 |
|
ДА М. Л.
У дзень прыняцця
святой Камуніі*
З зайздрасцю шчырай Анёлы глядзелі;
Ты ж апусціла зрок, Богам гарэлі
Вочы твае, мяне ўражвалі й грэлі
Святасць, пакора! Калі сонна скроні
Ў вечны спачын складзе грэшнік нячулы,
Той, што прад Агнцам укленчыла сёння,
Вусны зара малітоўныя стуліць.
Тут жа зляціць і Анёл твой Ахоўнік,
Чысты і ціхі, як ветрыку подых:
Ён адхіне ўсе заслоны нябыту,
Клопату поўны, вясёлы, адкрыты,
Мякка ў абдымках сваіх цябе стуліць,
Нібы сваё немаўлятка матуля.
А як прамень несмяротнае ласкі
Надта яскрава з вачэй яго рвецца,
Сонная ж надта шчасліва смяецца,
Згасіць лагодна Анёл свае бляскі,
Стуліць над соннай заслоны чування
І адляціць, яе ўзяўшы ўздыханні.
Новым абліччам, перш чым адлятаці
Яе абдорыць; так нянька дзіцяці
Новую сукню кладзе пад галоўку —
Ад Бога й бліжніх любові абноўку.
Ўсіх дзён раскошу ў нішто б я паставіў,
Каб так, як ты, хоць адну ноч прамарыў.
|
|
Вечаровая гутарка
З Табою гутарку вяду, Цар неба
І разам Госць у доме майго духу;
Калі ўсё ў цемру ноч зграбе вялебна,
Чутны адно згрызота альбо скруха,
З Табою гутару! А слоў не трэба:
Маю Ты думку кожную падслухаў;
Далей царуеш, служыш нам, укрыты,
Ты — Цар у небе, ў сэрцы — на крыжы Ты.
Імкнуцца маіх добрых думак промні
Ўсе да Цябе — да сонца, да крыніцы,
Зноў да мяне плывуць у новай поўні,
Шлюць бляскі, ў іх каб мог зноў залаціцца.
Намер мой кожны добры Ты запомніў,
І плаціш з коптурам — не надзівіцца.
Як Ты на небе, на зямлі няхай так
Зіхціць у шчасці Твой слуга й дзіцятка.
Ты ж — Цар, о цуда! Ты ж — і мой падданы!
Злой думкай кожнай, быццам дзідай новай,
Твае нягойныя вярэджу раны,
Намер свой злы — каронаю цярновай
Табе кладу на скроні, раззлаваны,
Пакуль Цябе ў труну сваёю злобай
Не ўкіну я ў каменнасці суровай,
Ты церпіш, як слуга, падданы пану.
Як на крыжы Ты, на зямлі няхай так
Цярпіць у цернях Твой слуга й дзіцятка.
ІІ.
Калі дзяліўся з бліжнім думкай хворай,
Сумненняў чарвяком, яе што точыць,
Злы ратавацца ўцёкамі быў скоры,
Заплакаў добры, ды адводзіў вочы.
Вялікі Лекар! Ты найлепей знаеш,
Што хворы я, ды мной не пагарджаеш!
Калі для бліжніх я з душы глыбіняў
Здабыў страшнейшы гук, чым енк цярпення,
Гук, што грыміць у пекле безупынна,
Гук — ціхі на зямлі — найзлейшага сумлення!
Суддзя суровы! Ты агонь раздзьмухаў
Сумленню злому, а мяне паслухаў.
ІІІ.
Для ўсіх я стаў узорам супакою,
Бурлівы дух прад вокам іх хаваю
І раўнадушнай думкай, як імглою,
Пярун душы ўнутры я прыкрываю;
І толькі ноччу — ціха — прад Табою
Выплакваю ўсе буры я слязою.
[1830–1832]
|
|
Розум і вера
Калі пыхлівы лоб, разумны звонку,
Схіліў прад Панам, як прад сонцам хмара,
Пан яго ў неба ўзнёс, нібы вясёлку,
І надзяліў праменняў ясным дарам.
Як сведка веры, бляск ён захавае
Калі паразы зрынуцца патокам,
А мой народ, застрашаны патопам,
Успомніць лучнасць з Богам на Сінаі.
Мой лоб у дух пакоры апрануўся,
Хоць ён блішчыць у небе самавіта.
Я, Пане, бляскам не сваім свячуся,
Мой бляск — слабы Тваіх агнёў адбітак.
Агледзеў я нізіны ўсе людскія —
Пануюць там ідэі, фарбы, гукі
Вялікія і цьмяныя для думкі,
Прад вокам веры ясныя й малыя.
Убачыў вас, пыхлівы род вучоных,
Калі вас бура, нібы смецце, перыць,
Як слімакі ў дамку, ў сабе замкнёны,
Жадаеце, малыя, ўвесь свет змерыць.
Адны з вас кажуць — кон, сляпая воля
Пануе ў свеце, быццам поўня ў моры.
Другія тнуць — не, выпадак, сваволя
Ў людзях пануе, як вятры ў прасторы.
Ёсць Пан, абняў Ён акіяну хвалі
І загадаў, каб на зямлю зрынаўся,
Але ўзвёў скалы, каб між іх паўсталі,
І каб аб іх ён вечна разбіваўся.
Дарэмна хоча ўстаць з зямной ён клеці,
Заўжды рухомы, не ўладар ён руху,
Ўзляцеў вышэй — глыбей у прорву бухнуў,
Узносіцца, ды ў неба не ўзнясецца.
Прамень святла ж, які кідае сонца,
Гуляе з хвалямі ў марскіх глыбінях,
Не тоне, толькі дзеліцца ў вясёлцы,
Каб зноў вярнуцца да нябёсаў сініх.
Малы ты, розуме людскі, прад Панам,
Ты кропелька ў Яго руцэ і планах;
Цябе ж бязмерным лічаць акіянам,
Каб на тваіх да неба ўзняцца хвалях.
Здаецца, ты сам небакрай аблапіў,
Дарэмна хуткі карабель вяслуе,
Зямлю аплыў, а ў неба ён не трапіў:
Ніколі хваля небам не спануе.
Блішчыш і плюшчыш, чэрнішся, ўзлятаеш,
Рвешся ўгару ці нетры разрываеш,
Цямніш паветра хмарай непагоды,
Ці градам б’еш — ты на зямлі заўсёды!
Прамень жа веры, што ў нябёсах ззяе,
Запальвае твае грамы паважна,
Твае люстэркі ззяннем асвятляе;
Ах! Бо без веры хто б цябе заўважыў!
[1830–1832]
|
|
Кніжнікі
Спяць кніжнікі ўсе ў велічным экстазе
І ўскокваюць, пачуўшы з перапуду,
Што Бог прыйшоў у бачнай іпастасі
І вечнасць аб’яўляе ўсюды люду.
«Забіць яго, — загад, — спакой нам рушыць,
Але не ўдзень, — бо то натоўп раз’юшыць».
І кніжнікі пры лямпе ўноч звяралі
З пісаннямі свой розум атлусцелы,
Халодны, цвёрды, быццам меч са сталі,
І вучняў узнялі сляпых з пасцеляў,
Злавіць каб Бога — спераду йшла здрада
Дарогай простай, але згубнай, праўда.
«Ці гэта Ты?» — крычаць Марыі Сыну. —
«Я», — адказаў, і кніжнікі збялелі:
«Дык Ты ёсць Бог?» — «Я ёсць». — Уся дружына
Ўцякла ў трывозе, кніжнікі ж палеглі.
Ды бачаць — страшыць Бог, а не карае,
Ўстаюць, і злосць мацней у іх палае.
І здзёрлі з Бога вопратку на здзекі,
З насмешкамі ўсё цела Яго секлі,
Плявалі ў твар, і кожны тым хваліўся,
А Бог любіў іх і за іх маліўся!
Калі ж яны ў труну Яго ўвагналі,
Ён выйшаў з душаў іх, што цемрай сталі.
Так споўніўся на Бога пахаванні
Іх пыхі келіх. — Свет дрыжаў ад груку…
А Бог жывы! Пакіньце хваляванні!
Ён мёртвы толькі ў кніжнікаў тых духу.
1832
|
|
[За што, — пытаеш, —
Бог мне славы крышку скінуў…]
За што, — пытаеш, — Бог мне славы крышку скінуў;
За думкі і жаданні, а не справы чыну.
Жаданні й думкі ёсць паэзіяй у свеце,
Цвітуць і ападуць, як кветка ў адным леце.
А ўчынкі зернем ёсць, у глыб зямлі зарытым,
Што на наступны год узыдзе самавіта.
Час прыйдзе — пагніюць бліскучыя імёны,
Але пабачаць свет зярнятаў ціхіх плёны.
Мінае гук, і мы мінем у бляску гэтым.
Шчаслівы ціхія, бо ім валодаць светам.
Спазнайце праўду, хто Хрыста з вас чуе, людзі:
Той уладар зямлі, сядзець хто ў цішы будзе.
[1835–1836]
|
Пераклад з польскай мовы
Ірыны Багдановіч.
Гл. таксама:
:: ДУХОЎНАЯ ЛІРЫКА АДАМА МІЦКЕВІЧА ::
- * Верш быў напісаны 9 студзеня 1830 г. у Рыме пасля наведвання езуіцкага касцёла. Ён прысвечаны Марцаліне Лямпіцкай — кузынцы Генрыеты Евы Анквіч, з якой Адам Міцкевіч сябраваў. У той дзень Паэт бачыў сёстраў у споведзі, а Марцаліна да таго ж адзначала свае імяніны. Абедзве сёстры апісаныя і ў ІІІ частцы паэмы «Дзяды» (Дрэздэн, 1832).
|
|
