«Я БЫЎ ШЧАСЛІВЫ…»

— Як вядома, святарскае пакліканне нараджаецца яшчэ ў сям’і, дзе пэўныя традыцыі могуць паспрыяць выбару маладога чалавека стаць святаром. Ксёндз Дзмітрый, давайце вернемся думкамі ў Вашае дзяцінства. Адкуль Вы паходзіце?

— Я паходжу са звычайнай каталіцкай сям’і, дзе мы, дзеці, заўсёды бачылі жыццё практыкуючых католікаў, хоць гэта яшчэ быў час пераследу веры ў Савецкім Саюзе. Нашыя бацькі паходзілі таксама з каталіцкіх сем’яў, таму мы сапраўды захоўвалі хрысціянскія традыцыі, з дзяцінства ведаючы пра Пана Бога. Можа, у гэтым большую ролю адыгралі бабуля і дзядуля з мамінага боку. Дзядуля быў вельмі веруючым. Ён шмат маліўся, сам спяваў Гадзінкі, Нешпары, Ютрань. Мы яго слухалі і, хоць самі яшчэ не прымалі ў малітве ўдзелу, разумелі, што дзядуля моліцца. Ён ніколі не прапускаў святую Імшу. Дзядуля і бабуля з мамінага боку жылі ў Лазічах, што цяпер у парафіі Удзела Глыбоцкага раёна. Бабуля і дзядуля з боку таты жылі ў Квачах — сёння гэта канстанцінаўская парафія Глыбоцкага раёна. А наша сям’я жыла ў Глыбокім. Святыні ў ваколіцах былі зачыненыя, а ў Глыбокім касцёл дзейнічаў, і дзядуля кожную нядзелю ехаў туды на святую Імшу. Для нас гэта быў прыклад таго, як хрысціянін прымае ўдзел у жыцці Каталіцкага Касцёла.

У нядзелю мы часта праводзілі час на вёсцы — або ў Лазічах, або ў Квачах. Там касцёлаў не было. Найбліжэйшая ад Лазічоў святыня знаходзілася ў Удзеле, але ў той час там захоўвалі зерне. Паколькі ў нас не было магчымасці схадзіць у касцёл, у нашай сям’і практыкаваўся такі звычай: роўна а 12-й гадзіне мы пачыналі малітву на ружанцы. Выбіралі таго, хто будзе «ксяндзом», гэта значыць, будзе ўзначальваць малітву. Пасля Ружанца мы ўжо ішлі займацца сваімі справамі, забаўляцца — зразумела, у нядзелю не працавалі.

У сям’і было пяцёра сыноў, таму нам заўсёды было весела разам. Мы маглі нават у гарадской кватэры ў футбол пагуляць, у хованкі, — у сям’і мы ніколі не былі самотныя, нават часам шукалі магчымасці пабыць у адзіноце. У Лазічах я любіў на захадзе сонца пасядзець на лавачцы і паразважаць сам-насам. <...>

— Колькі гадоў розніцы было паміж вамі, братамі?

— Са старэйшым братам у мяне розніца ў тры гады. Я быў другім сынам у сям’і. З наступным братам — а гэта ксёндз канонік Аляксандр Барыла, пробашч парафіі ў Вілейцы — у мяне амаль два гады розніцы, а малодшыя браты нараджаліся потым з перапынкам у пяць гадоў. Мы са старэйшым братам дапамагалі маме гадаваць малодшых братоў: умелі спавіваць дзіця, рабіць любую працу ў доме…

— Браты з задавальненнем удзельнічалі ў рэлігійным жыцці?

— Гэта быў працэс сталення кожнага з нас. Паколькі нарадзіліся мы яшчэ ў часы Савецкага Саюзу, працягваўся ціск на веруючых. Калі мы пайшлі ў школу, гэты пераслед быў асабліва адчувальны для нас, а калі ў горадзе дзейнічае касцёл і служыць святар, ціск на вернікаў яшчэ мацнейшы. <...> Дзеці, якіх настаўнікі заўважалі ў касцёле, потым цярпелі прыніжэнні ў школе. Старэйшы брат, які сам заўсёды хадзіў у касцёл, прыступаў да споведзі і святой Камуніі, часам спрабаваў дыскутаваць з мамай наконт веры, бо ўсё ж такі школьная прапаганда супраць Бога і «навуковыя аргументы» прамаўлялі да розуму маладога чалавека. Катэхізацыі не было, а мама з татам — простыя людзі — не маглі нам глыбока растлумачыць праўдаў веры. Мы верылі проста таму, што бачылі гэтую веру ў бацькоў, у бабуляў і дзядуляў.

