ШЧАСЦЕ БЫЦЦЯ — МУДРАСЦЬ ВЕЧНАСЦІ

Жыццё вечнае, да якога наблізіўся Янка Брыль... Менавіта пасля гэтай апошняй мяжы зямнога шляху адкрываецца сапраўдная сутнасць значнай часткі нашага існавання.

А ў Янкі Брыля яно, без перабольшання, адпавядала хрысціянскаму, агульначалавечаму ідэалу. Жыццё — сакральны дар. У ім Бог выяўляе сваю таямніцу і сваю шчодрасць. І скарыстаць гэты дар на «зямлі жывых» (пар. Пс 26, 13) трэба паводле Провіду Божага і запаведзяў Божых.

Янка Брыль жыў доўга і памёр «у старасці добрай, насыціўшыся днямі» (пар. Ёв 42, 17). Меў добрых дзяцей і ўнукаў. Меў вялікі плён творчай працы. І да апошняга дня выходзіў з ранку «на дзеі свае і на працу сваю да вечара» (пар. Пс 103, 23).

І быў ён, Янка Брыль, як і Васіль Быкаў, сумленнем нацыі, гонарам нацыі, духам яе.

Роўныя і розныя. Заўсёды з вызнаннем гармоніі — спакойны, мудры, надзейны, што Ноеў каўчэг, ад зямлі, але не заземлены, а магутна моцны, з прыхільнасцю да гуманізму класічнага складу, Янка Брыль. І як жывы нерв народа, эпохі, з завостраным трагічным светаадчуваннем, усведамленнем крызісных сітуацый і крызіснай надломанасці часу, духоўнай прасторы ХХ стагоддзя — Васіль Быкаў. Тры гады — як мы праводзілі ў апошні шлях Васіля Быкава. Тры дні — як развіталіся з Янкам Брылём...

Той момант, калі яшчэ не даеш веры таму, што адбылося... А рука — звычна і ўжо крыху інакш — цягнецца да паліцы з яго прозаю.

Моцная народная, глыбінная, сутная сіла, што ўмее валодаць сабою, стрымліваць сябе. Традыцыя, такт, культура...

Апавяданні, эсэ, раман... Мініяцюры...

Сувымернасць пісьма паміж бытапісальніцтвам, псіхалогіяй, філасофіяй, мастацтвам. Мысленне і свядомасць таго складу, што можна назваць сапраўдным, калі не ідэальным. Ён умеў вяртаць думку да яе прыроды і першаасновы. Ніколі не мітусіўся, заўсёды быў поўны годнасці. У спосабе пазнання свету на ўсё глядзеў з духоўнай вышыні гісторыі, чалавецтва, з вышыні тых маральных імператываў, што так ці інакш зацверджаныя хрысціянскімі запаведзямі.

Ён разумеў чалавечую натуру з усімі яе крайнасцямі, але не затрымліваў увагі на анамаліях, вывіхах светаўспрымання, алагізме ўчынкаў і свядомасці — не таму, што не ўмеў. Проста ў яго быў такі тып эстэтычнага зроку, калі ўсе выявы рэчаіснасці павінны разглядацца паводле векавой духоўнай традыцыі, у кантэксце выснаваных духоўных каштоўнасцяў. Ён не маніпуляваў чалавечымі пачуццямі, не захапляўся калажамі выштукаваных росшукаў, не баяўся традыцыі, часам імкнуўся быць падкрэслена простым, ледзь не элементарным. Але за гэтым былі — багаж ведаў, мастацкая інтуіцыя, бездакорны густ, выснаваная эстэтычная логіка.

Тонкі гумар... Непадробны стыль... яго, Брылёва, слова... Прадуманага, лёгкага і важкага адначасова. Трапнага. Яго мелодыка. Яго фарбы. Яго водар...

Свет Янка Брыль успрымаў і як гаспадар, працаўнік, і як паэт, рамантык, летуценнік. Пейзаж у яго — і ў простых, канструктыўных высновах: зямля, луг, дождж, паша... І ў яго натхнёна заўважаных імгненнях: «на цэлым свеце — белы снег», «белае шчасце», «непераможна белы снег». І такая вось філасофска-лірычнага складу думка: «Сум палёў і раўненне на вечнасць».

Лірык, майстар акварэльнага эцюда, творца з непаўторнымі рухамі душы, Янка Брыль умеў быць і з’едліва-назіральным, і эпічна-разважлівым. І — мудрым. Мудрым. Мудрым. Адчуваў тое, што не мае пачатку і канца. Бясконцую выснову жыцця...

Умеў цаніць гэты высокі дар — жыццё. Шчасце быцця. У высокім, эпахальным, гістарычным. У імгненні. У вясковым ранку. У познім вечары. У пошуме дрэваў... Якія і сёння вядуць сваю размову па ўсёй зямлі. У Крынічным. У вёсцы Загора. У Наваградку. У Мінску. У Калодзішчах, там, над яго апошнім прыстанкам. Адкуль ён крочыць у Вечнасць, увасобіўшы ў Слове шчасце і гармонію быцця. І перадаўшы гэты Дар нам. Як спадчыну мудрасці, хараства, сумленнасці, чысціні, вернасці — Айчыне, самому сабе, людзям.

 
Гл. таксама:
:: У ВЯНОК ПАМЯЦI ЯНКУ БРЫЛЮ ::