавала мяне. Яшчэ адной падзеяй, якая таксама пакінула ўва мне глыбокі духоўны след, быў жыццярыс святога Максімільяна Кольбэ, пра якога я даведаўся са слайдаў пад назваю «Дзве кароны», што прывёз і паказаў нам дыякан Францішак Грынкевіч. Гэта быў для нас, дзяцей, фільм, які нас умацаваў. Я магу з упэўненасцю сказаць, што пад уплывам гэтых духоўных прыкладаў ува мне адбылося навяртанне. Я быў ужо ў пятым класе.

Аднойчы я сказаў маме, што хачу пайсці на споведзь, а ў касцёле было дзве ці нават тры святыя Імшы ў будні дзень — так шмат было інтэнцый: цэлебраваліся пахавальныя святыя Імшы ці Імшы ў гадавіну смерці. Пасля святой Імшы ксёндз Вільчынскі сеў у канфесіянал і пачаў спавядаць. Я прыступіў да споведзі, і гэтак распачаўся мой асабісты шлях да Бога. Аднойчы ў нядзелю аказалася, што перад адной Імшой у касцёле не было ніводнага міністранта. Сястра Разалія, бачачы мяне ў касцёле, запрасіла мяне ў сакрыстыю, апранула ў комжу і загадала мне служыць ксяндзу пры алтары падчас святой Імшы. Як званіць, што і як рабіць, я не ведаў. Святая Імша тады была яшчэ на лаціне, таму трэба было ўважліва назіраць, што ксёндз робіць пры алтары. Адначасова я глядзеў і на сястру, якая з сакрыстыі паказвала мне, што і калі мне трэба рабіць. Так пачалося маё служэнне міністранта, а маё навяртанне ўмацоўвалася, асабліва падчас маёвых набажэнстваў. Разам з дзецьмі я стаяў перад алтаром, у нас былі сшыткі, а ў іх — польскія словы літаніі, напісаныя кірыліцаю. Так мы і спявалі. Памятаю, што потым дома я сказаў маці, што ў нядзелю пасля Сумы будзе маёвае набажэнства, і я пайду на яго ў касцёл. Маці паглядзела на мяне і адказала: «Не, калі ісці, то спачатку трэба быць на святой Імшы, а потым застацца на маёвае набажэнства». Менавіта маці так скіравала мяне. Такім чынам, пачалося з Сумы, потым я заставаўся на Ватыву і Суму, а пазней ужо ў кожную нядзелю я быў на трох святых Імшах: у 8:00, у 10:00 і ў 12:00. Пасля святой Імшы сёстры заўсёды запрашалі мяне на сняданак, і гэтак я зжыўся з эўхарысткамі.

Пазней мы пачалі ездзіць са спектаклямі ў розныя парафіі, у тым ліку і ў Крывічы, дзе пробашчам быў ксёндз Францішак Грынкевіч. Дыяканам ён быў у Браславе на практыцы, а потым як новапрэзбітэр адпраўляў Прыміцыўную святую Імшу і ўдзяляў усім благаслаўленне. Так спачатку мы даехалі да Княгініна, дзе парафіяне чакалі нас на аўтамабілях, каб завезці ў касцёл у Крывічах. Аказалася, што на гэтым жа цягніку ехалі два настаўнікі з нашай браслаўскай школы. Адзін з іх адразу ж данёс, што «рэлігійныя католікі кудысьці там ездзілі…» На наступны дзень падчас урока ў школе мяне выклікала дырэктарка і строга сказала: «Сапель, калі ты не скажаш, куды вы ездзілі, я буду вымушана патэлефанаваць у „Комитет государственной безопасности“». Я адказаў, што мы паехалі на экскурсію, і на гэтым жа цягніку, які ехаў з Мінска, вярталіся, а разам з намі вярталіся і настаўнікі. Я быў ужо настолькі загартаваным, што дырэктарка нічога не западозрыла.

Праз нейкі час сястра Разалія захварэла. Трэба было дапамагчы і правесці катэхезу для малодшых дзяцей. У нас былі групы па вёсках і ў Браславе. Ксёндз Вільчынскі раз на год арганізоўваў урачыстасці Першай святой Камуніі і стараўся, каб яна адбывалася заўсёды ў Марыйнае свята: свята Маці Божай Анёльскай або Шкаплернай. Гэтак нас фармавалі ў духоўнасці Марыйнай і Эўхарыстычнай. Да сённяшняга дня захаваліся здымкі многіх групаў (каля 150–250 чалавек) з урачыстасці Першай святой Камуніі. Усе апранутыя ў белае адзенне, і гэта ў такія цяжкія камуністычныя часы! Людзі казалі ксяндзу Вільчынскаму і сястры Разаліі не арганізоўваць такія ўрачыстасці, бо баяліся, што ўлады могуць зачыніць касцёл. Пасля вайны касцёл у Браславе ўжо зачынялі на некалькі месяцаў, тады там высыпалі збожжа, бо з касцёла хацелі зрабіць калгасны склад. Калі прыязджалі трактары са збожжам, людзі не ўпускалі іх, загароджвалі ўезд да касцёла. Людзі баранілі касцёл, і яго вярнулі. Потым, калі ў касцёле змянялі падлогу, шмат збожжа знаходзілі паміж дошкамі. <...>

Калі я быў юнаком, у доме сясцёр адбывалася сустрэча дзяцей са святым Мікалаем, а потым нават і ў касцёле, толькі яшчэ за зачыненымі дзвярыма. У прынцыпе ў Новы год усе святкавалі, і ніхто нас не кантраляваў. Менавіта тады, калі я іграў ролю святога Мікалая, біскупа, я ўпершыню апрануў сутану.

У Савецкім Саюзе кожнае малое мястэчка мела ў кіраўніцтве некалькі працаўнікоў КДБ, якія правяралі дакументы і рэгістрацыю. У той час прыехалі да нас сёстры эўхарысткі, якія працавалі ў Грузіі і іншых мясцовасцях, дзе атрымалі вышэйшую адукацыю. Таму тыя, хто адказваў за рэгістрацыю і правяраў пашпарты, здзіўляліся: як так, асобы з вышэйшай адукацыяй прыехалі ў такі маленькі гарадок! Але сёстры прыехалі на кароткі тэрмін, таму не мусілі мець часовай рэгістрацыі. Аднойчы ў доме сясцёр, унізе ў пакоі, як заўсёды, павінна была адбыцца катэхеза. Не ведаю, чаму, але гэта было выразнае Божае натхненне, і сёстры сказалі, каб дзеці схаваліся на паддашку. Яны ўзышлі туды па драбіне. Сястра Разалія села каля акна, а другая сястра паспела пераставіць драбіну ў іншае месца і пільнавала каля ўваходных дзвярэй. Калі прыйшлі прадстаўнікі ўладаў, яны здзівіліся, што нікога з дзяцей няма. У той жа момант з другога ўваходу ў дом з боку возера я саджаў па некалькі дзяцей у лодку і адвозіў іх у іншае месца, з якога яны маглі бяспечна вярнуцца ў свае дамы. Астатнія дзеці хаваліся на паддашку. Калі кантралёры выйшлі з дома сясцёр, сястра Разалія ледзь не страціла прытомнасць, бо за навучанне дзецей яе маглі арыштаваць і пасадзіць у турму. <...>

У мае часы не было фізічнага ціску, але ўлады выкарыстоўвалі псіхічны ціск. Паводле закона Савецкага Саюза, святару нельга было сам-насам размаўляць з дзіцем да 16-ці гадоў, неабходна было рабіць гэта ў прысутнасці аднаго з бацькоў ці настаўніка. КДБ-шнікі дзейнічалі звычайна нечакана: яны без папярэджання выклікалі вучняў старэйшых класаў, асабліва хлопцаў, у райкам камсамола ці ў ваенкамат, а там ужо чакалі прадстаўнікі КДБ, каб з імі паразмаўляць. КДБ-шнікі мелі свае кабінеты нават у будынку міліцыі, і нават міліцыянты не мелі права ўваходзіць у тое памяшканне. Дзе ў такой сітуацыі можна было схавацца ў раённым цэнтры?

— Якім Вы запомнілі ксяндза Чэслава Вільчынскага?

— Калі пасля прэзбітэрскага пасвячэння ксёндз Вільчынскі ў 1967 годзе прыбыў у Браслаў, я ў тым годзе нарадзіўся. Ён мяне хрысціў, а потым удзяляў і іншыя святыя сакрамэнты, а калі прыйшоў час, адправіў мяне ў семінарыю. <...> Ён казаў няшмат, але калі ўжо казаў, то так, што яго словы траплялі проста ў сэрца. Найбольш ён прамаўляў сваім жыццём.

Памятаю, што ксёндз Вільчынскі так казаў пра працу святароў у парафіях: «Адзін ксёндз як прыйдзе, то крыху „ўваб’е цвік“, другі як прыйдзе, то да паловы, а трэці ўваб’е да канца». Таму ўжо з дзяцінства мяне выхоўвалі рабіць тое, што неабходна, і рабіць гэта добра: «адзін сее, другі палівае, а трэці збірае ўраджай». Я ніколі не ведаў, што значыць падзеленая парафія, што такое плёткі і даносы. Ужо потым я даведаўся ад сясцёр, што ксёндз сказаў ім: «Па мне пазнаеце парафію». Ксёндз Вільчынскі ўсё трымаў глыбока ў сэрцы: «Калі ты не дазваляеш, каб злое выйшла наверх, то можна сказаць, што гэтага быццам і няма». <...>

Калі некаторыя старэйшыя жанчыны прыходзілі ў сакрыстыю і прыносілі якую-небудзь плётку, ксёндз Вільчынскі выслухоўваў іх, і на гэтым канец. Ён ніколі не каментаваў, не падтрымліваў гэтыя тэмы і не пабуджаў да размовы, і жанчына, бачачы, што няма працягу, засаромленая, сама змаўкала і больш не ўздымала гэтую тэму. Гэтак плёткі перасталі хадзіць па парафіі. Я не чуў, каб у маёй роднай парафіі, дзе я рос, такія рэчы мелі месца. Я прыходзіў у касцёл як дамоў, адчуваў сябе там як рыба ў вадзе. Усё было зразумела, празрыста. Быў адзін вораг — не ўлада, а ідэалогія — і ўсё было вельмі проста. <...>

Людзі мелі вялікую павагу да святароў, бо ўсведамлялі, што яны мусілі знесці дзеля Касцёла. У тыя часы «быць нармальным» азначала «быць святым». Святары шмат маліліся. Сведчанне іх веры заключалася ў тым, каб быць «нармальным» у веры.

Менавіта пад уплывам сведчання жыцця ксяндза Вільчынскага ўва мне нарадзілася пакліканне да святарства. Яго цвёрдая пазіцыя, сталасць, мужнасць і адвага ў імкненні да мэты ўмацоўвалі людзей у веры. Ён быў для нас, хлопцаў, недасягальным узорам. У тыя цяжкія часы, калі не хапала святароў, людзі сапраўды мелі моцную веру, таму для іх самым важным было тое, каб святар меў прэзбітэрскае пасвячэнне і мог удзяляць сакрамэнты, самае важнае — каб ён быў. Людзі не звярталі асаблівай увагі на рысы характару і нават чалавечыя слабасці святара, хоць сярод тагачасных святароў рэдка можна было заўважыць праяўленні слабасці. Быць ксяндзом — гэтага было дастаткова. Быць фізічна і проста быць ксяндзом. Святары ў падполлі рабілі тое, што маглі, а ўсё астатняе — гэта відавочнае дзеянне Духа Святога.

Я скончыў сярэднюю школу ў Браславе ў 1984 годзе ва ўзросце 16-ці гадоў. Калі я сказаў ксяндзу Вільчынскаму пра свой намер паступаць у семінарыю, пробашч, усведамляючы, што пасля падзеяў у школе ў мяне будуць вялікія цяжкасці, параіў мне знайсці працу ў Латвіі і атрымаць там прапіску, бо адтуль было прасцей паступіць у семінарыю. Я падаў дакументы ў медвучылішча ў Дыненбургу (цяпер Даўгаўпілс), за 50 км ад Браслава. Я вучыўся там год, жыў і інтэрнаце і атрымаў рэгістрацыю, а гэта значыла, што я ўжо падпарадкоўваўся ўпаўнаважанаму па справах рэлігіі ў Латвіі. Такім чынам, праз год вучобы ў 1985 годзе я падаў дакументы ў семінарыю ў Рызе і чакаў адказу.

Памятаю, што сабралася тады каля 60-ці кандыдатаў з розных рэспублік Савецкага Саюза. Спачатку быў праведзены просты экзамен, напрыклад, мяне папрасілі прамовіць Сімвал веры: «Веру ў Бога…» па-польску, па-руску ці па-латышску. Наступнае пытанне было: «Што такое грэх?» Гэта былі пытанні з катэхізісу, на якія я з лёгкасцю адказаў. Аднак найважнейшай у тыя часы для прыняцця ў семінарыю была рэкамендацыя пробашча, які павінен быў пацвердзіць, што ведае кандыдата і яго шлях веры, а таксама тую рэлігійную фармацыю, якую ён прайшоў. Рэкамендацыя пробашча была гарантыяй таго, што кандыдат не з’яўляецца засланцам службаў КДБ. Апроч гэтага, на прыняцце кандыдата ў семінарыю павінен быў выказаць згоду ўпаўнаважаны па справах рэлігіі, і я без перашкодаў з боку ўпаўнаважанага быў прыняты ў рыжскую семінарыю.

Калі я з’язджаў з бацькоўскага дома ў семінарыю, усё адбывалася ў вялікім сакрэце. Толькі бацькі і пробашч парафіі ведалі пра гэта. Маці, як і кожная маці, заўсёды суправаджала мяне малітваю. Яна разумела, што калі я звязаў сябе з Касцёлам, то ўсё будзе добра. У семінарыю мяне адвёз ксёндз Вільчынскі і па дарозе сказаў мне вельмі мудрыя словы: «Я вязу цябе толькі ў адзін бок — у семінарыю, а назад, як святар ці не як святар, вернешся сам». Гэта пабудзіла мяне да роздумаў. Я быў першым пасля вайны кандыдатам у семінарыю з браслаўскай парафіі. Гады семінарыі я ўспамінаю як вельмі добрыя і вясёлыя. Наступала «адліга», усё змянялася, і на даляглядзе з’яўлялася свабода. Я памятаю, што на трэцім курсе мы арганізавалі спектаклі. Я іграў ролю святога Тамаша Аквінскага. Паколькі гэты святы прадстаўлены ў іканаграфіі як даволі грузны манах, то, нягледзячы на тое, што я і так не наракаў на «недахопы» ва ўласным целе, клерыкі дадаткова абвязалі мяне падушкамі і апранулі на мяне доўгую пелерыну, каб я сапраўды мог выглядаць салідна і добра сыграць сваю ролю.

У 1989 годзе я атрымаў дыяканскае пасвячэнне, і мяне скіравалі на практыку ў парафію ў Жалудок, у Гродзенскую дыяцэзію. Пробашчам там быў ксёндз Пётр Барташэвіч, а вікарыем — яго выхаванец ксёндз Антоній Ханько. Раней, пасля другога курса семінарыі, я нядоўга быў у Адэльску, дзе пробашчам быў ксёндз Фелікс Сарока. У той час я быў сведкам абвяшчэння біскупскай намінацыі арцыбіскупа Тадэвуша Кандрусевіча. Мы ўдзельнічалі ў адпустовай святой Імшы ў Гудагаі, у санктуарыі Маці Божай, і, выходзячы з касцёла, заўважылі, што прыехаў ксёндз Тадэвуш Кандрусевіч з Гродна. Падчас абеду абвясцілі, што папа Ян Павел ІІ прызначыў біскупа для Беларусі, і што ім з’яўляецца прысутны сярод нас ксёндз Тадэвуш Кандрусевіч. Як дыякан я ўдзельнічаў у інгрэсе біскупа Кандрусевіча ў гродзенскую катэдру і быў у літургічным суправаджэнні спачатку ў Гродне, а потым і ў касцёле на Кальварыі ў Мінску. На інгрэс прыехала шмат біскупаў з Польшчы, а таксама некалькі з Літвы. Сабраліся натоўпы людзей. Біскупская намінацыя была для беларускіх католікаў вялікай падзеяй. Канец 80-х гадоў быў пікам працэсу «перабудовы». Адчувалася дэзарыентацыя сярод уладаў, ніхто нічога не разумеў. І нарэшце пачалі разбурацца моцна будаваныя на працягу дзясяткаў гадоў слупы камуністычнай дзяржавы. Мы ўсе адчувалі гэта і з радасцю віталі павеў свабоды, што станавілася да нас усё бліжэй, і ўпадак камуністычнага рэжыму.

Калі я скончыў семінарыю ў Рызе, мне было 22 гады, а паводле кананічнага права, каб атрымаць прэзбітэрскае пасвячэнне, трэба мець 24 гады. Рэктар семінарыі біскуп Вільгельмс Нукшс прасіў аб удзяленні мне дыспэнсы самога папу Яна Паўла ІІ, і яе вельмі хутка прыслалі з Ватыкана. Прэзбітэрскае пасвячэнне я атрымаў 27 мая 1990 года ў касцёле святога Альберта ў Рызе з рук біскупа Вільгельмса Нукшса, бо 24 мая таго ж года памёр кардынал Юліянс Вайвадс. З Браслава прыехалі два аўтобусы парафіянаў. Пазней Прыміцыйная святая Імша адбылася і ў маёй роднай парафіі, у Браславе. На ўрачыстасць сабралася вельмі шмат людзей з самога гарадка і ваколіцаў, бо пасля такога доўгага камуністычнага пераследу і доўгіх чаканняў з’явіўся першы святар.

— Вы атрымалі прэзбітэрскае пасвячэнне на парозе вялікіх пераменаў. Якім быў Ваш шлях святарскага служэння?

— Пасля прэзбітэрскага пасвячэння мы сустрэліся з біскупам Кандрусевічам у Задарожжы, на Віцебшчыне. Біскуп Яніс Цакулс прапанаваў мне яшчэ некалькі гадоў папрацаваць у Латвіі, аднак я, маючы ўжо свайго біскупа ў Беларусі і будучы святаром, усведамляў, у якой патрэбе знаходзіцца Касцёл у Беларусі, які толькі адраджаўся, і я жадаў пачаць сваё пастырскае служэнне на Радзіме. Калі ў 1990 годзе я сустрэўся ў Будславе з біскупам Кандрусевічам, я сказаў яму, што біскуп Цакулс выказаў згоду на маё вяртанне ў Беларусь. Тады біскуп Кандрусевіч ад рукі на капоце аўтамабіля — бо не меў з сабою пішучай машынкі — напісаў мне намінацыю на вікарыя парафіі Узвышэння Святога Крыжа на Кальварыі ў Мінску, а вусна дадаў, што я таксама буду даязджаць у парафію ў Ракаве. Мы дамовіліся сустрэцца на наступны дзень на плошчы перад Домам ураду ў Мінску, каля Чырвонага касцёла. Мы разам пайшлі да ўпаўнаважанага па справах рэлігіі, бо гэта быў яшчэ Савецкі Саюз, і ўпаўнаважаны павінен быў ведаць пра скіраванне ў Мінск новага святара. Калі біскуп Кандрусевіч сказаў пра мяне, той адказаў (я здзіўлены, што далікатна): «Як жа так, чаму Вы з намі не ўзгаднілі? Прызначылі такога маладага святара, ды яшчэ і ў сталіцу…» Біскуп Кандрусевіч з уласцівым яму пачуццём гумару адказаў: «Што ж я магу зрабіць? Я ўжо падпісаў дэкрэт». Можа, таму ён і не падабаўся тутэйшым уладам, бо быў вельмі адважным. Праз тыдзень я прыехаў у Мінск, каб знайсці сабе якое-небудзь жытло.

Калі я быў скіраваны служыць на Кальварыі, біскуп Кандрусевіч сказаў мне: «Трэба, каб ты заняўся беларусамі». Перад выездам у Маскву ў 1991 годзе ён падпісаў з уладамі дамову аб тым, што католікі могуць карыстацца будынкам касцёла Найсвяцейшай Тройцы (святога Роха) на Залатой Горцы. У касцёле на Кальварыі святая Імша цэлебравалася на польскай мове, а казанне гучала ці па-польску, ці па-руску. У той час вялася барацьба за вяртанне двух касцёлаў у цэнтры Мінска: Чырвонага касцёла і катэдральнага. Ксёндз Завальнюк цэлебраваў святую Імшу для ўсіх у так званай галерэі — у выдзеленай для католікаў частцы Чырвонага касцёла, у якім тады працаваў кінатэатр, а раз у месяц адпраўляў святую Імшу на беларускай мове. Тады на Кальварыі сабралася значная група беларусаў, якія звярталіся да арцыбіскупа Кандрусевіча з просьбаю аб тым, каб для іх кожны дзень цэлебравалася Імша па-беларуску. Яны таксама шукалі месца, дзе маглі б збірацца. Заставаўся яшчэ касцёл Найсвяцейшай Тройцы (святога Роха) на старых могілках на Залатой Горцы. Тады ў ім размяшчалася канцэртная зала арганнай музыкі. У той жа час пасля развалу Савецкага Саюза ў Беларусі з’явілася пастанова, паводле якой касцёльныя будынкі, якія раней выкарыстоўваліся ў культурных мэтах, не падлягаюць вяртанню. Таму тое, што мы вярнулі касцёл на Залатой Горцы, было чымсьці немагчымым, і засталася толькі дамова аб супольным карыстанні будынкам касцёла парафіяй і філармоніяй, якой і належаў будынак.

Паводле гэтай дамовы, спачатку святую Імшу можна было цэлебраваць кожны дзень, але толькі раніцаю, каб не перашкаджаць працы філармоніі. Пазней у распараджэнні парафіі была ўжо ўся нядзеля, субота — да абеду і серада — вечар. Кожны дзень пасля ранішняй святой Імшы трэба было прыбраць з прэзбітэрыя алтар і на яго месца выкаціць фартэпіяна, каб музыканты і студэнты маглі практыкавацца і рэпетыраваць перад канцэртамі, што адбываліся там кожны вечар.

З сакавіка 1991 года я кожны дзень ездзіў на тралейбусе і метро на Залатую Горку, каб а 8-й раніцы цэлебраваць святую Імшу на беларускай мове. Потым спяшаўся на святую Імшу на Кальварыю, якая пачыналася ў 10:00. Людзі адкрываліся, вельмі шмат прыходзіла на споведзь. Яны шукалі Бога, мелі патрэбу ў духоўнай размове, бо былі разгубленыя, і я быў у іх распараджэнні так доўга, як гэта было трэба. Людзі таксама прасілі правесці пахаванне, бо да гэтага з-за таго, што не было святароў, самі хавалі сваіх памерлых. У суботу і нядзелю я ездзіў у Ракаў, за 30 кіламетраў ад Мінска. Пасля смерці ксяндза Адамовіча пробашчам на Кальварыі стаў ксёндз Альберт Масальскі. Хутка пасля гэтага, на пачатку красавіка таго ж года, я атрымаў ад біскупа Тадэвуша Кандрусевіча спачатку вусны, а потым і пісьмовы дэкрэт, якім мяне прызначалі пробашчам парафіі Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы. Праз два дні папа Ян Павел ІІ скіраваў біскупа Кандрусевіча на служэнне ў Маскве ў якасці Апостальскага Адміністратара для католікаў лацінскага абраду ў Расіі. Такім чынам, гэта быў апошні дэкрэт, які ён выдаў перад выездам у Маскву. У Беларусі былі адроджаны структуры Каталіцкага Касцёла. Узніклі новыя дыяцэзіі, а Мітрапалітам Мінска-Магілёўскім стаў арцыбіскуп Казімір Свёнтэк.

Спачатку як парафіяльная супольнасць на Залатой Горцы мы карысталіся пячаткаю парафіі ў Вішневе, бо тамашнім пробашчам быў ксёндз Уладзіслаў Чарняўскі, марыянін, які ўводзіў беларускую мову ў літургію. Гэтая сітуацыя ўзнікла таму, што рэгістрацыю парафіі святога Роха на нейкі час затрымлівалі, бо пасля развалу Савецкага Саюзу яшчэ не было новай зацверджанай заканадаўчай працэдуры рэгістрацыі парафій і вяртання касцёльных будынкаў. У такіх умовах мы мелі дамоўленасць з вішнеўскай парафіяй, якая на пэўны час давала нам магчымасць законнага існавання парафіі.

Як я ўжо ўспамінаў, тады панаваў хаос, ніхто не ведаў, што на самай справе адбываецца. У іншых рэспубліках былога Савецкага Саюза было падобнае. Усё, на чым з такой упэўненасцю камуністы будавалі грамадства, раптам абвалілася. У такіх умовах трэба было дзейнічаць хутка дзеля дабра Касцёла, бо хто больш «хапнуў», той і меў. Мы выкарысталі момант, каб увайсці ў касцёл святога Роха. Хутка мы зарэгістравалі парафію святога Роха і Найсвяцейшай Тройцы. Потым быў прыняты закон аб культуры, паводле якога аб’екты, занятыя арганізацыямі, якія працуюць на карысць культуры, не падлягаюць вяртанню. Я вёў з Міністэрствам перамовы аб тым, каб цалкам вярнуць касцёл парафіі, але, на жаль, існаваў ужо новы закон, і гэтым законам можна было «прыкрыцца».

— Як выглядалі першыя святы Божага Нараджэння ў касцёле на Залатой Горцы?

— Канцэрт арганнай музыкі заканчваўся каля 22:00, а людзі ўжо стаялі і чакалі каля ўваходу ў касцёл. Ніякіх дэкарацый у касцёле зроблена не было, бо загадзя ўвайсці ў будынак і паставіць іх было нельга. У нас былі гіпсавыя фігуры Святой Сям’і, і калі мы ўжо ўвайшлі ў касцёл на Пастэрку, якая пачыналася ў 22:00, мы хутка паставілі гэтыя фігуркі. Я не чакаў, што традыцыйныя католікі, якія не прымалі мадэрнізму, прымуць гэта. Пазней мы знайшлі традыцыйныя фігуры. У касцёл прыходзіла ўсё больш людзей. Памятаю, што ў нейкі момант касцёл быў цалкам запоўнены людзьмі, — большага шчасця для святара цяжка ўявіць.

Паволі павялічвалася колькасць святых Імшаў. Я ўвёў спачатку другую, потым трэцюю і чацвёртую Імшу, і на кожнай з іх касцёл быў перапоўнены. У парафіі збіралася шмат моладзі. Безумоўна, мы не заўсёды «былі зручнымі» для працаўнікоў філармоніі, якія разам з намі карысталіся будынкам касцёла, бо мы вешалі розныя аб’явы, напрыклад: «У касцёле нельга паліць», «У касцёле нельга піць алкаголь» і г. д.

Паволі мы пачалі вешаць абразы, наш парафіянін скульптар Валяр’ян Янушкевіч, які паходзіць з Ракава, зрабіў з латуні дзве фігуры: Маці Божай і святога Роха, стацыі Крыжовага шляху і фігуру Езуса ўкрыжаванага ў чалавечы рост. Над алтаром мы павесілі вялікі крыж. Будынкам касцёла таксама карысталася грэка-каталіцкая супольнасць. Катэхезы для дзяцей вяла настаўніца, а падрыхтоўкаю дарослых да сакрамэнтаў займалася сястра Тэрэза Складоўская, настаўніца фізікі і францішканская тэрцыярка, якая ўсё сваё жыццё прысвяціла служэнню Касцёлу. Мне б вельмі хацелася падзякаваць ёй за сведчанне яе жыцця: яна не толькі катэхізавала, але і жыла так, як вучыла. Сястра Тэрэза праводзіла катэхезы ў сваёй кватэры, бо ў касцёле не было ўмоваў. Апроч катэхезы, сястра таксама праводзіла ў касцёле малітвы: Крыжовы шлях, Ружанец, літаніі і іншыя малітвы згодна з літургічным календаром перад ці пасля святой Імшы. Таксама дзякуючы дапамозе іншых парафіянак яна займалася падрыхтоўкаю святочных дэкарацый на Божае Нараджэнне і Вялікдзень. Яна была фізікам, таму ўсе дэкарацыі мелі спецыяльнае, зробленае ёю ўручную асвятленне, якога купіць у часы крызісу пачатку 90-х гадоў было немагчыма. У 1994 годзе ў парафію прыехалі служыць дзве сястры дамініканкі з Польшчы.

Апроч парафіі ў Мінску, я працягваў ездзіць у парафію Маці Божай Ружанцовай і святога Дамініка ў Ракаве. Спачатку парафіяне збіраліся ў капліцы на могілках. Я прыязджаў туды ў суботу, служыў святую Імшу і заставаўся на нядзелю, каб адправіць нядзельную Імшу і вярнуцца ў Мінск. У 1992 годзе нам вярнулі касцёл у Ракаве, і пасля таго як мы прывялі яго ў парадак, вернікі пачалі збірацца на святыя Імшы ў касцёле, а потым з 1993-га па 1994 год я яшчэ служыў у парафіі ў Заслаўі.

Фота Паўла Хадзінскага.

— Вы арганізавалі першую ў Беларусі парафію на беларускай мове…

— Было б няпраўдаю сказаць, што я яе арганізаваў. Людзі самі арганізаваліся: яны хацелі, каб гэтая парафія з’явілася. Але ўпэўнена магу сказаць, што я быў першым пробашчам гэтай парафіі. Людзі прыходзілі і знаходзілі ў гэтым касцёле сваё месца. Так узнікала парафія. На працягу гадоў былі спробы вярнуць касцёл, парафія расла, але не было месца, дзе можна было б праводзіць катэхезы і іншыя сустрэчы. У нашым распараджэнні былі толькі адна сакрыстыя і касцёльны падвал. Потым была другая спроба вярнуць будынак, а пасля трэцяй, калі людзі не вытрывалі да канца, міліцыянт паразмаўляў са мной канкрэтна і сказаў: «Калі старэйшыя людзі і далей будуць пратэставаць, то міліцыя прыйдзе і вынесе іх з касцёла. Але Вам як пробашчу мы ўжо не дазволім увайсці ў касцёл». Гаворка ішла пра тое, што парафіяне кожны раз абяцалі, што будуць трываць да канца і змагацца за касцёл, а тут не вытрывалі. Таму, калі пасля размовы з міліцыянтам я вярнуўся ў касцёл, я папрасіў людзей «спыніць страйк» і разысціся па дамах. Нягледзячы на тое, што мы не маглі вярнуць касцёл і там далей змяшчалася філармонія, з часам будынак унутры набываў свой сакральны выгляд. Ніхто, прыходзячы на канцэрт, ужо не меў ніякіх сумненняў, што гэта святыня. З перспектывы часу я зразумеў, што ў Божых планах было таксама і тое, каб людзі, якія прыходзілі на канцэрты, маглі задумацца над тым, што ёсць Бог, што ёсць духоўная прастора, дзе адбываецца сустрэча чалавека са сваім Стварыцелем. Многія людзі, гледачы і слухачы канцэртаў, пазней прыходзілі ў касцёл і рыхтаваліся да святых сакрамэнтаў. З Божай дапамогаю касцёл нам вярнулі ў 2006 годзе. І тое, што ўлады перадалі касцёл спакойна, таксама пра штосьці сведчыць. Парафіяне гадамі маліліся аб гэтым. У гэты перыяд парафія вельмі ўзмацнілася, з’ядналася. Можна сказаць, што ў гэтыя гады адбывалася пастаянная фармацыя людзей, якія належалі да парафіі, каб адначасова яны маглі вызначыцца са сваёю вераю. Парафія стала моцнай і згуртаванай. Я думаю, што гэта было невычайнае дзеянне Божага Провіду, якое асаблівым чынам, не так, як у іншых парафіях, праявілася менавіта тут. У гэтай парафіі нарадзілася шмат святарскіх і манаскіх пакліканняў.

— Вы былі першым дырэктарам Caritas Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі. Якая дапамога была найбольш актуальнаю ў тыя часы?

— Па просьбе арцыбіскупа Казіміра Свёнтка ў 1991 годзе мяне скіравалі арганізоўваць структуры і дзейнасць Caritas Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі. Caritas Лінцкай дыяцэзіі ў Аўстрыі ўдзельнічаў у праекце арганізацыі адпачынку для дзяцей з чарнобыльскай зоны. Caritas-Linz запрасілі мяне да супрацоўніцтва і заснавання Caritas Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі, першым дырэктарам якога я і стаў. Падчас сустрэчы ў Мінску дырэктар па эканамічных справах Caritas у Лінцы, спадар Фрык Майерхофер, размаўляў са мною аб супрацоўніцтве. Я сказаў тады, што ў мяне няма ні грошай, ні офіса, ні супрацоўнікаў. Спадар Фрык вельмі добразычліва паставіўся да маіх словаў, у якіх яму спадабалася тое, што ў мяне няма нічога, але я гатовы працаваць, і сказаў: «Тое, што ў Вас няма ні грошай, ні людзей, не з’яўляецца ў гэтым пытанні галоўнай праблемай». Такім чынам, пачалося наша паспяховае супрацоўніцтва. Спачатку з Божай дапамогаю мы арганізавалі першы офіс Caritas і прайшлі рэгістрацыю хрысціянскай арганізацыі Caritas у Мінску. Знайшліся адпаведныя, вартыя даверу людзі, якія разам са мною неслі цяжар рэалізацыі праектаў і арганізацыі дапамогі людзям у патрэбе, нягледзячы на іх паходжанне і веравызнанне. Мы арганізоўвалі для дзяцей з Беларусі адпачынак у Аўстрыі. Наступным праектам была дабрачынная дапамога парафіям архідыяцэзіі, а таксама бальніцам і розным арганізацыям сацыяльнай апекі. Асаблівую дапамогу мы аказвалі хворым на анкалогію дзецям, якія пацярпелі ад радыяактыўнага выпраменьвання пасля выбуху ў Чырнобылі. Колькасць маленькіх пацыентаў у анкалагічным шпіталі ў Бараўлянах расла, іх маці хацелі быць побач з імі ў бальнічных палатах, таму яны былі вымушаны спаць або на падлозе пры ложку дзіцяці, або на крэсле. Калі ў Бараўлянах пачалі будаваць новы дзіцячы анкалагічны дыспансер, Caritas прапанаваў арганізаваць месцы для маці, якія прыязджаюць са сваімі дзецьмі ў бальніцу на лячэнне, а таксама на пазнейшую рэабілітацыю. Таму ў Ляскоўцы, вёсцы пад Бараўлянамі, былі выкупленыя добрыя дамы, у якіх мы зрабілі штосьці накшталт малых гасцініцаў. Маці, якія прыязджалі з дзецьмі з розных куткоў Беларусі, маглі там затрымацца, а потым жыць там і падчас рэабілітацыі ў годных ўмовах.

Праект аказаўся добрым рашэннем для маці і дзяцей, і на сённяшні дзень праз гэтае месца прайшлі тысячы. Кожная маці, якая прыязджала з дзіцем, атрымлівала асобны пакой з прыбіральняй, на паверсе была арганізавана адна на некалькі пакояў кухня, а таксама былі іншыя памяшканні для забаваў і добрага правядзення вольнага часу з дзецьмі. На тэрыторыі ў адным з дамоў таксама была капліца святога Лукі, дзе праходзілі набажэнствы. Потым з’явіліся і іншыя праекты, якія адказвалі на надзённыя выклікі і патрэбы людзей. З’явіўся яшчэ адзін дом, які служыў арганізацыйным мэтам і быў адкрыты на патрэбы розных групаў, а яго задачаю быў збор фінансавых сродкаў сродкаў, дзякуючы якім і надалей маглі функцыянаваць малыя гасцініцы для маці з дзецьмі ці іншыя патрэбныя праекты...

Калі ў савецкія часы было вельмі мала святароў і манашак, не было катэхезаў, не было Святога Пісання, то дзейнічаў сам Бог. Мы былі сведкамі гэтага. А калі з’явілася больш святароў і манашак, Бог уключыў іх у сваю дзейнасць так, што ад людзей цяпер патрабуецца больш.

Размаўляла
сястра Рэната Зялінская OP.