Калі я вучыўся ў пятым класе, у маі 1985 года ў Глыбокім памёр заслужаны святар, ксёндз Юзаф Францкевіч, які прайшоў праз савецкі лагер і цярпеў моцны пераслед. На яго пахаванні адбылася сапраўдная маніфестацыя веры. У нашым горадзе і ў навакольных вёсках, дзе касцёлы былі зачыненыя, было шмат католікаў, якія прыехалі на пахаванне ў Глыбокае. Сабралася таксама вельмі шмат святароў. Усе мы ішлі ў працэсіі па горадзе ад касцёла да могілкаў. Нам гэтага не забаранілі, бо на пахаваннях можна было прысутнічаць. Аднак на наступны дзень адзін з настаўнікаў у школе на турзлёце груба выхапіў мяне з калоны, пачаў сароміць за ўдзел у пахаванні і павёў да класнага кіраўніка, каб мяне пакаралі. Аднак класны кіраўнік з разуменнем паставілася да мяне, апраўдала, таму я не меў пасля праблемаў. <...> Хоць я ў той час быў яшчэ зусім малы, я ўжо задаваў сабе пытанні: «Чаму яны забараняюць хадзіць у касцёл? Хіба ў касцёле кажуць штосьці дрэннае?» У мяне ніколі не ўзнікала сумненняў адносна веры і жадання адвярнуцца ад Касцёла.

— Хто быў для Вас аўтарытэтам у касцёле? Хто асаблівым чынам спрычыніўся да Вашай фармацыі?

— Я ўжо згадваў ксяндза Юзафа Францкевіча. Гэта быў чалавек-таямніца, чалавек-легенда. Ён быў ужо ў сталым узросце, хварэў, але сама яго прысутнасць, цэлебрацыя святой Імшы давала нам вельмі шмат… Пасля яго смерці ў Глыбокае прыехаў ксёндз Уладзіслаў Завальнюк. Ён умеў даступнаю моваю, дапасаванаю да менталітэту моладзі, распавядаць пра Пана Бога, пра веру, пра святую Імшу. Тады ўдзел у літургіі і вера парафіянаў у Глыбокім сталі больш свядомымі. Ксёндз Уладзіслаў Завальнюк першы пачаў афіцыйна і дакладна вучыць нас праўдам веры. Затым лёс звёў мяне са святаром Юзафам Булькам, які працаваў у Мосары і прыязджаў таксама ў Удзела, дзе мы часта ўсёй сям’ёй праводзілі выходныя дні. Ксёндз біскуп Кірыл Клімовіч, які пазней быў пробашчам у Глыбокім, таксама даваў нам добрае сведчанне веры і прыклад святарскай працы.

— У які момант у Вас зарадзілася жаданне быць падобным да іх? Колькі Вам у той час было гадоў? І кім Вы збіраліся стаць дагэтуль?

— У прафесіі для мяне быў аўтарытэтам старэйшы брат, які вучыўся ў Пермі на авіятэхніка, быў ваенным. Мне таксама хацелася пайсці па яго слядах, але я не быў упэўнены ў гэтым выбары... Калі я стаў бліжэй да касцёла дзякуючы ксяндзу Юзафу Бульку, мяне захапіла актыўная праца святара з моладдзю, хоць ён быў ужо немалады. У Мосары вакол яго гуртаваліся маладыя людзі, сярод якіх і сённяшнія святары: ксёндз Антоній Клімантовіч, ксёндз Ян Крэміс, ксёндз Алег Мурзіч. Я захапляўся імі, калі яны ўжо выбралі святарства і прыязджалі па справах да нас у Удзела. Вось тады і пачалі ўзнікаць думкі пра тое, што я хацеў бы далучыцца да іх, быць бліжэй да святара, бліжэй да алтара… Аднойчы, калі я быў на споведзі ў ксяндза Юзафа, «за пакуту» ён прызначыў мне стаць міністрантам. Здаецца, я быў у восьмым класе. Такім чынам я ўліўся ў групу хлопцаў, якія ўжо планавалі ісці ў семінарыю. З гэтага часу ў мяне пачалося больш цікавае жыццё, звязанае з касцёлам. Ксёндз Юзаф гаварыў дзецям і моладзі не толькі пра Пана Бога і пра веру: ён адкрываў нам іншае бачанне свету, арганізоўваў для нас розныя экскурсіі, вазіў моладзь у Вільню, каб паказаць прыгажосць святыняў, нават завёз нас на віленскую тэлевежу і частаваў нас, малых, у рэстаране… Для нас гэта было незвычайна. Мы пашыралі свой светапогляд, дзякуючы святару бачылі іншую культуру, таму хацелі быць падобнымі да яго, працаваць у касцёле так, як ён, сведчыць людзям, якім можа быць хрысціянскае жыццё.

— З якога моманту Вы свядома вырашылі пайсці ў семінарыю?

— Памятаю, калі я скончыў дзясяты клас, трое старэйшых хлопцаў з нашай касцёльнай моладзі паступалі ў семінарыю. Ксёндз Юзаф шукаў таго, хто мог бы дапамагаць у парафіі так актыўна, як раней гэта рабілі яны, бо ў яго паслузе было шэсць або сем парафій, за дзень ён праязджаў сотні кіламетраў, служачы святыя Імшы і ўдзяляючы сакрамэнты мноству вернікаў.

Аднойчы ў Удзеле ксёндз Юзаф падышоў да мяне ў сакрыстыі і спытаў: «Ну дык што, ці пойдзеш ты ў семінарыю?» Не ведаючы, што адказаць, я прамовіў: «Думаю…» Я меў на ўвазе, што раздумваю, ісці ці не ісці… Ксёндз Юзаф зразумеў адназначна: «Думаю ісці». І з гэтага моманту я згадзіўся. Святар атрымаў дазвол ад арцыбіскупа Тадэвуша Кандрусевіча, каб я мог дапамагаць ва ўдзяленні святой Камуніі. У ХІ класе я кожную нядзелю зранку прыязджаў да ксяндза Юзафа ў Мосар, адкуль мы ездзілі ад парафіі да парафіі, і дапамагаў яму ў святарскім служэнні.

Мне вельмі падабаўся стыль жыцця святара, менавіта такі, які я бачыў у ксяндза Юзафа: мяне захапляў яго падыход да людзей, яго актыўнасць, праца па будоўлі касцёла. Ён ішоў з адкрытым сэрцам да ўсіх людзей і заўсёды браў нас з сабою. <...>

— Бацькі не былі супраць Вашага выбару?

— Не, я думаю, яны былі нават рады, бо нас, сыноў, многа… Мой малодшы брат Аляксандр, які таксама выбраў святарства, бліжэй да касцёла стаў у Глыбокім, ён быў вучнем біскупа Кірыла Клімовіча. <...>

— Распавядзіце пра Вашу вучобу ў семінарыі.

— Я вучыўся ў ХІ класе, калі мае старэйшыя сябры з Мосара ехалі ў семінарыю на вучобу. Ксёндз Юзаф сказаў, што ёсць яшчэ месца ў машыне, і хтосьці з хлопцаў можа таксама паехаць у Гродна, каб суправадзіць клерыкаў, паглядзець семінарыю і сам горад. Лёс выпаў ехаць мне і яшчэ аднаму хлопцу з Наваполацка.

Гэта быў час, калі духоўная семінарыя толькі адчынілася і набіраўся першы курс. Будынак яшчэ не быў цалкам падрыхтаваны для пражывання і навучання як установа закрытага тыпу. На першы курс прыехала каля 50-ці кандыдатаў — гэта былі ў тым ліку хлопцы з Украіны, з Грузіі, з Літвы… Ксяндзу эканому трэба было хутка арганізаваць побыт студэнтаў на бліжэйшы час, а паколькі працы было вельмі шмат, ён кіраваў і камандаваў хлопцамі, як у войску. Можа, з-за таго, што я калісьці думаў пра вайсковую кар’еру, мне спадабаўся такі стыль працы. <...> І з таго моманту я дакладна вырашыў, што прыйду сюды вучыцца.

У 1991 годзе, скончыўшы ХІ клас, пасля выпускнога вечара я паехаў у Гродна паступаць у семінарыю. Нас было каля 30-ці кандыдатаў. Я асабіста здаваў экзамен арцыбіскупу Тадэвушу Кандрусевічу. <...> Падчас паступлення мне было ўсяго 16 гадоў (мама аддала мяне ў школу з 5-ці гадоў), таму сваё 17-годдзе я сустрэў на першым курсе семінарыі. Вучоба мне вельмі падабалася. Я ніколі не меў вялікіх праблемаў ні з дысцыплінай, ні з навукай і ўспамінаю той перыяд жыцця як цудоўны. Тагачасная семінарыя адрознівалася ад той, якою яна з’яўляецца сёння. Мы яе самі будавалі, рабілі рамонты — было вельмі шмат фізічнай працы, часам нялёгкай. У семінарыі не было яшчэ добрых умоваў для пражывання: у адным пакоі магло жыць каля 10-ці чалавек, часта не было гарачай вады. Сёння хтосьці скажа, што гэта вельмі складана. Так, можа, і складана, але ўсе гэтыя цяжкасці я ўзгадваю як штосьці прыемнае, тое, што фармавала, не давала расслабіцца.

— На Вашу думку, чаго не хапае сучасным клерыкам у іх асяроддзі ў параўнанні з Вашым?

— Магчыма, цяжкасцяў. Нас у свой час было вельмі шмат. Як у сям’і, дзе я выхоўваўся, сыноў было шмат, і таму з намі не няньчыліся, так і ў семінарыі нам казалі: «Вас шмат… Старайцеся самі быць лепшымі». Цяпер клерыкаў мала, і падыход да іх іншы, больш індывідуальны. Калі ў студэнта штосьці не атрымліваецца, ім апякуюцца, дапамагаюць. <...> А мы выжывалі… Калі ты ў чымсьці памыліўся, то трэба было адразу за гэта адказваць.

— Ці былі сумненні адносна выбару Вашага жыццёвага шляху?

— Такіх сумненняў не было. Магчыма, не было часу нават задумвацца. Яшчэ да паступлення ў семінарыю я прайшоў добрую падрыхтоўку да святарскага служэння, дапамагаючы ксяндзу Юзафу Бульку. У семінарыі было вельмі мала часу, каб сумаваць па чымсьці, бо існаваў дакладны расклад дня: малітва, вучоба на лекцыях, індывідуальная вучоба і вельмі шмат працы… У святы ці ў нядзелю было больш вольнага часу, але святой памяці ксёндз прафесар Тадэвуш Вышынскі, выкладчык дагматыкі і музычнага спеву, вучыў нас правільна выкарыстоўваць гэты час. Адміністрацыя семінарыі сачыла за парадкам, выкладчыкі таксама маглі наглядаць за дысцыплінай.

Аднойчы мы з клерыкамі пілі гарбату ў той час, калі трэба было вучыцца, і да нас зайшоў ксёндз прафесар Тадэвуш Вышынскі, трымаючы ў руках пустое вядро. Ён не сварыўся, толькі спытаў: «Можа, вы маеце вольны час? Дайце мне, калі ласка», — і працягнуў нам вядро. Ён сам быў вельмі працавіты. Рыхтаваў канспекты, літургію… Увесь яго час быў заняты, таму ён «пазычаў» вольны час у нас. Я запомніў гэты выпадак на ўсё жыццё.

— Вы доўга чакалі дыяканскага пасвячэння?

— Пасвячэння я заўсёды чакаў. Я скончыў семінарыю ў 21 год. Каб атрымаць дыяканскае пасвячэнне, трэба мець 23 гады, але біскуп можа даць дыспэнсу ад аднаго года. Таму мне давялося пачакаць пасля заканчэння семінарыі ад лета да снежня — 22 гады мне спаўнялася толькі ў кастрычніку. Акрамя таго, яшчэ як клерык я праходзіў практыку ў Брэсце. У парафіі хапала працы, я вёў катэхезу, працаваў з дзецьмі і моладдзю — вялікую школу прайшоў тады ў ксяндза Збігнева Каролека, якому я вельмі ўдзячны, таму спакойна чакаў дыяканскага пасвячэння, якое адбылося ў катэдры з рук святой памяці кардынала Казіміра Свёнтка.

— Якімі былі Вашыя адчуванні ў гэты момант?

— Я быў шчаслівы, таму што ішоў тым шляхам, які выбраў, і дасягнуў чарговай ступені, атрымаўшы больш магчымасцяў актыўна працаваць у парафіях сярод людзей. Пасля дыяканскага пасвячэння я амаль два гады працаваў у Бабруйску. Гэта таксама быў цудоўны час маёй практыкі, і я ўдзячны за чарговую школу святарскага жыцця тагачаснаму бабруйскаму пробашчу, ксяндзу Раману Факсінскаму. Пасля гэтага я быў скіраваны на вучобу ў Люблінскі каталіцкі ўніверсітэт. Калі мне споўнілася 24 гады, з дыспэнсай біскупа я мог атрымаць прэзбітэрскае пасвячэнне, але вучоба была вельмі складанаю — я займаўся кананічным правам. З-за сесіі я не мог нармальна падрыхтавацца да пасвячэння, таму яно было адкладзена, і я яшчэ адзін год прабыў на вучобе ва ўніверсітэце як дыякан, а прэзбітэрскае пасвячэнне атрымаў у чэрвені 1999 года таксама з рук кардынала Казіміра Свёнтка. <...>

Мяне чакалі яшчэ чатыры гады вучобы, а мне хацелася ўжо працаваць з людзьмі. Пан Бог так пакіраваў, што я пазнаёміўся са святаром, які паходзіў з Глыбокага, але пасля вайны змушаны быў уцякаць у Польшчу, дзе прыняў пасвячэнне. Ён збудаваў касцёл і рэлігійнае жыццё ў польскім горадзе Свіднік, недалёка ад Любліна. Гэты малады горад будаваўся ў часы камуністычнай Польшчы як горад без Бога. Там не планаваўся касцёл. У Свідніку ўзводзіліся металургічныя заводы — ён мусіў стаць горадам рабочых. І вось гэты святар родам з Глыбокага, ксёндз Ян Грыневіч, які працаваў непадалёк ад Свідніка, у суседняй вёсцы, арганізаваў таксама парафію і рэлігійнае жыццё ў горадзе. Яго іменем цяпер названая вуліца, на якой знаходзіцца касцёл. Калі я пазнаёміўся з ксяндзом Янам Грыневічам, ён быў ужо на пенсіі, але мяне ў гэтай парафіі вельмі добра прынялі, і я меў магчымасць дапамагаць там цэлы год як дыякан, а пасля прэзбітэрскага пасвячэння — як святар. У Свідніку было каля 30-ці тысяч вернікаў, і амаль усе былі практыкуючымі католікамі, а падчас рэкалекцый каля 50-ці святароў маглі там тры дні спавядаць з раніцы да вечара — столькі людзей прыходзіла ў святыню. Такім чынам, падчас вучобы я мог займацца душпастырствам, працаваць з людзьмі, а не толькі сядзець за падручнікамі.

— Ад Вас сыходзіць такая радасць ад Вашага святарства, ад кантактаў з людзьмі, ад працы, хоць цяпер вельмі складаны час: хтосьці можа страчваць веру, сумнявацца ў тым, што Пан Бог ёсць. Што Вы нам, простым людзям, можаце параіць? Як быць заўсёды верным Богу і не збочыць са шляху веры?

— Распавядаючы Вам пра сваё пакліканне, я сам сабе нагадваў некаторыя праўды. Не было лёгка ў дзяцінстве, у семінарыі, нялёгка і ў святарстве, гэтак жа, як у навучанні ці ў працы. Аднак я ўпэўнены, што цяжкасці ўмацоўваюць, калі ёсць добрая мэта. Я часта гэта кажу самому сабе і людзям. Не заўсёды радуе тое, што ты лёгка атрымліваеш: большая радасць, калі ты штосьці здабудзеш, прыклаўшы намаганні, калі ты пераможаш цяжкасці і праз перамогу атрымаеш жаданае дабро. <...>

— Шчыры дзякуй Вам за размову.

Гутарыла
Яўгенія Найдовіч.