СКУЛЬ ІДЗЕШ, МОЙ НАРОДЗЕ?..

Цягам апошніх двух гадоў мяне не адпускала авантурная, на першы погляд, задума — перастварыць па-беларуску вершы ста ўкраінскіх паэтаў, чыя творчасць з’яўляецца ўвасабленнем «красы і сілы» сучаснай украінскай паэзіі. Але, як сведчыць гістарычны вопыт, менавіта авантурысты заўсёды былі рухальнікамі прагрэсу. Дзе б мы цяпер былі без Капернікаў, Калумбаў і Магеланаў?.. Часам авантурысты, у тым ліку і ад літаратуры, дасягаюць здавалася б недасяжнага. З Божай дапамогай у кастрычніку гэтага года я паставіў апошнюю кропку ў працы над Анталогіяй сучаснай украінскай паэзіі пад назовам «Украінскі майдан». Такім чынам, на паэтычным «майдане» сабралася роўна 100 украінскіх паэтаў, пачынаючы ад геніяльнага Валадзіміра Сасюры — заканчваючы вершамі маладой паэткі з Кіева Алесі Мудрак. Прапаную чытачам «Нашай веры» паэтычны ружанец з твораў некаторых аўтараў анталогіі.

 

Ліна Кастэнка * * * Зіхціць між ружаў золатам калыска. Блакіт павекаў хата узняла. Свет неаглядны здалечы і зблізку. Пачатак ёсць. А слова шчэ няма. Шчэ дзіўны дым і хаты выгляд новы, І шчэ ніяк нічога не завуць. І хмары не прывязаны да слова, А проста так — плывуць сабе й плывуць. Шчэ кожны пальчык сам сабе Бетховен. Шчэ ўся мая на свеце прыгажосць. І свеціць сонца вокам каляровым. Шчэ слоў няма. Паэзія ўжо ёсць. * * * Баюся слоў, калі яны маўчаць, калі яны дыханне затаілі, калі не знаеш, як табе пачаць, бо словы ўсе былі ужо чыімісь. Хтось імі плакаў, кленчыў да багоў, з іх пачынаў і знік за небакраем. Людзей мільярды і мільярды слоў, а ты упершыню іх вымаўляеш. Усё паўторыцца: краса і шматкалёрнасць. Усё было: асфальт і спарышы. Паэзія ж — заўсёды непаўторнасць, як бессмяротны дотык да душы. * * * Прадвесне засмяялася: — Пара! — за Чорным Шляхам, за Вялікім Лугам — гляджу: мой прадзед, і пра-пра, пра-пра — ідуць за часам, як за плугам. Губляецца бясконцы караван, за Чорным Шляхам, за Вялікім Лугам, яны ужо ў тумане — як туман — усе ўжо йдуць за часам, як за плугам. Як вол стамлёны, вечнасць ледзь ступае! — за Чорным Шляхам, за Вялікім Лугам. Свавольная, як вецер, маладая — няўжо і я іду ўжо, як за плугам?! І што ўзару? Засею чым майдан? за Чорным Шляхам, за Вялікім Лугам. Няўжо і я ў тумане — як туман — І ўсё ж іду за часам, як за плугам?..

 

Мікола Вінграноўскі * * * Хадземце ў сад. Я пакажу вам сад. Дзе на каленях яблынь дрэмле вецер. А згроблены чумацкі небаспад Высвечвае вясёлкавую квецень. Я пакажу вам слівы на сучках, Настроміліся, падаючы моўчкі. Сціскае груша ў жоўтых кулачках Крутога сонца смачныя жаўточкі. Салодка спіць у полі пад снапом Жняя ружовашчокая — заранка. І шэпча ціша сонным языком Сівому саду песню-калыханку. То кажаны. То кажановы лад Звініць журліва ў сонных струнах ночы... Хадземце ў сад. Я пакажу вам сад, Яго душы нявыспаныя вочы.

 

Васіль Стус * * * Гарыць сасна — ад нізу да гары. Гарыць сасна — чырвона-чарнагрывы дым па-над гаем. Ой, і нешчасліва ты, чарнабрыва Галю, чарнабры... — Каханенькія! Хопіць! Адпусціце! Галосіць Галя, крыкам прамаўляе, а полымя абдымкі расхінае, а Пан-Гасподзь — глядзіць сабе й маўчыць. Прывязана касою да сасны бялее, быццам лебедзь, белацела. П’юць казакі, а неба як знямела, а ад зямлі — чырвоныя кастры. О любыя, малю вас адпусціць да хатачкі, да роднае матулі, — зайшлася плачам — ды ніхто не чуе, — толькі сасна так вусцішна трашчыць. Гарыць сасна — ад нізу да гары, сасна палае — ад гары да нізу, Пан Бог ідзе. Цалуй Гасподню рызу, Ой, чарнабрыва Галю, чарнабры... Святая Ганна, выбачай мяне, што ў тым агні, як свечачка, згарэла... О, як жа бела бель твая балела. О, як бялела болем тая бель!

 

Надзея Кір’ян * * * Я штось забыла, я забыла штось... А што? А што? Сама сябе пытаю. Мае сляды змывае шэры дождж, Абрысы іх травою зарастаюць. Прыгадваю я «штось» не дзень,                                         не два, не тры... Мае і не мае гады бягуць за мною. Стаю я на гары, як на мяжы, Як на мяжы між летам і зімою. У мне бунтуе бура галасоў, Яны галосяць так даўно і доўга, Быць можа, з чынгісханаўскіх часоў, А можа, нат з часоў княгіні Вольгі. * * * Чую звон я, смак вады я чую, Штось кажу... І хваля ў грудзі б’е. Ў цёмных лозах больш не заначую, Злы агмень радок з цямнечы ўе. Час цячэ паволі, як натхненне, Як вада жывая з-пад чаўна, Дзе нябёс блакітных зіхаценне І пяскоў нятленных жаўцізна.

 

Наталка Поклад * * * Так мала любові ў сусвеце,                          так мала святла, І душы людзей счужанелі, нібыта магілы, Хацела я быць паміж іх, ды чамусь не змагла: Там чорныя ветры закручваюць чорныя плыні. Святла дай, эпоха!                         Мы з промняў ягоных расцем, А ў плынях сцямнелых мы губім і голас, і сілу, Юрба гандляроў залівае наш звонкі Эдэм, Усе, што не з намі, — на вецер, на скон, у магілу. Трава, азавіся! А жораў нябёсы ўзбудзі! Энергія волі й красы не знікае, я знаю, — Ды чорныя плыні нясуць нас, нясуць нас...                                                                         Куды? Ці ў ціхі Дунай — а ці ў неба, што выйшла з Дунаю?! * * * Скуль ідзеш, мой народзе? З глыбіні правякоў. Што нясеш, мой народзе? Залаты спеваслоў. На базарах сусветных Гандляром не ясі, Наляціць чорны вецер, — Што яму падасі? Я падам яму Песню, што з крыніцы піла, яна — скарб мой і веснік і у прышласць страла. На сусветных майданах, дзе для душ — вечны скіт, мой апошні тастамант, мая дзіда і шчыт. Чорны вецер стакрылы, але Песня — над ім... Мая тайна і сіла, і мой Ерусалім.