Home Help
Пра нас Аўтары Архіў Пошук Галерэя Рэдакцыя
2(40)/2007
Галерэя
Год паклікання да святасці

INVICTI ATHLETAE CHRISTI

СВЯТЫ АНДРЭЙ БАБОЛЯ НА АБРАЗЕ ХЕНРЫКА МУСЯЛОВIЧА

МАЛІТВА ДУШАЎ

СВЯТЫ АНДРЭЙ БАБОЛЯ
На кніжнай паліцы
Ad Fontes

СЬЛЕДАМ ЗА ХРЫСТОМ
Падзеі
Пераклады

РАДЗІВІЛІЯДА

КАРАЛАМАХІЯ

БАГІ ПАГАНЦАЎ
Юбілеі
Пераклады

НА ЖЫЦЦЁ МАДОННЫ ЛАУРЫ
Вера & Cultura

КРЫЗІС ІДЭНТЫЧНАСЦІ
Інтэрв'ю
Практыкум

ПРАРОК САФОНІЯ
Паэзія

ВЕРШЫ
Проза
Эпісталярый

ЛІСТЫ ДА ДАНУТЫ БІЧЭЛЬ
Асвета

Валеры БУЙВАЛ

МАЗАЧЧО.
НАЙСВЯЦЕЙШАЯ ТРОЙЦА

Знакаміты касцёл Санта Марыя Новэлла не трэба доўга шукаць сярод іншых архітэктурных помнікаў галоўнага горада Тасканы. Ён знаходзіцца літаральна за некалькі крокаў ад цэнтральнага чыгуначнага вакзала (які носіць імя касцёла) і сустракае гасцей Фларэнцыі на самым пачатку знаёмства з горадам. Шэдэўр гатычнай архітэктуры будавалі архітэктары бэнэдэктынскага ордэну з 1278 г. да сярэдзіны XIV стагоддзя. Фасад касцёла, упрыгожаны вялікімі валютамі, аркадкамі, ярка ззяе інкрустацыяй зялёнага і белага мармураў. Італьянская готыка заўсёды здзіўляе сваім радасным «норавам», які адчуваецца і ў інтэр’еры касцёла, дзе пілоны трымаюць стрэлістыя скляпенні з тонкімі нервюрамі. Архітэктар і тэарэтык архітэктуры Леон Бацціста Альбэрці, скульптары Ніно Пізано і Лорэнцо Гібэрці, жывапісцы Домэніко Гірландаё і Філіппіно Ліппі – цэлы сонм вялікіх майстроў Рэнесансу працаваў над архітурным і жывапісна-пластычным вобразам храма. Але бясспрэчна найвялікшы ўнёсак у творчую скарбонку касцёла ўнёс аўтар насценнай размалёўкі, у якой адлюстравана выява Тройцы, Мадонны і святога Яна з данатарамі, — Томмазо дзі Сэр Джованні дзі Сімонэ д’Андрэуччо, празваны Мазаччо (1401–1428).

Мазаччо – адна з трагічных постацяў гісторыі жывапісу. Мастак памёр зусім маладым, у 27-гадовым узросце. Але ён паспеў намаляваць творы, якія вызначылі пачатак перыяду кватрачэнта (мастацтва XV стагоддзя), з якога пачалося станаўленне рэнесансавага мастацтва. Разам з Брунэллескі ў архітэктуры і Донатэлло ў скульптуры (фларэнтыйскімі сябрамі мастака) Мазаччо быў пракладальнікам новых шляхоў у мастацтве. На сто гадоў раней вялікі Джотто пачаў вызваляць італьянскі жывапіс ад сярэднявечных стэрэатыпаў, якія ўжо згубілі арыгінальнасць і спірытуальную жыццядайнасць. Але ягоныя паслядоўнікі, празваныя джоттэскамі (малымі Джотто), не зразумелі адкрыццяў майстра і перанялі толькі знешнія прыёмы мастацкай трактоўкі, што стала прычынай доўгай гатычнай рэакцыі ў італьянскім жывапісе. Глыбокі рэалізм Джотто прыняў усёй душой і творча развіў менавіта Мазаччо. Пра універсалізм ягонай творчасці выразна напісала нямецкі мастацтвазнаўца Гертруд Вассэрманн: «Дзіўным чынам у мастацтве Мазаччо з’ядналіся ў дасканалае цэлае супярэчнасці таго праблемнага часу: тэктанічныя, ясна вымяральныя прасторы і свабоднае, неабмежаванае адчуванне прасторавай глыбіні, магутная пластыка і жывапісная мяккасць, атмасфера і прыгажосць плоскасці; непахісная статыка, разняволеная раўнавага і ў той жа час дынамічная і напружаная плынь, манументальная веліч і свабода»».1

Будучы мастак нарадзіўся ў мястэчку Сан Джованні Вальдарно ў сям’і натарыуса. Вучыўся жывапісу, магчыма, у выдатнага мастака Мазоліно (разам з якім выканаў некалькі твораў) у Фларэнцыі. Тут жа, у сталіцы Рэнесансу, Мазаччо пражыў сваё кароткае творчае жыццё. У 1427 або ў 1428 годзе ён выпраўляецца ў Рым, дзе і памірае падчас эпідэміі чумы.

Прапанова маладому сябру гільдыі святога Лукаша (гільдыі жывапісцаў) працаваць над упрыгожаннем аднаго з найгалоўнейшых касцёлаў Фларэнцыі была, такім чынам, прызнаннем ягонага вялікага прафесійнага аўтарытэту і папулярнасці. На жаль, фрэска ў Санта Марыя Новэлла стала апошнім бясспрэчным творам майстра.

Манументальная фрэска актыўна ўключана мастаком у асяроддзе касцёла. Роля архітэктуры і архітэктурнай пластыкі настолькі вялікая ў гэтай кампазіцыі, што можна казаць пра раўнапраўны ўдзел архітэктуры (намаляванай пэндзлем мастака) у стварэнні жывапіснага вобраза. Мазаччо першым з мастакоў кватрачэнта захапляецца лінейнай перспектывай, адкрывае ў жывапісе трэцяе вымярэнне – глыбіню. «Плошча сцяны вымерана матэматычна дакладна, а збалансаваная ілюзорная архітэктура падманвае вока. Гэта ўзнімае выяву да ўзроўню навучальнага ўзору па перспектыве», – напісаў пра «Тройцу» аўтар кнігі пра Мазаччо нямецкі мастацтвазнаўца Дзітэр Гляйсбэрг».2 Велічнай трыумфальнай аркай мастак замыкае выяву Тройцы і святых, але перад цэнтральнай сцэнай Мазаччо размяшчае ўкленчаныя постаці сямейнай пары – данатараў фрэскі (асобаў, якія замовілі мастаку гэты твор), што моляцца перад выявай. Натуральнасць адлюстравання гэтых фігур здзіўляе трапяткім рэалізмам: яны нібы жывуць разам з намі, цяперашнімі наведвальнікамі касцёла. Яны – пасрэднікі паміж зямным светам і таямніцай Найсвяцейшай Тройцы. Фігуры данатараў паказаны ў простым ракурсе, а цэнтральная частка кампазіцыі паказана ў іншым ракурсе: мастак прымушае ўбачыць сцэну нібы знізу, у паступовым аддаленні ў прасторы.

Мазаччо ўвасобіў у фларэнтыйскай фрэсцы вялікую таямніцу хрысціянства. У вобразах велічных і рэалістычных мастак сродкамі жывапісу перадае словы апостала Паўла: «Дык вось, апраўдаўшыся вераю, мы маем мір з Богам праз Госпада нашага Езуса Хрыста» і «А надзея не ганьбуе, бо любоў Божая вылілася ў сэрцы нашыя Духам Святым, Які дадзены нам» (пар. Рым 5,1 і 5,5).

Укрыжаваны Хрыстус паказаны строга ў цэнтры кампазіцыі. Ягонае цела і крыж завяршаюць рэгулярны рытм вертыкаляў: пілястраў, калонаў і профіляў архітэктурнага фону выявы. Фігура Бога-Айца ўзвышаецца за крыжам. Бог-Айцец трымае рукамі крыж, і гэтая магутная падтрымка аблягчае пакуты Збаўцы. Над галавою Хрыста паказана выява Бога-Духа ў выглядзе голуба. Разам з тым у кампазіцыі фрэскі ясна чытаецца класічная фігура трохкутніка: ад постацяў данатараў праз постаці Мадонны і святога Яна атрымлівае вяршыню ў постаці Бога-Айца. Спалучэнне гэтых кампазіцыйных мадэляў трохкутніка-піраміды, вертыкалізму архітэктурных элементаў і паўцыркульнага завяршэння аркі і скляпення дае ўсёй выяве крыштальную дасканаласць і велічную непахіснасць. Даследчыкі бачаць у майстэрскім валоданні Мазаччо святлаценем, кампазіцыяй, пластыкай і перадачай архітэктурных формаў уплывы ягоных вялікіх суайчыннікаў Брунэллескі і Донатэлло. Магчыма, што калі б мастак пражыў больш, то, як і многія іншыя італьянскія майстры Рэнесансу, ён прадэманстраваў бы свой універсальны талент у скульптурных творах і архітэктурных пабудовах.

...Мадонна звяртаецца да нас і паказвае рукой на ўкрыжаванае цела Сына. Святы Ян усхвалявана і малітоўна склаў на грудзях сціснутыя рукі. Містычная таямніца Сімвала веры знаходзіць драматычны водгук у душах Марыі і Апостала.

Шэрыя тоны дамінуюць у выяве архітэктуры, але капітэлі пілястраў і калонаў, разеткі, профілі антаблементу і арак, а таксама кесоны паўцыркульнага скляпення – усе гэтыя ілюзорныя архітэктурныя элементы эфектна выдзелены чырвоным колерам (які глядзіцца яркім толькі ў манахромным каларыстычным асяроддзі). Строгая і нешматслоўная каларыстычная кампазіцыя будуецца на рытмічным перагукванні двух асноўных колераў на агульным шэрым фоне. Цёмна-сіні колер мантыі (сімвал нябеснага свету) гарманіруе з чырвоным колерам шатаў (сімвал крывавай ахвяры Хрыста) у фігуры Бога-Айца. Але толькі ў гэтай частцы кампазіцыі колеры злучаюцца. У фігурах ніжняга яруса фрэскі яны выступаюць па чарзе то справа, то злева, утвараючы паслядоўную схему. Белы голуб (сімвал Бога-Духа) узмахвае крыламі над галавою Збаўцы, цалкам упісваючыся ў сілуэт фігуры Бога-Айца. Мазаччо імкнуўся перадаць цёплую фактуру дрэва крыжа, на якім канае Хрыстус. Ярка гучыць белы колер (сімвал чысціні і беззаганнасці) набедранай павязкі на целе пакутнага Бога-Сына.

Безумоўна, мастак меў дар Божы, пакліканне да хрысціянскай працы. Мазаччо паўстае перад вернікамі свайго і ўсіх наступных пакаленняў у адказнай ролі творцы-служыцеля Касцёла. Фрэска «Найсвяцейшая Тройца» – гэта не проста бяспрыкладны па складанасці сінтэз сімволікі і рэалізму, жыццёвасці і рацыянальнай трактоўкі формаў. Мастак звяртаецца да людзей з пасіянарным казаннем аб любові Божай, ахвяры Хрыста, пераканальна і яскрава гаворыць на мове жывапісу аб хрысціянскім шляху.
 

Мазаччо. Найсвяцейшая Тройца.
Фрэска. 667х317 см. Каля 1427.
Касцёл Санта Марыя Новэлла ў Фларэнцыі.

 


  1. Gertrud Wassermann. Masaccio und Masolino. Strassburg, 1935. C. 18.
  2. Dieter Gleisberg. Masaccio. Dresden, 1981. C. 8.


 

 

Design and programming
PRO CHRISTO Studio
Polinevsky V.


Rating All.BY