Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
3(29)/2004
Падзеі
На кніжнай паліцы
Галерэя

СВЯТЫ ЯН НА ПАТМАСЕ
Мастацтва

«КРЫЖУ ТВАЙМУ ПАКЛАНЯЕМСЯ...»
Пераклады

АЙЦЕЦ АНТОНІУ ВІЭЙРА

ДЗЕНЬ ПЕРАМОГІ, АСВЕЧАНЫ МАЦІ БОЖАЙ

ВЕРШЫ
На шляху веры
In memoriam
Паэзія

ВЕРШЫ
Мастацтва
Пераклады
Хрысціянская думка
Пераклады

ПОЙДЗЕМ ЗА ІМ!
Бібліятэка часопіса «Наша вера»

КНІГА, ПОЎНАЯ СВЯТЛА
Нашы святыні
На кніжнай паліцы

ОДА ЯНА ВІСЛІЦКАГА
ДА НАЙЯСНЕЙШАГА ЎЛАДАРА ЖЫГІМОНТА, КАРАЛЯ ПОЛЬШЧЫ І Г.Д.

прысвечаная яго вайне са скіфамі
і шчасліва здабытай перамозе над імі 8 верасня,
або ў самы дзень нараджэння Панны Марыі
ў год збавеннага ўцелаўлення Панскага 1514


Бітва пад Оршай. Невядомы мастак, ХVІ ст. (фрагмент).
Жыгімонт Стары. Медаль 1538 г.

Дзесяцірадкоўе для чытача,
чаму ода напісана лірычным памерам

     
Так, як належыць вянок ускладаць на галовы ружовы
Ў час, як распусціцца квет Ацыдалійкі1 самой;
Так, як салодкая песня з грудзей вырываецца шчасна
Тою парой, калі ўсё дыхае цёплай вясной, —
5
Гэтак належыць ствараць мне лірычную светлую песню:
Поспех, здабыты ў вайне, кліча і радасны спеў.
Так што, чытач, калі звернеш увагу на гэтыя вершы,
Ведай: ад лірыкі тут брыдка не будзе табе;
Песня раскажа пра вынік шчаслівы вайны той суровай,
10
Дзе ваявалі сармат і сітанійскі2 ваяр.

 

* * *

     
Гучыць бязмежнай славы нязмоўчны гімн,
Паўночны край напоўніў магутны спеў;
Трыумф усцешны абвяшчае,
Радасць па ўсёй зямлі разносіць
5
Для тых, каму святло залатога дня
Нясе з вышынь на конях агністых Феб:
Прамень праліўшы ад усходу,
Шпарка ляціць да заходніх межаў;
Для тых, што той далёкі паўночны край
10
Законам грозным моцна трымаюць там,
Дзе востраў Тула сярод мора,
У атачэнні цёмнай ночы.
Там новай светлай радасці галасы,
Што Польшча ў жорсткай сечы перамагала
15
Тваёй дзясніцай, Жыгімонце,
Моцнага правадыра чужынцаў.
І гэта ўсім народам на вечны страх,
Тваім жа воям – гонар вялікі, што
Малою сілай столькі войска3
20
Зрынулі ў цёмныя хвалі Стыкса.
Няхай цяпер заплача гаротны скіф:
Сармат узносіць свой пераможны кліч
І сам развесіць у святыні
Мноства харугваў, шчытоў і зброі,
25
Якую ў дзень Раства Багародзіцы
Ваяр нязломны выставіў ворагам.
Літоўскі край! О колькі болю
Вораг прынёс у твае ўладанні!
Цяпер жа трупы ворагаў мёртвых скрозь
30
Па ўсіх мясцінах гэтай зямлі ляжаць:
На плодных нівах і палетках,
На мурагах і ў глухіх цяснінах.
О Жыгімонце, кветка сваёй зямлі,
Ты шчасны ў славе Марсавай гаспадар,
35
З трыма трыумфамі ў аздобе4
Ззяеш па ўсіх краінах свету.
Ты князя мызаў сам перамог найперш,
Пасля – намадаў дзікіх ліхую раць,
Якія часта рабавалі
40
Плодныя землі твайго народа.
Дзясніцай жа ўпакораныя тваёй,
Не нішчаць сёння польскіх палёў і ніў
І гарадоў агнём не паляць,
Шыі табе пад ярмо схіляюць,
45
Як быццам козы перад ліхім ільвом
Або ягняты перад ваўком, якіх
Шчаслівы лёс пакуль што вырваў
З іх ненажэрнай крывавай пашчы.
Цяпер настаў і трэці трыумф, якім
50
Пад зоркаю шчасліваю ззяеш ты
І пераможанага князя
Гоніш далей у віхуры Марса.
Калі багіня, глянь, двухаблічная5
Надасць натхнення з вуснаў прыгожых мне,
55
Табе ж прызначыўшы трафеі
Ў ясным святле, як бачыш, — значыць,
Драпежных цымярыйцаў далёкі край
Ці воды Барысфена глыбокага
І Мэатыйскае балота,
60
І Танаіс6 не схаваюць князя7 .
Ты Збаўцу Вышняму ўзнясі цяпер
Малітву чыстую й Багародзіцы:
Яна табе ў свой дзень прынесла
Гэты трыумф у вайне са скіфам.
65
Пераўзышоў ты славай валадароў,
Якіх успамінае паэт-вяшчун:
Яны ў стагоддзях пракаветных
Светлай аздобай трыумфаў ззяюць,
Ды нікнуць Сцыпіёны перад табой,
70
Што, бы маланкі Марса, былі ў вайне,
І Аўгуста ваенны подзвіг,
І Ганібала-героя бітвы,
Неўтаймаваны Пір, Дуліхіец-князь8
І нават Юлій9 – Марсава слава – ён
75
Сусветам цэлым авалодаў
За Македонцам вялікім следам.
Хай вешчуны ўсе войны валадароў,
Паноў магутных подзвігі апяюць
Да ўсіх вышыняў паднябесных,
80
Вечную ім забяспечаць славу, —
А я, хоць мой Дэлоскі10 слабы запал,
Ды Музачка мая заспявала ўсім
Пра поспех твой, хай не стае ёй
Чыстай вады Аянід свяшчэнных;
85
Алкейскім вершам песню складае, каб
Для ўсіх нашчадкаў подзвіг уславіць той:
Адчуў рыфейскі11 люд, як значна
Сёння здрабнеў ён ад ка2ры Марса;
Калі сатчэ Атропа даўжэйшы век,
90
То і пазней працягне вяшчун спяваць,
Калі з рукамі за спінаю
Ты Васіля завядзеш дахаты,
Калі з вянком лаўровым на галаве
Ты ў каралеўскі горад увойдзеш сам
95
І гэткі ж лёс для ўсіх прызначыш
Уладароў акіяна й сушы.


  1. Ацыдалійка – Венера.
  2. Сітанійскі – ад імя Сітона, міфічнага ўладара Херсанеса Фракійскага. Польскі вучоны Б. Кручкевіч мяркуе, што Ян Вісліцкі называе маскавітаў сітанійцамі, а не скіфамі, як гэта было прынята ў тагачаснай паэзіі, следам за Плініем Старшым, які карыстаўся тым жа эпітэтам у IV кнізе сваёй «Натуральнай гісторыі».
  3. У бітве пад Оршай загінула, паводле розных гістарычных крыніц, ад 30 да 40 тысяч маскавітаў. У палон трапілі 10 маскоўскіх ваяводаў, 17 іншых военачальнікаў, 2 тысячы «дзяцей баярскіх» і больш за 2 тысячы воінаў .
  4. Тры трыумфы, пра якія піша Ян Вісліцкі, — гэта тры ваенныя перамогі караля Жыгімонта Старога. Першая з іх была атрымана над князем валахаў Багданам у 1509 годзе. У гэтай бітве праславілася войска кароннага гетмана Мікалая Камянецкага. Другі трыумф – перамога аб’яднанага войска кароннага гетмана Камянецкага і літоўскага гетмана Канстанціна Іванавіча Астрожскага над дваццацічатырохтысячным войскам татараў 28 красавіка 1512 года пад Вішняўцом, у выніку якой восем тысяч татар былі забіты, дзесяць тысяч узяты ў палон. Нарэшце, трэцім трыумфам Жыгімонта паэт лічыць перамогу пад Оршай войска гетмана Астрожскага над войскам маскоўскага князя Васіля Іванавіча.
  5. Б. Кручкевіч мяркуе, што гэта луна, якую, праўда, часцей называлі не двухаблічнай, а двурогай. М.Езяніцкі аспрэчвае гэтую думку, разумеючы пад «двухаблічнай багіняй» Мінерву, якая спалучала ў сабе дзве асноўныя функцыі. Другая версія падаецца больш слушнай, бо далей якраз ідзе гаворка пра тое, што Ян Вісліцкі чакае ад «двухаблічнай багіні» паэтычнага натхнення для сябе і ваенных трафеяў – для караля.
  6. Тут ужываюцца старажытныя геаграфічныя назвы: Барысфен – Дняпро, Танаіс – Дон, Мэатыйскае балота – Азоўскае мора.
  7. Маскоўскага князя Васіля Іванавіча.
  8. Дуліхіец – Уліс (Адысей).
  9. Юлій – Гай Юлій Цэзар.
  10. Апалонаўскі або паэтычны.
  11. Рыфейскі – тут: маскоўскі.

Пераклад з лацінскай мовы
Жанны Некрашэвіч-Кароткай

Гл. таксама:
Жанна Некрашэвіч-Кароткая. «ДЗЕНЬ ПЕРАМОГІ, АСВЕЧАНЫ МАЦІ БОЖАЙ»


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY