ПЛЕНЭР ПАД ЗНАКАМ ДУХОЎНАСЦІ

адчыні ім Божая Маці брамы прыбыткаў нябесных адчыні нябёсы іх душам благаславі і прымай... Данута Бічэль (са «Стакроткаў у вяночак Маці Божай Будслаўскай»)

Дадатак да артыкула - Галерэя

Сёлета традыцыйнае свята ў гонар цудадзейнага абраза Маці Божай Будслаўскай было аздоблена яшчэ адною рукатворнаю кветкаю – мастацкім вернісажам , якому папярэднічаў пленэр «Будслаў 2004». Дзесяць мастакоў – Мікалай Кірэеў, Юрый Алісевіч, Пётра Багданаў, Ігар Гардзіёнак, Вольга Гардзіёнак-Кірэева, Ліліяна Гудава, Ірына Каваленка, Таццяна Сіплевіч, Лада Шчасная і Сяргей Шэмет – некалькі тыдняў вандравалі па наваколлі Будслава, наведвалі храмы, вывучалі гісторыю края і мясцовыя святыні, рабілі накіды і замалёўкі. Потым, ужо кожны ў сваёй майстэрні, яны стваралі жывапісныя кампазіцыі, у якіх не толькі ўвасаблялі свае непасрэдныя ўражанні, але імкнуліся перадаць тую непаўторную атмасферу чысціні і духоўнасці, якая заўжды ахутвае святыя месцы. Не дарма ж сюды, у Будслаў, штолета на фэст збіраюцца тысячы пілігрымаў. Людзі сталага веку і моладзь, бацькі з дзецьмі ідуць сюды з усіх куткоў Беларусі. З маляўнічымі штандарамі ў руках, са словамі малітвы ў сэрцы і на вуснах яны спяшаюцца ў Будслаў на святочную Імшу ў касцёле, што, вядома ж, не можа змясціць усіх, хто прыйшоў пакланіцца ўсебеларускай святыні—цудадзейнаму абразу Маці Божай Будслаўскай, і малітва гучыць ля храма. Гэтым летам у святочную ноч з 1 на 2 ліпеня свечкі гарэлі не толькі ў руках вернікаў, але і ля мальбертаў, на якіх пад покрывам вялікага вайсковага намёта экспанаваліся больш за дваццаць твораў удзельнікаў мастацкага пленэру. Усе жадаючыя маглі наведаць выстаўку, набыць цудоўна выдадзены каталог. Над уваходам у імправізаваную выставачную залу вісеў спіс з абраза Маці Божай Будслаўскай, зроблены адным з ініцыятараў правядзення пленэру – вядомым беларускім мастаком Ігарам Гардзіёнкам.

Сярод арганізатараў гэтай унікальнай мастацкай акцыі – кусташ Нацыянальнага санктуарыя Маці Божай у Будславе айцец Славамір Вятлугін ОFM, выдавецтва «Про Хрысто», ініцыятыўная група «Pleneria», а таксама некалькі арганізацый і прыватных асобаў, якія выдаткавалі матэрыяльныя сродкі для правядзення пленэру, арганізацыі выстаўкі і выдання каталогу. Побач з мастацкай выстаўкай экспанавалася фотавыстаўка, прысвечаная кардыналу Казіміру Свёнтку.

Па словах тэхнічнага рэдактара часопіса «Наша вера», аднаго з ініцыятараў правядзення пленэра Алега Глекава, ідэя наладзіць мастацкі пленэр лунала ў паветры даўно. Яна мусіла быць здзейсненай дзеля таго, каб тыя, хто працуе на культуру , працавалі і на духоўнасць. А тут гэткая нагода –500-годдзе Будслава.

Згадаем, што ў 1504 годзе вялікі князь літоўскі і польскі кароль Аляксандр Ягелон падараваў 600 моргаў лесу віленскаму кляштару бернардынцаў. З назвы хаткі (буды), якую паставілі манахі, каб было дзе спыніцца , і паходзіць назва паселішча (Будай яно называлася да сярэдзіны ХVIII стагоддзя, таму і касцёл часам згадваеца ў дакументах як будскі). У ХІХ ст. вёска Буда стала называцца Слаўная Буда і набыла тытул мястэчка.

2
Славуты ж цудадзейны абраз Маці Божай Будслаўскай, які ўжо больш за 400 гадоў знаходзіцца ў бернардынскім касцёле Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, быў падараваны ў 1598 г. у Рыме Папам Кліментам VIII мінскаму ваяводу Яну Пацу, калі ён перайшоў з кальвінізму ў каталіцызм. Гвардыян будскага кляштара Элеўтэрый Зялевіч апісаў 42 выпадкі цудадзейнага аздараўлення пасля ахвяраванняў будскаму абразу.

Дзякуючы цудадзейнай моцы абраза Маці Божай Будслаўскай пачаў бачыць, ледзьве пераступіўшы парог храма, шасцігадовы Язафат Тышкевіч, які да таго ў выніку хваробы аслеп на два вокі і цэлы год не бачыў. Звярнуўшыся да будслаўскага цудадзейнага абраза вылечыліся Альжбета Заборская з Браслава, Кацярына Вайнянка, ашмянскі шляхціц Мікалай Хадасовіч і шмат іншых шчырых вернікаў.

На Беларусі ёсць традыцыя пасля Першай Камуніі вывозіць падлеткаў у Будслаў. Правядзенне мастацкіх пленэраў у Будславе таксама мусіць стаць традыцыйным.

Вось што сказаў Ігар Гардзіёнак, сябра Саюза мастакоў Беларусі, адзін з ініцыятараў і галоўных арганізатараў правядзення мастацкага пленэра ў Будславе:

– У Алега Глекава была ідэя падтрымаць культ цудадзейнага абраза Маці Божай Будслаўскай. У мяне – вялікае жаданне ладзіць мастацкія пленэры, звязаныя з агульнабеларускімі святынямі. Разам з іншымі зацікаўленымі людзьмі мы здолелі здзейсніць задуманае. Будслаў – сам па сабе вельмі маляўнічае, цікавае месца, а да таго ж менавіта тут знаходзіцца абраз, шанаваны і католікамі, і праваслаўнымі. Штогод праходзіць традыцыйнае свята цудадзейнага абраза Маці Божай Будслаўскай, да якога мы і прымеркавалі вернісаж. Сёлета на святочнай Імшы было каля 7000 чалавек, і ўсе мелі магчымасць пазнаёміцца з нашымі творамі. Дзе яшчэ знойдзеш столькі духоўна чыстых, чуйных да ўсяго ўзвышанага і прыгожага гледачоў?! Для нас, як і для пілігрымаў, Будслаў зрабіўся напраўду цудадзейным месцам. У маі-чэрвені мы выязджалі сюды пісаць з натуры. Потым працавалі дома. Выстаўка нашых твораў экспанавалася 1–2 ліпеня ў спецыяльных вайсковых намётах. У нашых планах – наладзіць падобныя пленэры ў Жыровічах, Баркалабаве, Вільні, Смаленску... Цяпер выстаўка экспануецца ў кенані брацтва ў гонар святых віленскіх пакутнікаў у Калодзішчах. Потым яна будзе экспанавацца ў музеі Беларускай Акадэміі мастацтваў. Але ў мяне дасюль перад вачыма – будслаўскае свята і вернісаж.Калі мы прыехалі на пленэр, мы не ставілі задачы маляваць нейкае канкрэтнае месца, касцёл ці рабіць спісы з абраза. Кожны ўвасабляў тое, на што натхняла яго будслаўская зямля. І ў выніку дзесяць мастакоў падалі на выстаўку 22 творы. Гэта было вельмі рамантычна, калі ўночы падчас святочнага набажэнства сотні вернікаў стаялі, стаіўшы дыханне, з трапяткімі свечачкамі ў руках. І гэткія ж свечачкі гарэлі ля нашых карцін. Незвычайны, вельмі ўзнёслы настрой.

Пасля творчай пілігрымкі засталася калекцыя мастацкіх твораў, якая, несумненна, уяўляе культурную каштоўнасць. На свяце да мастакоў падыходзілі ксяндзы , запрашалі праводзіць пленэры і ў іншых месцах. Адна з працаў – краявід Сяргея Шэмета – была прэзентаваная кардыналу Казіміру Свёнтку (менавіта яму прысвячалася фотавыстава, што экспанавалася побач з мастацкай экспазіцыяй).

3
Кожнага з удзельнікаў пленэра ( усе яны вельмі цікавыя, вядомыя на Беларусі і за яе межамі мастакі) будслаўская зямля натхніла на стварэнне розных, але ў нечым галоўным сугучных твораў.

Заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, прафесар Беларускай Акадэміі мастацтваў Мікола Кірэеў паспрабаваў перадаць у фарбах гучанне аргана (адна з яго карцін так і называецца – «Гучыць арган»). Глыбокае задуменне, засяроджанасць, узыходжанне праз суладдзе гукаў да нябеснага святла, да Боскае існасці – усё гэта ёсць у стройнай, строгай і адначасова каларыстычна разняволенай, дынамічнай яго жывапіснай кампазіцыі.

Старшы выкладчык кафедры народнага дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры Лада Шчасная стварыла дзве вельмі рамантычныя кампазіцыі – «Анёлы старога касцёла» і «Майскі дзень у Будславе», дзе літаральна фізічна адчуваецца водар будслаўскіх кветак і траваў, мяккае цяпло сонечных промняў, што прабіваюцца скрозь дождж, яднаючы неба з зямлёю.

Дзве працы падрыхтаваў і вядомы жывапісец Пётра Багданаў, які працуе намеснікам дырэктара Рэспубліканскага каледжа мастацтваў імя І. В. Ахрэмчыка. Гэта паэтычныя жывапісныя прыпавесці «Чырвоны дыялог» і «Анёл».

Ліліяна Гудава, якая таксама выкладае ў Рэспубліканскім каледжы мастацтваў, назвала адну са сваіх кампазіцый «Будслаўскім матывам» і ва ўласцівай ёй мяккай жывапіснай манеры ўзяла вельмі дакладны акорд – увасобіла вуліцу, што вядзе да храма, сілуэт якога ледзь пазначаны на даляглядзе.

Падоўгу ўглядаліся наведвальнікі выстаўкі ў карціну «Будслаў» яшчэ адной выкладчыцы Рэспубліканскага каледжа мастацтваў Вольгі Кірэевай-Гардзіёнак. Яна зрабіла інтэрпрэтацыю старой гравюры з кнігі ксяндза Э. Зялевіча «Задыяк на зямлі» (1650), якую добра ведаюць усе вернікі. Выкананы на дошцы ў тэхніцы ляўкаса, тэмперы, гэты твор уражвае асаблівым таемным настроем. Гэта, па сутнасці, вельмі эмацыйны дыялог сучаснага майстра са сваім славутым папярэднікам. Вельмі ўзнёсла была напісана і яе карціна «Музыканты».

Вядомая беларуская мастачка Таццяна Сіплевіч, якая паэтычна пераасэнсоўвае фальклорныя матывы, стварыла тэмперныя кампазіцыі , адна з якіх – «Лёля» ўражвае вытанчанай рытмікай ліній.

Выпускніца кафедры дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва Ірына Каваленка вырашыла сваю кампазіцыю «Свята» ў выразным дэкаратыўным ключы. А выкладчык Беларускай Акадэміі мастацтваў Юрый Алісевіч надаў звычайнай побытавай сцэне з будслаўскага жыцця «Вадаліў» філасофскі падтэкст.

Удзельнік шматлікіх рэспубліканскіх і міжнародных выставак Сяргей Шэмет уразіў вельмі сучасным, па сутнасці постмадэрнісцкім прачытаннем біблейскіх сюжэтаў. Яго «Звеставанне» – гэта дзіўны пазачасавы дыялог акрэсленых няўлоўным нябесным святлом вобразаў.

З асаблівым натхненнем працаваў адзін з галоўных арганізатараў пленэра і выстаўкі вядомы беларускі мастак Ігар Гардзіёнак. У адной з яго карцін «І яблыня цвіце» на нашых вачах ажывае адна з драўляных скульптур. Святы са звязанымі рукамі на фоне будслаўскай хаткі, квітнеючага саду і касцёла ахутаны настроем глыбокай сцішанасці, роздуму. Квецень ператвараецца ў аблокі. Аблокі – у квецень. Што ёсць мы ў гэтым свеце? Дзеля чаго прыйшлі ў гэты свет? На гэтыя пытанні шукалі адказу нашыя продкі. Над гэтымі пытаннямі задумваюцца людзі сёння і будуць задумвацца нашыя нашчадкі.

4
Цудоўнае свята абраза Маці Божай Будслаўскай, падчас якога наладзілі вернісаж удзельнікі мастацкага пленэра «Будслаў 2004», несумненна, знойдзе ўвасабленне ў іх новых творах. Усіх уразіў той высокі ўзровень культуры і духоўнасці, што панавалі ў Будславе падчас урачыстай Імшы. Гэта натхняе на тое, каб мастацкія пленэры ў святых месцах сталі добрай традыцыяй. Мастакі мусяць быць там, дзе пануюць святло і чысціня.

Гл. таксама: