Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
3(29)/2004
Падзеі
На кніжнай паліцы
Галерэя

СВЯТЫ ЯН НА ПАТМАСЕ
Мастацтва

«КРЫЖУ ТВАЙМУ ПАКЛАНЯЕМСЯ...»
Пераклады

АЙЦЕЦ АНТОНІУ ВІЭЙРА

ДЗЕНЬ ПЕРАМОГІ, АСВЕЧАНЫ МАЦІ БОЖАЙ

ВЕРШЫ
На шляху веры
In memoriam
Паэзія

ВЕРШЫ
Мастацтва
Пераклады
Хрысціянская думка
Пераклады

ПОЙДЗЕМ ЗА ІМ!
Бібліятэка часопіса «Наша вера»

КНІГА, ПОЎНАЯ СВЯТЛА
Нашы святыні
На кніжнай паліцы


Іван Бунін – выдатны рускі і сусветны пісьменнік, аўтар шматлікіх арыгінальных вершаў, цудоўных апавяданняў, прысвечаных варонежскім прыродзе, насельнікам, іхняму побыту канца ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя, светламу пачуццю і каханню, сацыяльных аповесцяў «Сухадол» і «Вёска», перакладаў з іншых літаратур, што ўсё разам узятае прынесла яму славу майстра ювелірнай літаратурна-мастацкай рускай мовы, прозы, дзе кожныя слова і сказ на месцы, малююць літаральна зрокавую карціну побыту людскога жыцця, настрою, перажыванняў, радасці і засмучэння кожнага чалавека, які часам і з’яўляецца ў полі зроку аўтара хоць на хвіліну.

Спасылаючыся на «Гербовник дворянских родов», Бунін у сваіх «Аўтабіяграфічных нататках» зазначаў, што яго дваранскі род бярэ пачатак ад «мужа знатного», Сімеона Бункоўскага, «выехавшего в XV в. из Польши» — а ў часы Буніна пад Польшчай разумелі ўсю Рэч Паспалітую, у федэрацыі якой былі і землі ВКЛ. Адпаведна, верагодна, што і род Буніных, як і Дастаеўскіх, паходзіў з нашай Беларусі.

Будучы праваслаўным, Іван Бунін падкрэсліваў, што ён цярпімы, паважлівы і да «иноверческих» рэлігій, а праз гэта і да іншых народаў, моў і культур. Даўняя славянская гісторыя вабіла яго і ў Беларусь, што добра відаць нават з невялікага ўрыўка з рамана «Жыццё Арсеннева» — твора, за які аўтар быў удастоены Нобелеўскай прэміі 1933 года ў галіне літаратуры за «праўдзівы артыстычны талент, з якім ён паказаў у мастацкай прозе тыповы рускі характар».

Прапаную ўвазе чытачоў той бунінскі урывак у маім перакладзе (назва яго адвольная).

Генрых Далідовіч
 
Іван БУНІН

БЕЛАРУСКІЯ МАЛЮНКІ

У дзесяць гадзін госці падняліся, наветнічаліся і пайшлі.
Авілава ўсміхнулася.
— Ох, нарэшце! — прамовіла. — Хадзем, пасядзім у мяне. Тут трэба адчыніць фортку... Але, дарагі мой, што вы нейкі такі? — ласкава папікнула яна, падаючы мне абедзве рукі.
Я сціснуў іх і адказаў:
— Я заўтра з’язджаю...
Яна зірнула спужана:
— Куды? Чаго?
— Бо не магу болей так жыць...
— А ў Смаленску што? Але давайце сядзем... Я нічога не разумею...
Мы селі на канапу, засланую летнім пакрывалам з паласатага ціка.
— Вось бачыце гэты цік? — запытаў я. — Вагонны. Я нават гэтага ціка не магу бачыць спакойна, цягне ехаць.
Яна ўселася ўтульней, ногі яе ляглі перада мной.
— Але чаму ў Смаленск? — здзівілася, пазіраючы на мяне неўразумелымі вачыма.
— Потым у Віцебск... у Полацк...
— Чаго?
— Не ведаю. Найперш — вельмі падабаюцца словы: Смаленск, Віцебск, Полацк...
— А калі без жартаў?
— Я не жартую. Няўжо вы не ведаеце пра хараство некаторых слоў? Смаленск заўсёды гарэў у даўніну, заўсёды яго асаджвалі... Я нават штосьці роднаснае адчуваю да яго — там калісьці , пры нейкім страшэнным пажары, згарэлі нейкія старажытныя граматы нашага роду, з-за чаго мы пазбавіліся пэўных вялікіх нашчадных правоў і родавых прывілеяў...
— Усё новыя турботы! Вы вельмі сумуеце? Яна вам не піша?
Не. Але не за гэта мой клопат. Усё арлоўскае жыццё мне не падыходзіць. «Знает олень кочующий пастбища свои...» І літаратурныя заняткі абы-што. Сяджу ўсю раніцу, і ў галаве лухта-бяссэнсіца, нібы я вар’ят. А чым жыву? Вось ёсць у нас у Батурыне крамнікавая дачка, яна страціла надзею выйсці замуж і таму жыве толькі тым, што пільна і злосна за ўсім назірае. Гэтак і я жыву.
— Якое вы яшчэ хлапчаня! — прамовіла яна прыязна і пагладзіла мае валасы.
— Хутка развіваюцца толькі найніжэйшыя арганізмы, — адказаў я.—Ды хто доўга не дзяцініцца? Вось я аднойчы ехаў у Арол, каля мяне сядзеў член ялецкага акруговага суда, шаноўны, сур’ёзны чалавек, падобны на пікавага караля... Доўга сядзеў, чытаў «Новое время», потым падняўся, выйшаў і знік. Я нават занепакоіўся , таксама выйшаў і адчыніў дзверы ў тамбур. З-за грукату цягніка ён не чуў і не бачыў мяне — і што я ўгледзеў? Ён па-заліхвацку вытанцоўваў, выбрыкваючы нагамі самыя неверагодныя крывулякі у такт колам.
Яна, падняўшы на мяне вочы, нечакана ціха, шматзначна запытала:
— Хочаце, паедзем у Маскву?
Штосьці вусцішна здрыганулася ўва мне... Я сумеўся, замармытаў, адмаўляючыся, дзякуючы... Да гэтага часу ўспамінаю гэтую хвіліну з болем вялікай страты.
У наступную ноч быў я ўжо ў вагоне, вольным купэ трэцяга класа. Быў зусім адзін, нават крыху боязна было. Скупое ліхтарнае святло тужліва дрыжэла, мітусілася па драўляных лаўках. Я стаяў каля цёмнага акна, з набочных шчылін якога дзьмула свежасць, і, засланіўшы твар ад святла далоньмі, уважліва ўзіраўся ў ноч, у лясы. Тысячы чырвоных пчол няслося, развейвалася там, калі-нікалі, разам з зімняй прахалодаю, пахла ладанам, дровамі, што гарэлі ў топцы...О, якая казачна змрочная, строгая, велічная была гэтая лясная ноч! Бясконцая, вузкая, глыбокая прасека ляснога шляху, вялікія, цёмныя здані векавых соснаў шчыльнай, глухой сцяною беглі ўздоўж яго. Светлыя чатырохкутнікі вокнаў коса мігцелі па белых гурбах паблізу лесу, зрэдзьчас узнікаў тэлеграфны слуп,— вышэй і далей усё патанала ў цемры і таямніцы.
Раніцай нечакана і бадзёра абудзіўся: усё светлае, спакойнае, цягнік стаіць — ужо Смаленск, вялікі вакзал. Я выімкнуўся з вагона, прагна глытнуў свежага паветра...Каля дзвярэй вакзала стоўпіўся каля чагосьці люд: я наблізіўся — гэта ляжаў забіты на паляванні дзік, няўклюдны, вялізны, магутны, закарчанелы і замерзлы, страшна каляны нават на выгляд, увесь наторклы шэрымі доўгімі іголкамі густой шчэці, абсыпанай сухім снегам, са свінымі вочкамі, з двума моцна заціснутымі белымі клыкамі. «Застацца? — падумаў я. — Не, далей, у Віцебск!»
У Віцебск я прыехаў падвечар. Вечар быў марозлівы, светлы. Усюды было вельмі заснежана, глухавата і чыста, цнатліва, горад здаўся мне старажытным і не рускім: высокія, у адно стуленыя будыніны са стромкімі дахамі, з невялікімі вокнамі, з глыбокімі і гаматнымі брамамі на ніжніх паверхах. Часта сустракаліся старыя яўрэі, у лапсардаках, у белых панчохах, у чаравіках, з пейсамі, падобнымі на круглыя, завітыя баранавы рогі, адрачоныя, з сумна-запытальнымі суцэльна чорнымі вачыма. На галоўнай вуліцы была пагулянка — паволі крочыў па тратуарах шматлікі гурт паўнацелых дзяўчат, убраных з правіцыйнай яўрэйскай пышнасцю ў аксамітныя тоўстыя бутэркі, жаўтаватыя, блакітныя і рудаватыя . За імі, але сціпла, асобна ішлі хлопцы, усе ў капелюшах-кацялках, але таксама з пейсамі, з дзявочай пяшчотай і акругласцю ўсходне-шакаладных твараў, з шаўкавістай юначай апухаю ўздоўж шчок, з млявымі антылопавымі позіркамі... Я ішоў як заварожаны ў гэтым натоўпе, у гэтым вельмі старажытным, як мне здавалася, горадзе, ва ўсёй яго дзівоснай навізне для мяне.
Цямнелася, я набрыў на нейкі пляц, дзе ўзвышаўся жоўты касцёл з дзвюма званіцамі. Увайшоўшы ў яго, убачыў паўзмрок, рады лавак, уперадзе, на алтары, паўкруг агеньчыкаў. І тут жа спакваля, задумліва падаў голас дзесьці нада мной арган, пацёк глухавата і плаўна, потым пачаў узвышацца, расці — рэзка, металічна... пачаў дрыжэць, скрыгатаць, быццам вырывацца з-пад чагосьці задушлівага, пасля вырваўся і звонка разліўся нябеснымі песняспевамі... Наперадзе, сярод агеньчыкаў, то падымалася, то падала мармытанне, гамзата чуліся лацінскія воклічы. У змроку, па абодвух баках калон, што нібы ішлі наперад і знікалі ў цемры, чорнымі прывідамі стаялі на цокалях нейкія жалезныя латнікі. У вышыні над алтаром зацягвалася вялікае шматкаляровае акно...
У тую ж ноч я з’ехаў у Пецярбург. Выйшаўшы з касцёла, падаўся назад, на вакзал, да цягніка ў Полацк: жадаў пасяліцца там у якой-небудзь гасцініцы, пажыць дзеля чагосьці і нейкі час у поўнай адзіноце. Цягнік на Полацк адыходзіў позна. На вакзале было бязлюдна і цёмна. Буфет асвятляла толькі сонная лямпа на прылаўку, у насценных гадзінніках пастуквала з такімі адцяжкамі, быццам сам час быў на зыходзе.Я цэлую вечнасць сядзеў адзін, у мёртвай цішыні. Калі нарэшце аднекуль запахла самаварам і вакзал пачаў ажываць , асвятляцца, я хуценька, сам не разумеючы, што раблю, узяў білет да Пецярбурга.
Там, на вакзале ў Віцебску, у гэтым бясконцым чаканні цягніка на Полацк, я адчуў пачуццё сваёй адчужанасці ад усяго навакольнага, здзіўленне, неразуменне, — што гэта такое ўсё тое, што перада мной, і чаго, чаму я тут? Ціхі, паўцёмны буфет з прылаўкам і лямпай з сонным агнём у ёй, змрокавая прастора станцыйнай залы, яе даўжыня і вышыня, стол, што займаў усю яе сярэдзіну, прыбраны са звычайнай для ўсіх станцый казённасцю, дрымотны стары лёкай з сагнутай спінаю і віслымі, адхіленымі ззаду складкамі, які, асядаючы на ногі, выцягнуў сябе аднекуль з-пад прылаўка, калі водарна запахла ў буфеце гэтым начным вакзальным самаварам, і пачаў з незадаволенай старэчай нязграбнасцю ўзлазіць на крэслы абапал сцен і дрыготкай рукою запальваць насценныя лямпы ў матавых шарах... потым рослы жандар, які, пагардліва бразгочучы шпорамі, прайшоў па буфеце да платформы ў доўгім да пят шынялі, сваім разрэзам ніжэй спіны падобным на хвост дарагога жарабца, — што гэта такое? чаго? чаму? І як іншая, розная ад усяго была прахалода зімняй ночы, снегу, якую запусціў жандар з двара, выходзячы на платформу! Вось тут і схамянуўся я ад здранцвення і раптам вырашыў чамусьці ехаць у Пецярбург.
У Полацку крапаў зімовы дождж, вуліцы былі мокрыя, няўтульныя. Я толькі зазірнуў у яго паміж перапынкам на новы цягнік і зарадаваўся свайму расчараванню. Калі ехаў далей, запісаў: «Бясконцы дзень. Бяскрайнія снежныя і лясныя прасторы. За акном увесь час вялая блекласць неба і снегу. Цягнік то ўваходзіць у лес, то цемніць яго сваімі нетрамі, то зноў выбягае на панылы прастор снежных раўнін, па далёкім небакраі якіх, над лясною гушчаю, воблакамі вісіць у небе штосьці цьмяна-свінцовае. Станцыі ўсе драўляныя... Поўнач, поўнач!»

Пераклад з рускай мовы
Генрыха Далідовіча


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY