СЬЛЕДАМ ЗА ХРЫСТОМ

1. Сколькі можаш сьцеражыся гоману людзкога, бо гутарка аб сьвецкіх рэчах шмат шкодная, хаця б і бяз дрэннае думкі.

Хутка марнасьць нас захоплівае і палоніць.

Як жа часта хацеў бы я маўчаць і ня быць між людзей!

Чаму ж аднак так ахвотна гаворым і беспатрэбныя вядзём гутаркі, калі так рэдка, бяз шкоды для сумленьня, варочаемся да маўчаньня?

А таму мы так ахвотна гаворым, што ў супольных гутарках шукаем узаемнай пацехі і сэрцу, змучанаму ўсялякімі думкамі, жадаем даць палёгку.

І надта ахвотна любім гаварыць і думаць аб тым, што нам мілае і пажаданае, або аб тым, што муча душу нашу.

2. Але, на жаль, часта дарэмна і шкодна, бо гэная вонкавая пацеха ня мала шкодная радасьці ўнутранай і Боскай.

Таму будзьма шчырыя і малімася, каб дарма ня сходзіў нам час.

Калі гаварыць можна і выпадае, гавары аб тым, што карысна для душы.

Дрэнная прывычка і няўважнасьць наша на поступ духовы, — шмат прычыняецца да нячуласьці ў мове нашай.

Пабожная гутарка аб рэчах духовых многа карысная для дасканаласьці духовай; асабліва там, дзе людзі, аб’яднаныя розумам і сэрцам, лучацца між сабой у Богу.

1. Маглі б мы мець вялікі супакой, калі б кінулі займацца тым, што гавораць і робяць іншыя, а што нас зусім не датычыць.

Якім чынам здолее вытрываць доўга ў супакою той, хто ўлазіць у чужыя справы? Хто вонкавых здарэньняў шукае? Хто мала або рэдка сам над сабой застанаўляецца?

Бласлаўлёныя прастадушныя, бо будуць мець вялікі супакой.

2. Чаму некаторыя сьвятыя былі такімі дасканальнымі і богадумнымі?

Таму, што імкнуліся змарыць у сабе ўсе зямныя жаданьні і дзеля гэтага маглі ўсім сэрцам аддацца Богу і вольнай душой пільнаваць самых сябе.

Мы зашмат займаемся сваёй пажадлівасьцяй і клапоцімся аб справах хутка мінаючых.

Рэдка калі перамагаем мы ў сабе цалкам нават адну загану і мала глядзім штодзённага поступу ў добрым, дык таму астаёмся халоднымі і лянівымі.

3. Калі б памёрлі мы зусім для сябе і ўнутрана былі заблутаныя, тады маглі б такжа сьцяміць рэчы боскія ды спазнаць крыху нябесную мудрасьць.

Адзінай і найбольшай перашкодай у гэтым ёсьць тое, што мы паднявольныя сваіх пажадлівасьцяў і што не стараемся ступіць на шлях сьвятых.

Калі яшчэ трапляецца спраціўленьне, слабеем на душы і шукаем пацехі ў людзей.

4. Калі б мы імкнуліся быць мужамі дужымі ў барацьбе, напэўна ўбачылі б над сабою помач Розуму з неба.

Ён заўсёды барацьбістым, што спадзяюцца Ягонае ласкі, гатоў памагчы, бо ж Ён даў нам барацьбу, дзе б мы перамагчы маглі.

Калі будзем спаўняць толькі вонкавы бок нашае рэлігіі, хутка прыдзе канец пабожнасьці нашай.

Дык закранем сякераю карэньні (Мц 3,10), каб ачысьціўшыся ад пажадлівасьцяў, дайшлі да супакойнае думкі!

5. Калі б кожны год мы змагалі ў сабе хоць бы адну толькі загану, хутка ўжо былі б дасканалымі.

А бывае зусім наадварот, — часта бачымо, што былі мы лепшымі і чысьцейшымі пры пачатку, чымся пасля многіх гадоў нашага навароту да Бога.

Гарачасьць і поступ у нас павінны штораз узрастаць, а мы глядзімо, як быццам на нешта вялікае, калі нехта здолеў астацца пры частцы першапачатнае гарачнасьці.

Каб мы спачатку хаця б і мала сябе прымушалі, усё пазней йшло бы нам лёгка і з вясёласьцю.

6. Цяжка кінуць прывычкі; цяжэй йшчэ ісці насупроць сваёй волі.

Калі не пераможаш малых і слабейшых спраў, дзе ж тады перамагчы цяжкія?

Зразу не паддавайся твайму нахілу ды адвыкай ад дрэннае прывычкі, каб паволі ня трапіць табе ў вялікшыя небясьпекі.

О! каб ты толькі падумаў, які сабе супакой і іншым радасьць зрабіў бы, трымаючыся добрага жыцьця, тады бязумоўна болей глядзеў бы дасканаласьці духа.

1. Добра дзеля нас, што ад пары да пары спатыкаем розныя труднасьці ды перашкоды, бо ж яны будзяць сэрца ў чалавека, прыпамінаючы яму, што ён ёсьць згнаньнікам і што ня можна надзеяцца на нішто ў гэтым свеце.

Добра, калі церпім часам ад праціўнасьцяў і калі думаюць аб нас непраўдзіва і дрэнна, на’т калі мы добра робім і маем найлепшыя імкненьні. Гэта нас часта зварочвае да пакоры і сьцеражэ ад пустое славы.

Тады так жа лепш шукаем унутранага сьведку нашага — Бога, калі вонкава людзі за нішто маюць і верыць нам ня хочуць.

2. Таму трэба было б чалавеку ў Богу так умацавацца, каб ня трэба было шукаць у людзей пацехі.

Калі чалавек добрае волі цярпіць, мучыцца пакусамі і дрэннымі думкамі, тады лепш спазнае неабходнасьць Бога, бо без Яго нічога добрага ня здолее зрабіць.

Тады такжа сумуе, уздыхае і моліцца ў няшчасьці, якое церпіць.

Тады і жыцьцё яму працівіць, і хоча ўмёрці, каб кінуўшы жыцьцё, злучыцца з Хрыстом (Флп 1, 23).

Тады добра бачыць, што ня можа быць на сьвеце дасканальная бяспечнасьць і поўны супакой.

1. Пакуль жывём на сьвеце, бяз труднасьцяў і пакусаў не абойдземся.

Таму напісана ў Гіоба: змаганьнем ёсьць жыцьцё чалавека на зямлі (Гіоб 7, 1).

Дык кожны няхай глядзіць каля пакусаў сваіх і сьцеражэцца ад іх малітвамі, каб ня зьвёў яго дух нячысты, каторы ніколі ня сьпіць, а кружа, шукаючы каго бы з’есці (1 П 5, 8).

Нікога няма настолькі дасканалага і сьвятога, каб ня меў ён час ад часу пакусаў; і мы ня здолеем зусім звольніцца ад іх.

2. Аднак пакусы падчас і надта карысныя людзям, хаця прыкрыя і цяжкія, бо дзякуючы ім чалавек спакараецца, ачышчаецца ды вучыцца.

Кожны сьвяты зносіў шмат труднасьцяў і пакусаў і дзякуючы ім узрастаў у дасканаласьці.

А тыя, што ня стрывалі ў пакусах — адпалі і зьгінулі.

Няма такога кляштару сьвятога ці месца патайнога, дзе б ня было пакусаў ды труднасьцяў.

3. І пакуль жыве чалавек, датуль не супакоіцца ад пакусаў, бо ў нас самых іх пачатак і прычына, бо ў пажадлівасьці на сьвет мы прышлі.

І як толькі адна пакуса або труднасьць мінае — з’яўляецца новая, і заўсёды будзем цярпець, бо ж згубілі мы дабро першапачатнае шчасьлівасьці нашае.

Многія, імкнучыся ўцячы ад пакусаў, у горшыя яшчэ трапляюць.

Самымі ўцёкамі ня здолеем мы іх перамагчы, а толькі цярплівасьць ды сапраўдная пакора зробяць нас магутнейшымі за ўсіх ворагаў.

4. Хто зло толькі вонкава ад сябе адганяе, не чапаючы карэньняў яго, мала паступіць у добрым, на’т хутчэй да такога варочаюцца пакусы і ён яшчэ больш церпіць.

Лепш і хутчэй, з помаччу Бога, пераможаш ты, змагаючыся памалу, з трывалаю цярпялівасьцю, чымся суровасьцяй і ўпорствам сваім.

Часта пытайся рады, калі спакушаешся і зашмат не карай спакушанага, лепш пацеш яго так, як хацеў бы, каб пацешылі цябе самога.

5. Пачатак усіх дрэнных пакусаў — гэта нястрымлівасьць душы ды малая вера ў Бога.

Як лодка бяз руля шпурляецца туды і сюды хвалямі, так чалавек усяляк спакушаецца, калі апушчаецца і ня мае вытрываласьці ў пастановах сваіх.

Агонь гартуе жалеза (Экл 31, 31), а пакуса чалавека справядлівага (пар. Экл 27, 6).

Ня ведаем часта, што змаглі б мы, а пакуса адчыняе нам вочы.

Прадусім трэба сьцерагчыся пакусаў напачатку, бо лягчэй перамагчы ворага, калі ўсім-чым бараніць яму ўваходу ў душу і забегчы яму наперад, калі ён пачынае стукацца ў дзьверы думкаў нашых.

Таму сказана: спачатку са злом змагайся; дарма ўжываць лекаў, калі праз нашу нядбайнасьць хвороба ўзмаглася (Авідый Rem. am II, 91).

Бо спачатку з’яўляецца простая думка, затым жывое прадстаўленьне, далей спадоба, дрэннае пажаданьне і згода ў канцы.

Гэткім чынам, пакрысе, пакрысе, урэшце адчыненымі варотамі ўваходзіць вораг, калі не змагацца з ім спачатку.

І чым даўжэй хто не змагаецца, тым слабейшы ён з кожным днём, а вораг яго ўсцяж магутнее.

6. Адны ў пачатку свайго навароту да Бога, а другія ўзноў у канцы, церпяць цяжкія пакусы.

Іншыя мучацца імі ўвесь свой век.

Некаторых наведваюць пакусы мала калі і лёгкія; усё паводле розуму і справядлівасьці Бога, які разьмяркоўвае і глядзіць стан людзей і ўсё хіне да дабра сваіх выбранцаў.

7. Таму ня падайма духам, калі прыходзіць пакуса, а толькі гарачэй малімася да Бога, каб нам памог у кожнай патрэбе; а Ён сапраўды паводле слоў св. Паўла: так пакіруе пакусай, каб мы маглі яе паканаць (1 Кар 10, 13).

Дык спакарайма душы нашыя перад моцнай рукою Бога (1 П 5, 6) у кожнай труднасьці і пакусе, бо пакорных духам Ён збавіць.

8. У труднасьцях і пакусах пазнаецца чалавек, насколькі ўжо ён лепшы; там так жа будзе больш заслугі і павялічыцца цнота.

Нічога вялікага, калі нехта пабожны і жарлівы, як яму добра; аднак той няхай спадзяецца поступу ў дасканаласьці, хто ёсьць цярплівым сярод турботаў.

Ёсьць людзі, што змагаюць вялікія пакусы, а ў штодзённых бываюць пераможанымі, каб гэтак спакораныя ніколі зашмат на сябе не спадзяваліся ў вялікіх, калі ня здолелі нічога ў малых.

1. Зьвярні на сябе самога свае вочы і сьцеражыся судзіць чужыя справы.

Судзячы іншых, зусім дарма чалавек трудзіцца, часта мыляецца і цяжка грашыць; судзячы ж і разважаючы аб сабе, заўсёды карысна працуе.

Часта аб нечым судзім паводле таго, як падыходзіць гэта нашаму сэрцу, бо дзякуючы свайму самалюбству згубілі мы лёгка праўдзівае суджэньне.

Калі б Бог быў заўсёды адзінаю мэтаю нашых імкненьняў, не злавалі б мы так хутка, сустракаючы спраціўленьне нашай думцы.

2. Але часта нешта або ў нас крыецца, або прыходзіць звонку, што кліча да сябе.

Шмат ёсьць такіх, каторыя што толькі робяць, сябе самых шукаюць, аб гэтым жа нават і ня ведаюць.

Звонку выглядае, што быццам усё ў іх добра, калі ўсё робіцца паводле іх волі і думкі; але няхай зробіцца нешта насупраць таго, чаго хочуць — хутка пераменяцца ды засумуюць.

Дзеля разнаякасьці поглядаў і думак даволі часта бывае звадка між прыяцелямі, між грамадзянамі, між людзьмі пабожнымі, а на’т і законьнікамі.

3. Цяжка кінуць старыя прывычкі і ніхто ня хоча ісці далей за свае думкі.

Калі будзеш спадзявацца больш на свой розум ды кемкасьць, чымся апірацца на цноце падлегласьці Езусу Хрысту, тады ня хутка і мала калі будзеш асьвечаным, затым, што Бог хоча, каб мы зусім перад Ім скарыліся, а гарачаю любоўю ўзьняліся вышэй за ўсякі розум.

1. Ані дзеля якой рэчы, ані дзеля каханьня да якога чалавека — ні можна рабіць нічога благога; калі аднак чыё дабро вымагае, добры ўчынак можна спыніць іншым добрым учынкам або замяніць яго на лепшы.

Бо гэткім спосабам добрае не марнуецца, на’т робіцца лепшым.

Вонкавая работа бяз любові зусім бескарысная: усё, што было б з любові — хоць бы надта маленькае ды мізэрнае, робіцца надта карысным.

Бо ж сапраўды, Бог зважае больш на думку таго, хто робіць, чымся на тое, што ён робіць.

2. Многа робіць, хто многа любіць. Многа робіць, хто тое, што робіць, добра робіць.

Добра робіць, хто больш зважае на дабро грамадскае, чымся на сваю волю.

Часта тое, што выглядае на міласьць, сапраўды ёсьць толькі пачуцьцёвасьць; бо прыродны нахіл, уласная воля, надзея на ўдзячнасьць ды імкненьне да выгады мала калі нас пакідаюць.

3. Хто мае сапраўдную дасканалую любоў, той нідзе ня будзе аглядацца на сябе, а толькі будзе лятуцець, каб усюды здзейсьнілася хвала Бога.

Нікому такжа не зайздруе, бо ня любіць ніякае ўласнае радасьці; ня цешыцца ў самым сабе, лятуціць аб шчасьці ў Богу, які вышэй за ўсялякае дабро.

Нікому ня прыпісвае дабра, але цалкам тасуе яго да Бога, каторы ёсьць крыніцай усялякага дабра і ў каторым аканчальна ўсе сьвятыя радасна супакойваюцца.

О, каб ты меў хоць іскрачку сапраўднае любові, дык лёгка пачуў бы, што ўсё зямное толькі марнасьць!